ΙΜΒΡΟΣ: Ομιλία Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κατά τήν Ἀκολουθίαν τῶν Παθῶν 2023 (Μ. Πέμπτη ἑσπέρας, Ναός Ἁγ. Γεωργίου, Ἅγ. Θεόδωροι)

Ἱερώτατοι ἀδελφοί ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

Ἀγαπητοί συγχωριανοί καί φίλοι τῆς Ἴμβρου,

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, 

«Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας». Ἀκολουθήσαμε τόν  Ἰησοῦ στήν ἀνάβασή Του εἰς Ἱεροσόλυμα, Τόν εἴδαμε μέ τούς μαθητές Του στόν Μυστικό Δεῖπνο, μάθαμε γιά τήν προδοσία τοῦ Ἰούδα, παρακολουθήσαμε τήν παράδοση τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου στά χέρια τῶν κατηγόρων καί διωκτῶν Του καί τήν δίκη-παρωδία «ὑπὸ ἀνόμων κριτῶν», ἀκούσαμε τό «σταυρωθήτω» καί τό «ἆρον, ἆρον, σταύρωσον αὐτόν!», μάθαμε γιά τήν καταδικαστική ἀπόφαση στόν διά σταυροῦ θάνατο καί τώρα, ἰδού! Βλέπουμε τόν «ὡραῖον κάλλει παρὰ πάντας βροτούς» γυμνό, καρφωμένο ἐπάνω στό σταυρό, μέ τό αἷμα νά ρέῃ ἀπό τά ἄχραντα χέρια Του, μέ τό ἀκάνθινο στεφάνι στό κεφάλι Του, μέ τό ἀκήρατο σῶμα Του γεμᾶτο πληγές ἀπό τό φραγγέλιο τῶν βασανιστῶν Του. Τόν ἀκοῦμε νά ζητῇ ἀπό τόν Πατέρα Του νά συγχωρήσῃ τούς σταυρωτές Του, νά ἐκφράζῃ ὡς ἄνθρωπος τόν πόνο Του ἀπό τήν ἐγκατάλειψή Του πάνω στό σταυρό, νά διαβεβαιώνῃ τόν μετανοήσαντα ληστή ὅτι ἀπό σήμερα θά βρίσκεται μαζί Του στόν παράδεισο, νά ζητῇ νερό, νά ἀναθέτῃ τή φροντίδα τῆς μητέρας Του στόν ἀγαπημένο Του μαθητή καί, τέλος, νά λέγῃ τό συνταρακτικό «τετέλεσται» καί νά παραδίδῃ τό πνεῦμα Του στόν οὐράνιο Πατέρα. 

Ποιός, ἀλήθεια, μπορεῖ νά μείνῃ ἀσυγκίνητος καί ἀδιάφορος ἐνώπιον τοῦ ἐσταυρωμένου Κυρίου; Ποιός μπορεῖ νά μείνῃ ἀπαθής μπροστά στό θεῖο δρᾶμα; Γιατί ἄν ἡ θέα ἑνός ὁποιουδήποτε σταυρωμένου ἀνθρώπου εἶναι ἀδύνατο νά μή προκαλέσῃ τόν οἶκτο καί τήν εὐσπλαγχνία γιά τόν ὀδυνώμενο ἐπί τοῦ σταυροῦ, ἡ θέα τοῦ Ἐσταυρωμένου καί πάσχοντος Θεοῦ εἶναι βέβαιον ὅτι συγκλονίζει καί συνταράσσει τόν ἄνθρωπο ἕως τά μύχια τῆς καρδιᾶς του. Τόν συγκλονίζει καί τόν συνταράσσει, ὅταν ἀναλογισθῇ τίς εὐεργεσίες τοῦ Χριστοῦ πρός τόν ἄνθρωπο καί τή στάση τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τοῦ εὐεργέτη του, ὅταν σκεφθῇ πῶς φέρεται τό πλάσμα στόν Πλάστη του, ὅταν φέρῃ κατά νοῦν ὅτι ὁ Πάσχων Ἰησοῦς «ἁνομίαν οὐκ ἐποίησεν οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ» (Ἡσ. νγ´, 9). Ὁ Χριστός ἔπαθε καί σταυρώθηκε, ἐνῶ ἦταν παντελῶς ἀθῶος καί ἀναμάρτητος. Ἀπέναντι στή θεία ἀγάπη καί φιλανθρωπία ἡ ἀνθρώπινη κακία καί μικρότητα! Ἀπέναντι στίς θεῖες εὐεργεσίες ἡ ἀνθρώπινη ἀχαριστία! Ἀπέναντι στήν εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ ἡ ἀνθρώπινη ἀσπλαχνία! Καί ὅμως καί τούτη τήν ὥρα τοῦ ἐσχάτου Πάθους, τήν ὥρα τῆς ἀπόλυτης κενώσεως τοῦ Θεοῦ, Ἐκεῖνος δέν τιμωρεῖ, δέν καταριέται, δέν γογγύζει, ἀλλά καί πάλι συγχωρεῖ τούς σταυρωτές Του: «Ἄφες αὐτοῖς, οὐ γὰρ οἴδασι τὶ ποιοῦσι» (Λουκ. κγ´, 34). Μέγα ὄντως τό μυστήριο τῆς ἀγάπης καί τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ! 

