e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου 2021

Το περιοδικό "Σύναξη" με αφιερωματικό τεύχος στην Πανδημία (Νο 156)


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ, σελ. 3

ΖΩΗ ΠΛΙΑΚΟΥ
… καὶ ὁ Ἅδης ἐπικράνθη (;), σελ.  5

π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΥΛΑΣ
Τὸ ἡμερολόγιο τῆς καραντίνας, σελ. 9

π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ
Χριστιανοὶ «ἀσυμπτωματικοί», σελ. 19

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Π. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ
Ἡ θεία Λειτουργία στὸν καιρὸ τῆς πανδημίας, σελ. 27

ΕΛΕΝΗ ΛΙΝΤΖΑΡΟΠΟΥΛΟΥ
Προφητικόν (ποίημα), σελ. 34

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Τρεῖς σημειώσεις γιὰ τὸ εἰδύλλιο πανδημίας καὶ πανδαιμόνιου, σελ. 35

ΝΙΚΟΣ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ
Στοχασμοὶ περὶ «γυμνῆς ζωῆς» μὲ ἀφορμὴ τὴν πανδημία, σελ. 45

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΚΛΗΡΗΣ
Covid-19: Μαθητεία στὸν σεβασμὸ τῆς ἀγριότητας, σελ. 51

Μητρ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΟΔΡ
Οἱ ἄλλοι, σελ. 59

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ
Μὲ τὸν τρόπο τοῦ ὀνείρου (ποίημα), σελ. 61

ΜΑΡΙΟΣ-ΚΥΠΑΡΙΣΣΗΣ ΜΩΡΟΣ
Ὁ Νίκος Καροῦζος στὴν Ἔφεσο ...63

ΜΑΡΩ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Ὅμοιοι (Λάζαρος), σελ. 73

π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΡΙΩΤΟΓΛΟΥ
Ἂν ταιριάζουμε, σελ. 76

π. ΣΤΑΜΑΤΗΣ Γ. ΣΚΛΗΡΗΣ
Μνήμη Νίκου Ζία (1939-2020), σελ. 80

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
Τὸ μοιρολόι τοῦ ξωκκλησιοῦ, σελ. 82

ΜΙΧΑΛΗΣ ΦΥΛΛΑΣ
Στιγμὲς ἀπὸ τὴν ἱστορία τῆς σύγχρονης ἑλληνικῆς θεολογίας, σελ. 85

Διάλογος μὲ τοὺς τοὺς ἀναγνῶστες, σελ. 89

Τὸ Βιβλίο, σελ. 90

Οἱ συνεργάτες τοῦ 156ου τεύχους, σελ. 108

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΛΟΥΘΩΣ ΤΟ ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΥ ΕΝ ΛΟΓΩ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Δὲν εἶναι συνηθισμένο νὰ ξεκινᾶμε τὸ προλόγισμα τοῦ τεύχους σχολιάζοντας τὴν ζωγραφιὰ τοῦ ἐξωφύλλου του. Αὐτὴ τὴ φορὰ ὅμως τὸ κάνουμε, γιὰ νὰ ἐκφράσουμε ἔντονα τὶς προθέσεις ἐτούτου τοῦ ἀφιερώματός μας.

