Διαλόγων καρποφορίες και αστοχίες στο νέο τεύχος του περιοδικού "Σύναξη" (Νο 155)

Γίναμε λήπτες του νέου τεύχους (Νο 155) του θεολογικού περιοδικού "Σύναξη", με γενικό θέμα: Διάλογος - Καρποφορίες κι αστοχίες. Μες από καλογραμμένες εργασίες έγκριτων στοχαστών, για μιαν ακόμη φορά η "Σύναξη" ήρθε για να μείνει και να προβληματίσει! 

Ιδού τα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ...3

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ: Ἕνας διάλογος μὲ τὴν ἐννόηση τῆς ἐλευθερίας ... σελ. 5

ΜΠΕΡΝΑΡ ΜΕΝΙΕ: Γιατί ἡ Ἕνωση τῆς Φλωρεντίας δὲν προχώρησε ... σελ. 13

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΜΟΣΧΟΣ: Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας: ἕνας κοπιώδης ἀπολογισμός ... σελ. 28

ΠΕΤΑΡ ΓΕΒΡΕΜΟΒΙΤΣ: Ὁ διάλογος ἑνότητας καὶ ποικιλομορφίας στὴν Ὀρθοδοξία ... σελ. 40

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ: Τὸ χωρίο Ματθ. 28:16-20 [«…πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη…»] καὶ ἡ Ἱεραποστολή ... σελ. 49

ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΒΔΑΣ: Ὁ διάλογος οἰκείου καὶ ξένου ... σελ. 67

ΠΑΝΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ: Πίστη, ὑγεία, φιλανθρωπία, δικαιώματα ... σελ. 73

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Ce la faremo / Νυμφίος / Ἡ γυναίκα ἐκ νέου / Ecce homo (ποιήματα) ... σελ. 77

Ἀναγνώσεις: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ, ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΚΛΗΡΗΣ ... σελ. 79

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΣΠΡΟΥΛΗΣ: Ἡ ἔρευνα τοῦ θρησκευτικοῦ φαινομένου στὴν ψηφιακὴ ἐποχή ... σελ. 90

π. ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΜΑΡΤΖΟΥΧΟΣ: Ρέκβιεμ γιὰ μιὰ ποιήτρια ... σελ. 94

Διάλογος μὲ τοὺς ἀναγνῶστες ... σελ. 97

Τὸ Βιβλίο ... σελ. 99

Οἱ συνεργάτες τοῦ 155ου τεύχους ... σελ. 109

Προλογικό τεύχους 155: 

Διαλόγων καρποφορίες καὶ ἀστοχίες

Διάλογος εἶναι νὰ ἀκούσεις ὄντως τὸν ἄλλον (κι ὄχι ἕνα φάντασμά του ποὺ ἴσως ἔχεις στὸν νοῦ σου ἀντ’ αὐτοῦ), διάλογος εἶναι νὰ ἀκούσει ὁ ἄλλος ὄντως ἐσένα (κι ὄχι ἕνα φάντασμά σου ποὺ ἴσως ἔχει στὸν νοῦ του ἀντ’ ἐσοῦ). Διάλογος εἶναι συνάντηση κατὰ τὴν ὁποία ὁ καθένας εἶναι κατ’ ἀρχὰς διατεθειμένος νὰ κάνει χῶρο στὸν ἄλλον.

Ἂν ἡ συνάντηση αὐτὴ τολμηθεῖ, μπορεῖ κάτι νὰ καρπίσει ἤ, τουλάχιστον, νὰ φανεῖ καλύτερα ποιά εἶναι ἡ πραγματικὴ πραγματικότητα. Καθόσον, ὅταν κάποιοι βρίσκονται σὲ ἀπόσταση καὶ δὲν προχωροῦν σὲ διάλογο, τότε ἡ διαφορά τους φαίνεται μεγαλύτερη. Ὅταν ὅμως προσέλθουν σὲ διάλογο καὶ ἡ κάθε πλευρὰ ἀκούσει μὲ προσοχὴ τὴν ἄλλη, τότε πολλὲς φορὲς ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ διαφορά τους εἶναι μικρή.