Ἀτενίζουμε οἱ ἀπανταχοῦ τῆς γῆς πιστοί χριστιανοί τόν Κύριό μας γυμνό, ματωμένο καί καρφωμένο πάνω στό σταυρό. Καί μαζί μέ τά ἐκατομμύρια τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν σέ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τῆς γῆς, ἐμεῖς οἱ Ἴμβριοι, λιτανεύουμε τόν Ἐσταυρωμένο μέ αἰσθήματα χαρμολύπης, γιατί πλέον ὁ σταυρός γιά ἐμᾶς εἶναι τό λάβαρο καί ἡ σημαία, ἡ ζωή μας καί παράλληλα ἡ ἐλπίδα μας. Πρίν ἔλθουν οἱ μαῦρες μέρες τοῦ 64, ὅλοι οἱ Ἴμβριοι ζούσαμε ἀμέριμνοι, κατά τά πατροπαράδοτα ἔθιμά μας. Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα στήν Ἴμβρο ἦταν μοναδική καί ἀνεπανάληπτη. Ὅλοι ἦταν παρόντες στά γεγονότα, μέ τίς ὥρες τῆς ἡμέρας καί τῆς νύκτας νά μοιράζωνται στίς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας καί στίς δουλειές καί προετοιμασίες τοῦ σπιτιοῦ γιά τή μεγάλη ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως. Πραγματικά ζούσαμε τήν Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν μέ τήν παραδοσιακή εὐσέβεια καί τήν προσήλωσή μας στήν πίστη τῶν πατέρων μας, καί στά ἔθιμα πού μεταλαμπαδεύονται ἀπό γενιά σέ γενιά. 

Ἤμασταν φτωχοί, ξεχασμένοι ἀπό τόν ὑπόλοιπο κόσμο, ἀλλά εὐτυχισμένοι ἐδῶ στό νησί μας, ζούσαμε μέ τιμιότητα, καί ἀπολαμβάναμε τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, τά πανηγύρια μας στά ἐξωκλήσια μας καί τίς ξωμεριές μας. Καμαρώναμε τά κοπάδια μας, γλεντούσαμε ὅλοι μαζί τούς γάμους τῶν νέων μας, μέ τά βιολιά καί τά σαντούρια μας καί τούς λεβέντικους χορούς μας. Ἔτσι λοιπόν ὄμορφα καί καλά, ἥσυχα καί εἰρηνικά, ζούσαμε οἱ Ἴμβριοι στό νησί μας. Κι ὅλα αὐτά κάπου χάθηκαν καί κλονίστηκαν ξαφνικά, ὅταν ἦλθαν τά δύσκολα χρόνια τῶν διωγμῶν καί ἡ ζωή τῶν Ἰμβρίων ἔγινε ἀφόρητη.