Καθὼς γράφονται αὐτὲς οἱ γραμμὲς πλησιάζει νὰ συμπληρωθεῖ χρόνος ἀπὸ τὴν πρόσκρουσή μας μὲ τὴν πανδημία, καὶ οἱ ἀναταράξεις ἐναλλάσσονται κατὰ ριπάς (αἰφνιδιασμός, ἀγωνία, περιορισμοί, ὑπερβολές, ἀμφιβολίες, ὕφεση, ἀναζωπύρωση, ἡρωισμός, ἀβεβαιότητα, δυσπραγία). Ἡ διάθεση ποὺ πολιορκεῖ τὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ εἶναι κατ’ ἐξοχὴν γκρίζα καὶ καταθλιπτική. Στὸ ἐξώφυλλο λοιπὸν τοῦ τεύχους μας αὐτοῦ ἁπλώνεται ἕνα ἔργο φωτεινό, ἐκφραστικὸ τῆς ἀνυπόταχτης ἐλπίδας, ἡ ὁποία τρέφεται ἀπὸ τὴν ἀνοιχτοσύνη τοῦ οὐρανοῦ. Εἶναι ἡ ἐλπίδα ἡ ὁποία δὲν ἐξαντλεῖται στὴν ἀναμονὴ ἐμβολίου καὶ θεραπευτικῆς ἀγωγῆς. Αὐτὰ φυσικὰ καὶ εἶναι καλοδεχούμενα, ἀλλὰ ἡ πραγματικὴ Ἐλπίδα εἶναι κάτι πολὺ περισσότερο, πολὺ ἀπαιτητικότερο. Εἶναι τὸ νὰ αἱμοδοτεῖται ἡ ὕπαρξή μας ἀπὸ ἕνα νόημα ποὺ τὴν ὑπερβαίνει καὶ δὲν σβήνει μαζί της, ἀλλὰ διαποτίζει τὸ κορμί μας, τὴν πράξη μας, τὶς σχέσεις μας, ἀκόμα καὶ τὸν θάνατό μας. Ὄχι αὐτόματα ἢ νομοτελειακά (αὐτὸ δὲν θὰ ἦταν ἐλπίδα, ἀλλά… ἴωση), ἀλλὰ στὸ μέτρο ποὺ ὄντως θὰ λαχταρήσουμε καὶ θὰ δεξιωθοῦμε τὸ δῶρο αὐτῆς τῆς Ἐλπίδας. Εἶναι τὸ μυστήριο τῆς χριστιανικῆς πίστης. Τῆς πίστης ποὺ ἀνέκαθεν ἀναμετριέται μὲ τὴν ἀνθρώπινη εὐαλωτότητα καὶ δὲν «ἀνακαλύπτει» τὴν θνητότητα ὅταν αἴφνης ἐπελαύνει πανδημία. Πέριξ αὐτῆς τῆς Ἐλπίδας ξεδιπλώνονται τὰ κείμενα τοῦ ἀφιερώματός μας, ψηλαφώντας τὴν πάλη τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνείδησης μὲ τὴν πανδημία καὶ μὲ τὸν ἑαυτό της.

Ἐξηγῶ τὴ συγκυρία τοῦ ἀφιερώματος. Στὸ τεῦχος Ἰουνίου σημειώναμε τὰ ἑξῆς:

Ἡ πανδημία τοῦ νέου κορονοϊοῦ ἔχει σηκώσει ἕνα ὀργιῶδες τσουνάμι θεολογικῶν ζητημάτων. Πολλὰ ἀπ’ αὐτὰ φαντάζουν ὁλοκαίνουργια, πολλὰ μοιάζουν ξεσπάσματα πρωτύτερων ἀποστημάτων. Καὶ τὰ ξεσπάσματα μπορεῖ ἄλλοτε νὰ φανερώνουν κακοφόρμιση, ἄλλοτε νὰ φέρνουν ὀδυνηρὴ ἀνακούφιση. Δύσκολο νὰ δεῖ κανεὶς καθαρά, μὲ σηκωμένη ἀκόμα τὴν ἀντάρα (ἀντάρα προβλημάτων, ἀλλὰ καὶ ἀντάρα κειμένων, τὰ ὁποῖα πλημμυρίζουν τὸ διαδίκτυο μὲ τὴν χαοτικὴ εὐκολία ποὺ αὐτὸ παρέχει). Ἀλλά, ἀντάρα – ξεαντάρα, χρειάζεται νὰ παλεύουμε τὴν περπατησιά μας! Τὴν «Σύναξη» λοιπὸν τὴν ἀπασχολεῖ ἐξαιρετικὰ τὸ θέμα κι ἔχουμε ἀνασκουμπωθεῖ νὰ τὸ ψηλαφήσουμε, μὲ διάθεση ὅπως πάντα κριτικοῦ καὶ προσευχητικοῦ στοχασμοῦ. Στὸ ὀργιῶδες τσουνάμι χρειάζεται ἐργώδης σπουδή! Πιθανολογοῦμε ὅτι θὰ μπορέσουμε νὰ τὸ κάνουμε ἀφοῦ περάσει καὶ τὸ ἑπόμενο τεῦχος1.

