Για τη χειροτονία μιας Διακόνισσας στην Αφρική

Σχόλιο του Σεβ. Μητροπολίτου Χονγκ Κονγκ κ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ

Την Μεγάλη Πέμπτη Επίσκοπος στην Αφρική χειροτόνησε μία Διακόνισσα.

Το γεγονός δημιούργησε πολλά σχόλια, θετικά και αρνητικά.

Ως Επίσκοπος ο οποίος διακονεί σε ιεραποστολική Μητρόπολη θα γράψω ένα σύντομο σχόλιο.

Ο θεσμός των Διακονισσών είναι πανάρχαιος και έχει την αρχή του στους Αποστόλους. Ο Απόστολος Παύλος μνημονεύει και συνιστά «την Φοίβην, την αδελφήν ημών, ούσαν διάκονον της Εκκλησίας της εν Κεγχρεαίς…».

Την εποχή του Ιουστινιανού στην Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως διακονούσαν 40 Διακόνισσες.

Η τάξη των Διακονισσών δεν καταργήθηκε ποτέ αλλά ατόνησε μετά την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού.

Ο 15ος Ιερός Κανών της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου ορίζει «διάκονον μη χειροτονείσθαι γυναίκα προ ετών τεσσαράκοντα και ταύτην μετά ακριβούς δοκιμασίας».

Ο Θεόδωρος Βαλσαμών μας πληροφορεί ότι οι προς χειροτονίαν Διακόνισσες εξελέγοντο από τις τάξεις των μοναζουσών, ήταν εκλεκτές μοναχές, ή και ηγουμένες γυναικείων μοναστηριών (παράδειγμα η περίφημη Ολυμπιάδα η οποία ήταν Ηγουμένη Μοναστηριού).

Ο Επιφάνιος Κύπρου περιγράφει το έργο των Διακονισσών: ο θεσμός ήταν αναγκαίος ένεκα της «σεμνότητος του γυναικείου γένους, ή δι’ ώραν λουτρού (του Μυστηρίου της Βαπτίσεως), ή επισκέψεως πάθους, ή πόνου και ότε γυμνωθείη σώμα γυναίου, ίνα μη υπό ανδρών ιερουργούντων θεαθείη».

Τα καθήκοντα της Διακόνισσας ήταν η φύλαξη των εισόδων του Ναού (ειδικά του χώρου όπου στέκονταν οι γυναίκες), ώστε να μην εισέλθη άπιστος ή αμύητος, φρόντιζαν επίσης την καθαριότητά του, έδιναν το σύνθημα της συμμετοχής των γυναικών στο «υποψάλλειν», μετέδιδαν την θ. Ευχαριστία κατ’ οίκον στις γυναίκες σε εξαιρετικές περιπτώσεις, αλλά η σπουδαιότερη λειτουργική υπηρεσία ήταν αυτή του βαπτίσματος των γυναικών. Η παρουσία τους ήταν αναγκαία για την κόσμια τέλεση του μυστηρίου. Οι Διακόνισσες βοηθούσαν στην ένδυση και έκδυση των βαπτιζομένων και διενεργούσαν την επίχριση του σώματος δια του εφορκιστού ελαίου και του αγίου μύρου, εφ’ όσον ο Επίσκοπος ή ο Πρεσβύτερος έχριε μόνο το μέτωπο.

Η Διακόνισσα σύμφωνα με τις Αποστολικές Διαταγές εχειροτονείτο εντός του Ιερού Βήματος από τον Επίσκοπο. Η προς χειροτονίαν Διακόνισσα ισταμένη προ των αγίων θυρών στον σολέα, «μαφορίω» κεκαλυμμένη, προσήγετο στην αγία Τράπεζα, όπου ο επίσκοπος χειροτονούσε αυτήν δι’ επιθέσεως των χειρών, απαγγέλοντας δύο ευχές. Ωστόσο ενώ ο χειροτονούμενος Διάκονος στηρίζει το μέτωπό του στην αγία Τράπεζα και κλίνει το δεξιό γόνυ, η Διακόνισσα δεν έκλινε γόνυ, αλλά παρέμενε όρθια. Περιβαλλόταν, όπως και ο Διάκονος από διακονικό ωράριο, φέρουσα όμως αυτό «υποκάτωθεν του μαφορίου».

Η Διακόνισσα σε καμμία περίπτωση δεν κάμει κάτι από αυτά που ανήκουν στους Πρεσβυτέρους και δεν αναλαμβάνει καμμία υπηρεσία που να σχετίζεται με το θυσιαστήριο: «Διακόνισσα ουκ ευλογεί, αλλ᾽ ουδέ τι ων ποιούσιν οι πρεσβύτεροι ή οι διάκονοι επιτελεί…». Ο άγιος Επιφάνιος τονίζει ότι «το μεν διακονισσών τάγμα εστίν εις την Εκκλησίαν αλλ’ ουχί εις το ιερατεύειν».

Έχοντας υπόψιν τα ανωτέρω μπορούμε να πούμε ότι η χειροτονία μίας Διακόνισσας δεν είναι κάτι το καινοφανές και οπωσδήποτε δεν αποτελεί σκάνδαλο.

Είναι σήμερα επιτακτική ανάγκη η χειροτονία Διακονισσών; Όχι.

Είναι επιτακτική ανάγκη η χειροτονία Διακονισσών σε Μητροπόλεις ιεραποστολικές; Προσωπικά κλίνω προς το όχι.

Σε μία ιεραποστολική Μητρόπολη της Αφρικής μπορεί να υπάρχει ανάγκη για την ύπαρξη Διακονισσών. Στην Άπω Ανατολή δεν μπορώ να πω ότι η χειροτονία Διακονισσών αποτελεί ανάγκη ή προτεραιότητα. Ανάγκη έχουμε από Πρεσβυτέρους και Ψάλτες. Δεν θα αναφερθώ τώρα και σε κάποια πρακτικά προβλήματα που καθιστούν την ύπαρξη Διακονισσών στην Ιεραποστολή εξόχως προβληματική. Ίσως στο μέλλον.

Το μόνο σοβαρό πρόβλημα το οποίο είδα στις φωτογραφίες από την χειροτονία στην Αφρική είναι το γεγονός πως μετά την χειροτονία η νέα Διακόνισσα ανέλαβε έργο Διακόνου εκφωνώντας αιτήσεις. Αυτό δεν υπήρχε ποτέ μέσα στα καθήκοντα των Διακονισσών. Πρόκειται προφανώς περί λάθους λόγω ενθουσιασμού. Και πιστεύω ότι θα διορθωθεί από τον οικείο Επίσκοπο. Οι Αποστολικές Διαταγές είναι σαφείς: «Διακόνισσα ουκ ευλογεί, αλλ᾽ ουδέ τι ων ποιούσιν οι πρεσβύτεροι ή οι διάκονοι επιτελεί…».