Οι αραβόφωνοι Πατριάρχες στο Πατριαρχείο Αντιοχείας και το Αντιοχειανό ζήτημα (19ος-20ός αιώνας)

Το δημοσιευόμενο μελέτημα αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα μεταπτυχιακή διατριβή του π. Σεργίου Φέρας Αλάντρα (Firas Aladra Souheil), η οποία εκπονήθηκε το 2010 στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Η εν λόγω διατριβή, πέρα από την αντικειμενική αξία της ως επιστημονικής συμβολής στην εκκλησιαστική ιστορία του Πατριαρχείου Αντιοχείας και των συναφειών του, αποτελεί -θεωρούμε- σπουδαίο εργαλείο για την κατανόηση των σημερινών περιπαθών σχέσεων του χαμένου για τον Ελληνισμό Αντιοχειανού Χριστιανισμού με το Πατριαρχείο της Μόσχας. Αξίζει να παρατηρηθεί πώς η Ρωσική Εκκλησία, στην περίπτωση της Αντιοχείας, οδηγεί στον Εθνοφυλετισμό στα όριά του και μες από ποιες διαδικασίες το εν λόγω Πατριαρχείο αραβοποιείται οριστικά. Επειδή η μελέτη είναι μακρά, επισημαίνουμε στους αναγνώστες μας α) στη σελίδα 71 "Το πρόβλημα τού από Λαοδικείας Μελετίου (1899-1906) και ο ρόλος των Ρώσων στην ενθρόνισή του" και β) στη σελίδα 100, "Οι σχέσεις [του Πατριάρχη Γρηγορίου] με τους Ρώσους (1906-1913)".  

Η Ιερά Σύνοδος των Αντιοχειανών του 1900

Η Ιερά Σύνοδος των Αντιοχειανών το 1920

Περίληψη της διατριβής

Η όλη μελέτη διαιρείται σε τρία κεφάλαια:

     Το πρώτο κεφάλαιο, "Οι απαρχές του αντιοχειανού ζητήματος μεταξύ (1792-1890)" χωρίζεται σε δύο μέρη Στο πρώτο μέρος, μιλά περί της Προβολής της Πολιτικής και εκκλησιαστικής κατάστασης στο δέκατο ένατο αιώνα, και πώς ωφελήθηκαν οι χριστιανοί της Εκκλησίας της Αντιοχείας από τα προνόμια που δόθηκαν από την Υψηλή Πύλη στον Οικουμενικού Πατριάρχη, ως πνευματικός ηγέτης και υπεύθυνος για τους Ορθοδόξους υπηκόους των εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επιπλέον περιγράφω τις Ανατολικές ονομασίες που υπήρχαν στα τέλη του δεκάτου ενάτου αιώνα. Στο δεύτερο μέρος, μιλά με λεπτομέρεια για την εμφάνιση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, και εξηγεί το σημαντικό ρόλο το οποίο έπαιξε κάποια στιγμή στο ζήτημα αυτό.

     Το δεύτερο κεφάλαιο, "Η πρώτη φάση του ζητήματος (1891-1898)", διαιρείται σε διάφορες περικοπές. Πρώτα, μιλά για τον Πατριάρχη Γεράσιμο, τι χαρακτήρα είχε, πώς εξελέγη Πατριάρχης Αντιόχειας, τις περιστάσεις και τα προβλήματα που συνόδεψαν την εκλογή του και πως προσπάθησαν να ορίσουν ένα αραβόφωνο Επίσκοπο στο θρόνο της Αντιόχειας. και τότε μιλάμε για την παραίτηση του Πατριάρχη. Η διαδικασία της εκλογής του διαδόχου στον Αντιοχειακό Θρόνο (1891) και τα προβλήματα της εκλογής του νέου Πατριάρχη. Κατατίθενται μερικά από τα πρακτικά των συνόδων των Αραβόφωνων επισκόπων για την εκλογή αραβόφωνο Πατριάρχη τους. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται περιγραφή της εκλογής του Πατριάρχη Σπυρίδωνα (1891-1898). 

     Στο τρίτο κεφάλαιο, η δεύτερη φάση του ζητήματος (1891-1909).  Αυτό το κεφάλαιο είναι το πιο σημαντικό στην διατριβή. Μιλά για τους λόγους της παραίτησης του Πατριάρχη Σπυρίδωνα από το θρόνο Αντιοχείας, και για τις εξελίξεις που σημειώθηκαν μετά, και πώς εξελέγη ο Μελέτιος ως ο πρώτος αραβόφωνος Πατριάρχης στο θρόνο της Αντιόχειας. Ακολούθως μιλά με λεπτομέρεια περί αυτόν τον Πατριάρχη: την ζωή του, την εκλογή του ως Μητροπολίτη της Λαοδικείας, και ως Πατριάρχη της Αντιόχειας μέχρι το θανάτου του (1906). Μετά μιλά για τον πατριάρχη Γρηγόριο, την ζωή του, την εκλογή του ως Μητροπολίτη της Τρίπολης, τα ποιμαντικά έργα του σαν Μητροπολίτη, την στάση του απέναντι στην εκλογή του Πατριάρχη Σπυρίδωνα, και στη συνέχεια πώς εξελέγη ως Πατριάρχης της Αντιοχείας και την αναγνώριση της νομιμότητας της εκλογής του από τις χριστιανικές εκκλησίες. Ακόμα μιλά για τα πιο σημαντικά ποιμαντικά έργα του πατριάρχη μέχρι του θανάτου του (1928).