Πράγματι, τὸ ἑπόμενο τεῦχος (Σεπτεμβρίου) εἶχε ἄσχετο θέμα (τὸν «Διάλογο»), μὲ ἕνα μόνο κείμενο στοχασμοῦ γιὰ τὴν πανδημία, ὡς προανάκρουσμα τῆς συζήτησης ποὺ εἴχαμε ἀναγγείλει2. Ἡ ἀμφιθυμία μας γιὰ τὸ ἂν ἔχει πιὰ κατακάτσει ἡ ἀντάρα κι ἂν ἔχουμε πιὰ ἀποκτήσει τὴν ἀπαραίτητη ἀπόσταση ἡ ὁποία ἐπιτρέπει τὴν εὐρύτερη ματιά (ἐπιτρέπει δηλαδὴ τὸ καλύτερο πλησίασμα· ὄχι τὴν ἀπομάκρυνση), μᾶς βασάνισαν ἀρκετά. Ἂς θυμηθοῦμε ὅτι στὴν ψυχολογία ὅλων μας κατὰ τὸν Αὔγουστο, Σεπτέμβριο καὶ σχεδὸν ὁλόκληρο τὸν Ὀκτώβριο, ὁ ἐγκλεισμός (lockdown) ἀφοροῦσε τὸ παρελθόν – τὴν ἄνοιξη ποὺ πέρασε. Τὴν ὥρα ὅμως ποὺ γράφεται αὐτὸ τὸ Προλογικό, ἔχει ἐπέλθει νέα ἀλλαγὴ τοῦ συνολικοῦ τοπίου, μὲ ἐπιβολὴ κάποιων μέτρων ἀπὸ τὶς 2 Νοεμβρίου καὶ μὲ γενικευμένο ἐγκλεισμὸ ἀπὸ τὶς 7 Νοεμβρίου3. Καὶ δὲν μποροῦμε νὰ πιθανολογήσουμε πῶς θὰ εἶναι ἡ κατάσταση ὅταν, μὲ τὸ καλό, ἐκδοθεῖ τὸ τεῦχος, δηλαδὴ μερικὲς μέρες πρὶν ἀπὸ τὰ Χριστούγεννα.

Πέρα ἀπὸ αὐτό, μᾶς ἀπασχόλησε πολὺ ἡ μεγάλη συνθετότητα καί τῶν ζητημάτων καί τῶν ἀπόψεων ποὺ ἔχουν διατυπωθεῖ. Σὲ κάθε συζήτηση, σὲ ὅλη τὴν κοινωνία, διαπιστώνονται πλήρεις διαφωνίες, πλήρεις συμφωνίες καὶ τεράστιας ποικιλίας ποσοστώσεις σὲ ἐν μέρει διαφωνίες καὶ ἐν μέρει συμφωνίες! Ὅτι καὶ μεταξὺ ἐπισκόπων ὑπάρχουν τεράστιες διαφωνίες (στὴν πραγματικότητα πολὺ διαφορετικὲς θεολογίες), εἶναι κοινὸς τόπος. Σὲ ὅλο τὸ εὖρος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ χώρου καὶ τῶν ἐκκλησιασμάτων ἡ βαναυσότητα στὴν ὑποστήριξη τῶν ἀπόψεων δίνει συχνὰ τὸν κυρίαρχο τόνο, σὰν νὰ τελοῦμε σὲ ἀνομολόγητο σχίσμα! Εἶναι βαριὰ καὶ ἐπώδυνη αὐτὴ ἡ κουβέντα, ἀλλὰ ὅσοι ζοῦν αὐτὸ τὸν χῶρο γνωρίζουν ὅτι ἡ ἀμετροέπεια, ἡ ἐπιθετικότητα, ἡ στοχοποίηση διαφωνούντων ἀποτελοῦν πραγματικὴ πνευματικὴ πανδημία! Καὶ βεβαίως ἡ μεγαλύτερη ἀθλιότητα εἶναι ἡ ἀθλιότητα ποὺ διαπράττουμε χάριν, τάχα, τοῦ Χριστοῦ! Τό ’χει πεῖ ἀπὸ αἰῶνες ὁ σοφός: «Καλύτερο τὸ συναπάντημα μὲ ἀρκούδα ποὺ τῆς πῆραν τὰ μωρά της, παρὰ μὲ ἀνόητο τὴν ὥρα ποὺ παραφρονεῖ» (Παροιμ. 17:12).