Συγκινούμαστε γιά ὅσα ὄμορφα ζήσαμε, συγκλονιζόμαστε γιά ὅσα ἄδικα περάσαμε, ἀλλά δέν ἀπελπιζόμαστε, ἐπειδή γιά ἐμᾶς ὁ Χριστός εἶναι ὁ Κύριος τῆς δόξης, εἶναι ὁ παντοδύναμος Θεός, πού κενώνεται, πάσχει καί σταυρώνεται ἑκουσίως γιά τή σωτηρία μας. Ἀκούσαμε προηγουμένως ἀπό τόν ὑμνωδό: «Ἐσταυρώθης δι᾽ ἐμέ, ἵνα ἐμοὶ πηγάσῃς τὴν ἄφεσιν, ἐκεντήθης τὴν πλευράν, ἵνα κρουνοὺς ζωῆς ἀναβλύσῃς μοι, τοῖς ἥλοις προσήλωσαι, ἵνα ἐγὼ τῷ βάθει τῶν παθημάτων σου, τὸ ὕψος τοῦ κράτους σου, πιστούμενος κράζω σοι ζωοδότα Χριστέ. Δόξα καὶ τῷ Σταυρῷ Σῶτερ, καὶ τῷ Πάθει σου». Ἄν, λοιπόν, πρίν ἀπό τόν Χριστό ἦταν «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου» (Γαλ. γ´, 13), μετά τή σταύρωση τοῦ Κυρίου ὁ σταυρός γιά τόν χριστιανό εἶναι «ζωὴ καὶ ἀνάστασις». Γι᾽ αὐτό καί ὁ Παῦλος διακηρύσσει μέ ἔμφαση λέγοντας: «Ἀδελφοί, ἐμοὶ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι, εἰ μὴ ἐν τῷ Σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι’ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται, κᾀγὼ τῷ κόσμῳ» (Γαλ. ς´, 14). Γράφει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «Πρότερον μὲν γὰρ ὁ σταυρὸς ὄνομα καταδίκης ἦν, νυνὶ δὲ πρᾶγμα τιμῆς γέγονε‧ πρότερον σύμβολον κατακρίσεως, νυνὶ δὲ ὑπόθεσις σωτηρίας»[1]. Ὁ σταυρός τοῦ Κυρίου εἶναι γιά τόν χριστιανό ὄχι αἰτία ντροπῆς, ἀλλά καυχήσεως καί τιμῆς. 

Ὁ σταυρός εἶναι ἡ ἔκφραση τῆς παντοδύναμης “ἀδυναμίας” τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τῆς ἀβύσσου τῆς ἀγάπης καί τῆς φιλανθρωπίας Του. Γι᾽ αὐτό καί ὁ Παῦλος γράφει στούς Κορινθίους ὅτι «ὁ λόγος τοῦ σταυροῦ τοῖς σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστι» (Α´ Κορ. α´, 18). Ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ εἶναι αὐτό πού καί πάλιν ὁ Παῦλος ἀποκαλεῖ «ἀσθενές τοῦ Θεοῦ», πού ἀποκαλύπτεται στόν σταυρό, ἀποκαλύπτεται δηλαδή μέσα ἀπό τήν ἀγάπη, πού φτάνει ὥς τή θυσία καί τόν θάνατο, καί  μάλιστα ἕνα θάνατο ἀτιμωτικό στά μάτια τῶν ἀνθρώπων. 