Τί σημαίνουν αὐτά; Σημαίνουν ὅτι ὁ διάλογος δὲν εἶναι οὔτε ἄγνωμη βεγγέρα, οὔτε δημόσιες σχέσεις μὲ προαποφασισμένα μειδιάματα. Ὁ διάλογος εἶναι πάντα ἀπόπειρα κι ἀναμέτρηση, καὶ γι’ αὐτὸ ἡ ἔκβασή του εἶναι ἐκ φύσεως ἄδηλη. Μπορεῖ νὰ καρποφορήσει σε γνώση καὶ συμπλησιασμό, ἀλλὰ μπορεῖ καὶ νὰ μείνει ἀτελέσφορος. Μπορεῖ ὅμως καὶ νὰ καρπίσει παράδοξα, μέσα ἀπὸ τὴν ἀστοχία του: ἡ ἀποτυχία δηλαδὴ ἑνὸς διαλόγου ἐνδέχεται νὰ δείξει μὲ ἐνάργεια ποιά εἶναι τὰ πραγματικὰ καὶ ποιά τὰ νομιζόμενα ἀσύμβατα (διάλογος δὲν σημαίνει ἀποσιώπηση τῶν ἀσύμβατων), καὶ νὰ ἱκανώσει τοὺς μετόχους τοῦ διαλόγου, ὥστε νὰ διακρίνουν ἴσως τὴν ἀρχὴ νέων δρόμων, πέρα ἀπὸ τοὺς δρόμους ποὺ ἔκλεισαν.

Διάλογος μὲ ἀνθρώπους, διάλογος μὲ τὶς ἰδέες τους, διάλογος μὲ τὶς ἐποχές μας, διάλογος τῆς πίστης μὲ τὶς ἑκάστοτε ἡγεμονικὲς ἀντιλήψεις τοῦ αἰῶνος τούτου, ὅλα εἶναι περιπτώσεις τῆς διαλογικῆς ἀναμέτρησης, καὶ ἀκριβῶς τέτοιες περιπτώσεις ἐξετάζει τὸ ἀφιέρωμά μας αὐτό1 πάντα μὲ ἐνδεχόμενες καί τὴν καρποφορία καί τὴν ἀστοχία:

Ὁ Βασίλης Ἀργυριάδης φέρνει τὴν χριστιανικὴ πίστη σὲ διάλογο μὲ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο κατεξοχὴν νοεῖ τὴν ἐλευθερία ὁ σημερινὸς κόσμος. Λεπτὸ ζήτημα, καθόσον πάντα ἡ ἔννοια τῆς ἐλευθερίας προσεγγίζεται ἀπὸ ποικίλες σκοπιὲς καὶ μὲ ποικίλες προϋποθέσεις.

Τὴν ὀπτικὴ τῆς πίστης ὁ συγγραφέας τὴν ψηλαφεῖ μέσα ἀπὸ τὰ κείμενα ἑνὸς ἁγίου τῆς νεωτερικῆς ἐποχῆς, τοῦ Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτη (†1938).

Δύο θεολόγοι, οἱ Μπερνὰρ Μενιὲ ἀπὸ Καθολικῆς σκοπιᾶς καὶ ὁ Δημήτριος Μόσχος ἀπὸ Ὀρθόδοξης ἐξετάζουν τὴν ἀποτυχία τοῦ διαλόγου στὶς συνόδους τῆς Φεράρας-Φλωρεντίας, καθὼς καὶ τὶς προοπτικές της σήμερα. Εἶναι ματιὲς ὄχι ἀπὸ τὶς συνήθεις· ἀνακρίνουν τὶς πηγὲς καὶ διατυπώνουν προτάσεις. Τὰ δύο κείμενα προέρχονται ἀπὸ μιὰ συνάντηση, ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε στὶς 24 τοῦ περασμένου Ἰανουαρίου. Στὸ πλαίσιο τῆς «Παγκόσμιας Ἑβδομάδας Προσευχῆς γιὰ τὴν Ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν», τὸ Ἰνστιτοῦτο Ἀνθρωπιστικῶν Ἐπιστημῶν τῶν Ἰησουιτῶν τῆς Ἀθήνας διοργάνωσε συζήτηση μὲ θέμα: «Ἡ Σύνοδος τῆς Φλωρεντίας, τελευταία προσπάθεια ἐπανένωσης τῶν χριστιανῶν Ἀνατολῆς καὶ Δύσης. Μπορεῖ αὐτὴ ἡ Σύνοδος νὰ μᾶς ἐμπνεύσει νὰ ξαναβροῦμε τὸ δρόμο πρὸς τὴν ἑνότητα;». Οἱ Μενιὲ καὶ Μόσχος ἦταν οἱ εἰσηγητές2.

Ὁ Πέταρ Γεβρέμοβιτς καταπιάνεται μὲ τὸν διάλογο μεταξὺ ἑνότητας καὶ ποικιλομορφίας, μεταξὺ ταυτότητας καὶ ἑτερότητας στὴν ἐκκλησιαστικὴ πραγματικότητα καὶ ἰδιαίτερα στὴν Ὀρθοδοξία. Ὁ λόγος του εἶναι ἰδιόμορφος, σχεδὸν ἀποφθεγματικός, ἀλλὰ καλεῖ σὲ περίσκεψη καὶ σὲ διαυγάσεις σημαντικῶν ζητημάτων, τὰ ὁποῖα συχνὰ ἀδικοῦνται ἀπὸ στρεβλώσεις, καὶ τὰ ὁποῖα βρίσκονται στὶς μόνιμες ἔγνοιες τῆς «Σύναξης».

