«Τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἀκολουθεῖ πλανερὲς διδασκαλίες συμβούλεψέ τον μιὰ δυὸ φορές, κι ἂν δὲν ἀκούσει ἄφησέ τον, μὲ τὴ βεβαιότητα πὼς αὐτὸς ἔχει πιὰ διαστραφεῖ καὶ ἁμαρτάνει, καταδικάζοντας ἔτσι ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτό του».
Η αίρεση είναι μία κατάσταση την οποία η Εκκλησία αντιμετώπιζε από το πρώτο κιόλας διάστημα της φανέρωσής της στον κόσμο, μετά την Πεντηκοστή. Πέρα από τον ορισμό, ότι αιρετικός σημαίνει εκείνος ο οποίος επιλέγει, προτιμά ένα μέρος της διδασκαλίας της Εκκλησίας, το ερμηνεύει με τον δικό του τρόπο και τις δικές του προσλαβές, και το καθιστά σήμα κατατεθέν της ίστης του, με αποτέλεσμα να ανακύπτει κίνδυνος σοβαρός για τη σωτηρία τόσο εκείνου , όσο και εκείνων που τον ακολουθούν, χρειάζεται να δούμε την αίρεση στην προοπτική της άρνησης της σχέσης και της κοινωνίας με την Εκκλησία.
Για τον αιρετικό η Εκκλησία των Αποστόλων, των διαδόχων τους που είναι οι επίσκοποι, των αγίων, των Πατέρων σφάλλει. Και ο αιρετικός προτιμά να φύγει από αυτή την Εκκλησία, για να ιδιωτεύσει στη δική του, καθότι θεωρεί όλους τους άλλους πλανεμένους. Θα αναρωτηθούμε εύλογα: μα δεν σφάλλει ποτέ η Εκκλησία, από τη στιγμή που αποτελείται από ανθρώπους και ουδείς είναι αλάθητος; Πολλές φορές στο διάβα των αιώνων η Εκκλησία κλονίστηκε, συνήθως λόγω των παρεμβάσεων της πολιτείας, η οποία ήθελε να επιβάλει διδασκαλίες που αποδέχονταν οι αυτοκράτορες είτε λόγω ελλιπούς παιδείας, είτε λόγω καταγωγής, είτε λόγω συμπαθειών προς πρόσωπα, τα οποία διακατέχονταν από αιρετικές απόψεις (Αρειανισμός και Εικονομαχία). Άλλοτε, η Εκκλησία κλονίστηκε, όταν για παράδειγμα οι αυτοκράτορες πίεζαν για την ένωση Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών, λίγα χρόνια πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους (σύνοδος Φερράρας -Φλωρεντίας 1438-1439). Αργά ή γρήγορα όμως η τάξη και η αλήθεια αποκαταστάθηκαν. Συζητήσεις μεταξύ τω Πατέρων και διαφορετικές απόψεις σε θέματα θεολογούμενα, όταν δηλαδή η Εκκλησία δεν είχε καταλήξει σε οριστικά διατυπωμένη διδασκαλία, είχαμε πολλές φορές στην ιστορία της πίστης. Και θα συνεχίσουμε να έχουμε. Όταν όμως η Εκκλησία εν Συνόδω αποφασίζει, τότε, εφόσον η απόφαση είναι στηριγμένη στη βάση της πίστης και με διάλογο αγιοπνευματικό, η Εκκλησία ομονοεί και αποδέχεται την οδό της σωτηρίας.
Ο απόστολος Παύλος, γράφοντας στον μαθητή του Τίτο, τον συμβουλεύει όταν έχει απέναντί του έναν άνθρωπο που είναι αιρετικός, δηλαδή υποστηρίζει πλανερές διδασκαλίες, να τον νουθετεί μία και δεύτερη φορά, αλλά μετά να τον αφήνει, διότι η σκέψη του έχει διαστραφεί και δυστυχώς επιλέγει να μην αναγνωρίζει τον Χριστό και την πίστη της Εκκλησίας και γι’ αυτό αυτοκαταδικάζεται. Ο Τίτος είναι ο επίσκοπος της Κρήτης. Αυτός λογοδοτεί και στον Θεό και στην Εκκλησία για τη διαφύλαξη της πίστης. Αυτός έχει, επομένως, και την ευθύνη να διακρίνει την αλήθεια και να την υπερασπιστεί. Ο απόστολος Παύλος όμως του δίνει τη συμβουλή να μιλήσει στον αιρετικό. Να του δείξει αγάπη και κατανόηση. Δεν του επιτρέπει όμως να συνεχίσει έναν ατέρμονα διάλογο, εφόσον δεν βγάζει πουθενά.
Η προτροπή του Παύλου ισχύει για την Εκκλησία στο διηνεκές. Η Εκκλησία καλείται να συζητά με όσους έχουν καλή πρόθεση, δεν έχει όμως την ευθύνη της σωτηρίας τους εφόσον αυτοί επιμένουν σε πλανερές διδασκαλίες. Και αυτές έχουν να κάνουν με την πίστη και όχι με ζητήματα του αιώνος τούτου. Σήμερα πολλοί χριστιανοί έχουν αναγάγει θέματα πολιτικής, θέματα επιστήμης, θέματα νοοτροπιών του αιώνος τούτου σε ζητήματα πίστης. Η πίστη προφανώς μας υποδεικνύει βάσεις και αρχές στις οποίες, στηριγμένοι, μπορούμε να έχουμε άποψη και για τα γεγονότα αυτής της ζωής. Δεν μας επιτρέπει όμως να χαρακτηρίζουμε «αιρετικούς» όσους δεν συμφωνούν με την οπτική μας. Αν αμφισβητείται η πίστη μας ή μας προτείνονται άλλοι θεοί και όχι ο Τριαδικός Θεός ως ο Δημιουργός και Σωτήρας μας εκεί οφείλουμε να σταματήσουμε τον όποιο διάλογο. Αν όμως υπάρχουν θέματα του αιώνος τούτου, ας είμαστε καλοπροαίρετοι.
Και κάτι ακόμη. Η Εκκλησία σήμερα κατηγορείται από πολλούς, οι οποίοι εμφορούνται από φόβο μην τυχόν και προδώσουμε τα ιερά και τα όσιά μας ή από άγνοια ή από σκοπιμότητα προσωπικής προβολής, διότι συζητά με άλλα δόγματα και άλλες θρησκείες. Η συζήτηση είναι μαρτυρία της πίστεώς μας «παντί τω αιτούντι» και έκφραση αγωνίας διότι ο Χριστός ζήτησε από τον Θεό Πατέρα το βράδυ του Μυστικού Δείπνου να δώσει να είμαστε όλοι ένα. Δεν σημαίνει άρνηση της πίστεως η συζήτηση. Ας εμπιστευόμαστε την Εκκλησία. Αυτό μας κρατά ταπεινούς. Ας διαλεγόμαστε εντός της. Και αν διαπιστώνουμε κίνδυνο σφαλμάτων που απειλούν την πίστη μας, ας θέτουμε εν παρρησία την άποψή μας και ας ζητούμε από την Εκκλησία να απαντήσει, να διευκρινίσει, να διορθώσει. Για να μην υποκύπτουμε στην παγίδα ότι ο δικός μας τρόπος προσέγγισης είναι ο μόνος και ο μόνος αληθινός. Η εμπειρία της Εκκλησίας και ο αγιασμός της από τον Θεό δεν θα θέσουν ποτέ σε κίνδυνο τη σωτηρία μας.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
13 Ιουλίου 2025, Κυριακή των Πατέρων της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.