Μιλοῦμε γιά τόν Σταυρό καί τήν φαινομενική “ἀδυναμία” τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος πεθαίνει μόνος καί ἐγκαταλελειμμένος ὡς «Βασιλεύς τῶν Ἰουδαίων». Καί πιστεύω, ἀγαπητοί μου συμπατριῶτες, πώς ἐμεῖς ἐδῶ στήν Ἴμβρο μποροῦμε νά κατανοήσουμε αὐτό τό συναίσθημα τῆς, κατά τά ἀνθρώπινα, “ἀδυναμίας τοῦ Θεοῦ” καί ἐγκαταλείψεώς Του ἀπό τά πλάσματά Του. Τό εὐλογημένο ἀλλά καί βασανισμένο νησί μας, φαίνεται στά μάτια κάποιων ἀδύναμο καί χωρίς καμμιά προοπτική. Ἀλλά τό ὅτι ἡ Ἴμβρος δέν ἀπαιτεῖ, δέν ἀπειλεῖ, δέν ἐκβιάζει, δέν ἔχει δύναμη ὑλική γιά νά ἐπιβληθῇ, δέν σημαίνει ὅτι εἶναι ἀδύναμη καί μέρος τῆς ἱστορίας καί τοῦ παρελθόντος μόνο. Ἡ Ἴμβρος μας μέ μιά πλήρη αὐτοκένωση, μέ αὐτοθυσία καί ἀγάπη, προσφέρεται σέ ὅλους, γιατί τό γνωρίζει πολύ καλά ὅτι μόνο ἡ θυσία καί ἡ ὁλοκληρωτική κένωση ἀσκεῖ ἀληθινή δύναμη καί ἐπιρροή στήν καρδιά καί στήν ψυχή τῶν ἀνθρώπων. Ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ ἀκυρώνει κάθε ἔννοια αὐτοδικαιώσεως. Ὁ γυμνός ἐπί τοῦ σταυροῦ Κύριος ἀποκαλύπτει τή δική μας ἠθική καί ὀντολογική γυμνότητα καί μᾶς καλεῖ νά ἀφήσωμε μέ ἐμπιστοσύνη τή ζωή μας στήν εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ. «Πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα».

Ἀγαπητοί μου Ἁγιο-Θεοδωρῖτες, λοιποί Ἴμβριοι καί φίλοι τοῦ νησιοῦ μας, 

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας εἶδαν στόν Σταυρό τοῦ Κυρίου ὅλο τό μεγαλεῖο τῆς θείας ἀγάπης, τήν πηγή ἀπό τήν ὁποία ἀπέρρευσαν ὅλα τά ἀγαθά. Ἄς ακούσωμε τόν χρυσορρήμονα Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο, τόν μεγάλο αὐτό προκάτοχό μας, πού σημειώνει: «Ὁ σταυρός νίκησε τὴν ἁμαρτία, καθάρισε τὴν οἰκουμένη καὶ κατέπαυσε τὴν αἰώνια ἔχθρα‧ ἄνοιξε τὶς πύλες τοῦ οὐρανοῦ, ἐκείνους πού ἀλληλομισοῦνταν τοὺς φίλιωσε, ἐπανέφερε στοὺς οὐρανοὺς τὴν ἀνθρώπινη φύση μας καὶ τὴν έβαλε νὰ καθίσῃ στὰ δεξιά τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ»[2]. Καὶ ἀλλοῦ πάλι γράφει: «Ὅπως ὅταν ἕνα σπίτι εἶναι βυθισμένο στὸ σκοτάδι καὶ κάποιος ἀνάβῃ μιὰ λαμπάδα, τὴ σηκώνῃ ψηλά καὶ διώχνῃ τὸ σκοτάδι, ἔτσι καὶ ὅταν ἡ οἰκουμένη ἦταν βυθισμένη στό σκοτάδι, ὁ Χριστός ἄναψε σάν μιὰ λαμπάδα τὸ σταυρό, τὸν ἔστησε ὄρθιο καὶ τὸ διέλυσε. Καὶ ὅπως ἡ λαμπάδα διαχέει τὸ φῶς πάνω ἀπὸ τὸ κεφάλι, ἔτσι καὶ ὁ σταυρὸς ψηλά στὴν κορυφή του εἶχε τὸν λαμπρό ἥλιο τῆς δικαιοσύνης»[3]. Αὐτό τό φῶς τοῦ σταυρωμένου Ἡλίου τῆς δικαιοσύνης περιμένουμε νά λάμψῃ ἐκ τοῦ τάφου τοῦ Κυρίου τήν ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεώς Του καί γι᾽ αὐτό ψάλλουμε μέ ὅλη τή δύναμη τῆς καρδιᾶς μας: «Προσκυνοῦμέν Σου τὰ Πάθη, Χριστέ, δεῖξον ἡμῖν καὶ τὴν ἔνδοξόν Σου Ἀνάστασιν».   

[1] Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν σταυρὸν καὶ εἰς τὸν ληστήν, PG Migne 49, 399.

[2] Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Κατά Ἰουδαίων, PG Migne, 48, 867. 

[3] Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου, PG Migne, 49, 396.