Τὰ κείμενα τοῦ ἀφιερώματος εἴπαμε νὰ τὰ γράψουν μέλη τῆς Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς μας. Σὲ αὐτὰ ἀποτυπώνεται ἡ κοινή μας ἔγνοια, ὁ κοινὸς ἐναγκαλισμὸς τῆς ἐν ἡμῖν ἐλπίδος, ἀλλὰ καὶ ὁ διάλογος – ποὺ πάντα θάλλει στὸ θεολογικό μας ἐργαστήρι. Ὅλα τὰ κείμενα γράφτηκαν μέχρι τὶς 23 Ὀκτωβρίου (λόγω τῶν προθεσμιῶν ποὺ ἐπιβάλλει ἡ ἔντυπη ἔκδοση), ἀλλὰ ξεπερνοῦν τὴν στενὴ ἐπικαιρότητα, καθ’ ὅσον βασικὴ ἐπιθυμία ὅλων τους εἶναι ἡ ἀνίχνευση τῶν διηνεκῶν κριτηρίων τῆς πίστης καὶ τῆς ἐκκλησιαστικότητας. Καὶ δημοσιεύονται μὲ τὴν ἐπίγνωση πὼς εἶναι πολλὰ τὰ θέματα ποὺ ἔχουν ἀναδυθεῖ, πολλὰ αὐτὰ ποὺ θὰ ἀναδυθοῦν, καὶ πολλὲς οἱ κρίσεις ποὺ χρειάζεται νὰ κριθοῦν. Κρατᾶμε ἀπὸ τώρα ἀνοιχτὸ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ ἐπανέλθουμε.

Ἑπτὰ συμβολὲς συνθέτουν τὸ παρὸν ἀφιέρωμά μας:

Ἡ Ζωὴ Πλιάκου μᾶς χαρίζει ἕνα καρδιακὸ κείμενο γιὰ τὴν τιτανομαχία ἐγκλεισμοῦ, μοναξιᾶς καὶ συντροφικότητας, καὶ δείχνει πὼς ἡ ἴδια ἡ δυσκολία μπορεῖ νὰ γίνεται ἐμβρυουλκὸς τῆς ἐλπίδας!

Ὁ π. Ἀντώνιος Πινακούλας φανερώνει σελίδες ἀπὸ τὸ ἡμερολόγιο ποὺ κρατοῦσε στὶς πρωτόγνωρες ἡμέρες τοῦ ἀνοιξιάτικου ἐγκλεισμοῦ, καθὼς πορευόμασταν πρὸς τὸ Πάσχα. Ἡ ἀγωνία τοῦ ἐφημέριου διαξιφίζεται μὲ τὴν κρατικὴ λογική, σμίγει μὲ τὸν θεολογικὸ καὶ τὸν ποιμαντικὸ προβληματισμό, καὶ ἀναζητᾶ λύσεις.

Ὁ π. Βασίλειος Ἀργυριάδης ἐξετάζει τὴ σχέση τῆς ἴωσης μὲ τὴν θεία Εὐχαριστία. Ἀφ’ ἑνὸς καταδεικνύει ὅτι ὁ πιστὸς ὄχι ἁπλῶς δέχεται, ἀλλὰ «ἐνεργοποιεῖ» στὴ ζωή του τὴν Εὐχαριστία· ἀφ’ ἑτέρου ὑπερασπίζεται τὸ ἄρρητο τοῦ μυστηρίου καὶ τὴν αὐτοπαράδοση στὸν Θεὸ καὶ ὄχι σὲ χημικοῦ τύπου βεβαιότητες.

Ὁ Ἀπόστολος Ἀποστολίδης προσεγγίζει ζητήματα ποὺ ἔχουν ἐγερθεῖ ὅσον ἀφορᾶ τὴν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας σὲ καιρὸ πανδημίας. Ὑπεραμύνεται τοῦ νοήματος ποὺ ἔχει ὁ καθιερωμένος τρόπος θείας μετάληψης, συζητᾶ μὲ τὴν παράδοση καὶ ὑπογραμμίζει τὴν προστασία τὴν ὁποία παρέχει ὁ Θεὸς στὴν εὐχαριστιακὴ σύναξη.

Ὁ Θανάσης Παπαθανασίου ἑστιάζει σὲ τρεῖς παραμέτρους: 1. Στὴ συζήτηση περὶ Βιοπολιτικῆς. 2. Στὸ ἐρώτημα περὶ ἀνοσίας στὴ λατρευτικὴ ζωή, στὸ ὁποῖο θεωρεῖ ὅτι ὑποβόσκει ὁ πειρασμὸς τοῦ πιστοῦ νὰ ὑπαγορεύει τρόπους δράσης στὸν Κύριό του, καὶ 3. Στὴν διελκυστίνδα ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας καὶ κοινωνίας.