Ὁ Θανάσης Παπαθανασίου μελετᾶ μιὰ εὐαίσθητη συνάντηση τοῦ Εὐαγγελίου μὲ τοὺς διαφόρους λαούς. Τὴ συνάντηση τὴν ὁποία ἀξιώνει ἡ περιβόητη ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη», ἐντολὴ ὅμως ἡ ὁποία μέσα στὴν ἱστορία ἔχει ἑρμηνευτεῖ ἄλλοτε ἔτσι ὥστε νὰ ὁδηγεῖ σὲ εὔφορο διάλογο Ἐκκλησίας καὶ πολιτισμῶν, καὶ ἄλλοτε ἔτσι ὥστε νὰ ἀπολήγει στὸν ἀντίποδα τοῦ διαλόγου, τὴν κατάκτηση καὶ τὴν ἐπιβολή.

Ὁ Κώστας Λάβδας προσεγγίζει τὸν βιωματικὸ διάλογο μεταξὺ «δικοῦ μας» καὶ «ξένου». Εἶναι ἡ ἀνθεκτικὴ στὸν χρόνο διελκυστίνδα μεταξὺ τῆς στάσης ἀπέναντι στὸν ὅμαιμο καὶ στὸν ὁμόθρησκο, ἀφενός, καὶ τῆς στάσης ἀπέναντι στὸν φυλετικά, πολιτισμικὰ ἢ θρησκευτικὰ διαφορετικό, ἀφετέρου. Ἡ προσέγγιση γίνεται μέσα ἀπὸ τὴν ἑρμηνεία τοῦ θεατρικοῦ ἔργου Ραχήλ (ὄνομα ἑβραιοπούλας) τοῦ Γρηγορίου Ξενόπουλου.

Ὁ Πάνος Νικολόπουλος κλείνει τὸ ἀφιέρωμα ἀνοίγοντας μιὰ συζήτηση, ἡ ὁποία εὐελπιστοῦμε ὅτι θὰ συνεχιστεῖ3: Σκιαγραφεῖ πληθὺν ἐρωτημάτων καὶ διλημμάτων ποὺἀνέδειξε ἡ ἐν ἐξελίξει πανδημία, καὶ προχωρᾶ σὲ ἐξέταση ὁρισμένων ἀπὸ αὐτά, τὰ ὁποῖα σχετίζονται μὲ τὶς ἀποφάσεις τῆς πολιτείας. Σὲ σχέση πάντα μὲ τὴν χριστιανικὴ συνείδηση.

Καὶ μία διευκρίνιση: Οἱ φράσεις μὲ πλάγια γράμματα στὴν πρώτη παράγραφο τοῦ παρόντος Προλογικοῦ εἶναι τοῦ ἁγίου Μάρκου, ἐπισκόπου Ἐφέσου, τοῦ Εὐγενικοῦ4.

Θ.Ν.Π.

1. Τὸ ὁποῖο καὶ συνεχίζει τὴν παράδοση τευχῶν μας ἀφιερωμένων σὲ ζητήματα διαλόγου. Βλ. 133 (2015), 135 (2015), 140 (2016), 144 (2017), 145 (2018) κ.ἄ.

2. Τὴ συζήτηση προλόγισαν οἱ οἰκοδεσπότες π. Pierre Salembier, ἡγούμενος τῶν Ἰησουιτῶν στὴν Ἑλλάδα, κι ὁ π. Μιχάλης Ροῦσσος, συντονιστὴς τῆς «Ἑβδομάδας» στὴν Ἀθήνα, καὶ τὴ διηύθυνε ὁ Σταῦρος Ζουμπουλάκης.

3. Βλ. τὸ Προλογικὸ τοῦ προηγούμενου τεύχους μας, σ. 4.

4. «Ὅτε διίστανταί τινες ἀλλήλων καὶ οὐ χωροῦσι πρὸς λόγους, δοκεῖ μείζων εἶναι καὶ ἡ μεταξὺ τούτων διαφορά. Ὅτε δ’ εἰς λόγους συνέλθωσι καὶ ἑκάτερον μέλος νουνεχῶς ἀκροάσηται τὰ παρ’ ἑτέρου λεγόμενα, εὑρίσκεται πολλάκις ὀλίγη ἡ τούτων διαφορά», στό: V. Laurent (ἐπιμ.), Les «Mémoires» du Grand Ecclésiarque de l’ Église de la Constantinople Sylvestre Syropoulos sur le conseil de Florence (1438-1439), V, 28, Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, Paris 1971, σ. 282.