Ὁ Νίκος Μανωλόπουλος συζητᾶ κριτικὰ τὴν ἀντίθεση τοῦ Ἰταλοῦ φιλοσόφου Ἀγκάμπεν πρὸς τὴ «γυμνὴ ζωή», δηλαδὴ πρὸς τὴν γεμάτη φόβο ἀνάδειξη τῆς ἐπιβίωσης σὲ ὕψιστη ἀξία. Ὁ συντάκτης ἀπαντᾶ ὅτι ἡ ἔγνοια γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ ἄλλου εἶναι στάση ποὺ ὑπερβαίνει καὶ τὸν φόβο καὶ τὸν ἀτομικισμό.

Ὁ Διονύσιος Σκλήρης διαβάζει θεολογικὰ τὴν πιθανότητα ὁ νέος κορονοϊὸς νὰ ἔχει προέλθει ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ἀπληστία ποὺ ἀποσαθρώνει τὰ οἰκοσυστήματα καὶ ἐξαναγκάζει τὰ ζωικὰ εἴδη σὲ ἀφύσικο συμφυρμό. Ἡ θεολογία ἐδῶ προβάλλει ὡς ἀξίωση σεβασμοῦ τῆς ἑτερότητας, ἀκόμα καὶ τῆς ἄγριας.

Τέλος, στὶς βιβλιοπαρουσιάσεις παρουσιάζονται τέσσερα σημαντικὰ βιβλία, τὰ ὁποῖα γεννήθηκαν στὴν πανδημία καὶ ἀφοροῦν τὴν πανδημία.

Μᾶς λείπουν οἱ ἀγκαλιές, μᾶς λείπουν τὰ φιλιά, καὶ εἶναι καλὸ ποὺ μᾶς λείπουν! Ὁ ἐφιάλτης θὰ γίνει «κανονικότητα», ἂν πάψουν νὰ μᾶς λείπουν! Καὶ προσώρας ἂς πορευόμαστε προσευχόμενοι καὶ πασχίζοντας νὰ πιάνουν κάπως τόπο καὶ σὲ μᾶς –σὲ ὅλους μας– τὰ λόγια τοῦ σοφοῦ: «Ἐκεῖνος ποὺ μὲ λόγια ἀνταποκρίνεται σωστά, εἶναι σάμπως νὰ δίνει φίλημα στὰ χείλη» (Παροιμ. 24:26).

Θ.Ν.Π.

  1. Σύναξη 154 (2020), σ. 4 (Προλογικό).
  2. Πάνος Νικολόπουλος, «Πίστη, ὑγεία, φιλανθρωπία, δικαιώματα», Σύναξη 155 (2020), σσ. 73-76.
  3. Ἐνδεικτικό… πρόσφατης ἀντάρας: Στὶς περιοχὲς ποὺ χαρακτηρίστηκαν «κόκκινες» (ὑψηλῆς ἐπικινδυνότητας) ἀπὸ τὶς 2 Νοεμβρίου ἐπιτράπηκε ἡ παραμονὴ μέχρι 9 ἀτόμων σὲ χώρους θρησκευτικῆς λατρείας, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ μέγεθος τοῦ ναοῦ – πράγμα ἀκατανόητο γιὰ μεγάλους ναούς, ὅπου μποροῦν νὰ τηρηθοῦν οἱ ἀποστάσεις καὶ κάθε ὑγειονομικὸ μέτρο τὸ ὁποῖο προβάλλεται ὡς καίριας σημασίας ἀπὸ τὸ κράτος. Ἀπὸ δὲ τὶς 6 Νοεμβρίου καθολικὰ οἱ λατρευτικὲς συνάξεις τελοῦνται «ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο ἀπὸ θρησκευτικό/οὺς λειτουργό/οὺς καὶ τὸ ἀναγκαῖο βοηθητικὸ προσωπικὸ χωρὶς τὴν παρουσία ἄλλων φυσικῶν προσώπων» (ΦΕΚ Β΄ 4899/6-11-2020).

Δεν υπάρχουν σχόλια: