e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Δευτέρα 30 Οκτωβρίου 2017

Οικουμενικός Πατριάρχης αντίθετος "προς οιανδήποτε μορφήν βίας, επιχειρουμένης εν ονόματι του Θεού και της θρησκείας"

Πρόποσις 
τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου 
(Ἀθῆναι, 30 Ὀκτωβρίου 2017)








Μακαριώτατε καί προσφιλέστατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κύριε Ἱερώνυμε,
Μακαριώτατοι καί Ἱερώτατοι ἀδελφοί ἐν Χριστῷ,
Ἐξοχώτατε κύριε Νικόλαε Βούτση, Πρόεδρε τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων,
Ἐξοχώτατε Ὑφυπουργέ Ἐξωτερικῶν τῆς ἐντίμου Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως κ. Ἰωάννη Ἀμανατίδη,
Ἐξοχώτατοι Ἐκπρόσωποι τῶν Ἀρχῶν,
Ἐκλεκτοί συνδαιτυμόνες,

Ἡ παρουσία τῆς ἡμετέρας Μετριότητος εἰς τό εὐγενῶς παρατιθέμενον ὑπό τοῦ φιλτάτου ἀδελφοῦ, Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κυρίου Ἱερωνύμου, γεῦμα τοῦτο, ἐξ ἀφορμῆς τῆς συμμετοχῆς ἡμῶν εἰς τήν διοργανωθεῖσαν ὑπό τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδος Β΄ Διεθνῆ Διάσκεψιν διά τήν Θρησκείαν καί τόν Πολιτισμόν, τονίζει τήν εὐθύνην καί τήν μέριμναν τῆς Πρωτοθρόνου Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως νά κλείῃ πνευματικά χάσματα, νά ἑνώνῃ τά διεστῶτα, νά τονίζῃ τήν ὑπερτάτην ἀξίαν τῆς ζωῆς, καθώς καί τό δικαίωμα τοῦ ἀνθρώπου νά λατρεύῃ τόν Θεόν ἐλευθέρως καί ἀβιάστως.

Συγχρόνως, ἡ παρουσία ἐνταῦθα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου μετ' ἄλλων Μακαριωτάτων ἀδελφῶν Προκαθημένων διαμηνύει ὑπευθύνως καί ἐπισήμως πρός πᾶσαν κατεύθυνσιν ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἶναι ἀντίθετος πρός πᾶσαν μορφήν ρατσισμοῦ - ἐθνικοῦ, φυλετικοῦ, κοινωνικοῦ, θρησκευτικοῦ, ὅπως εἶναι ἀντίθετος ἡ Ἐκκλησία μας καί πρός οἱανδήποτε μορφήν βίας, ἐπιχειρουμένης ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ καί τῆς θρησκείας.

Κατά τήν δισχιλιετῆ ἱστορίαν του τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον διηκόνησεν ἔθνη καί λαούς ἐν πνεύματι ἀγάπης καί κενώσεως, ἀπεδέχθη καί ἐσεβάσθη τόν πολιτισμόν τοῦ ἑτέρου, συνυπάρχει δέ εἰρηνικῶς, ἕως καί σήμερον, μετ᾿ ἄλλων λαῶν, ἐν ἀγαστῇ ὁμονοίᾳ καί ἐν ἀλληλεγγύῃ. Οὐδέποτε ἐκινήθη θεοκρατικῶς, ἀλλ᾿ ἐπορεύθη ἀπηλλαγμένον ἀπό τούς πειρασμούς τῆς ἱστορίας, τῆς ἐξουσίας, τῆς πολιτικῆς καί τοῦ ἐπεκτατισμοῦ. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ὡς χῶρος βιώσεως τῆς ἐλευθεροποιοῦ Ἀληθείας καί τοῦ «ἀληθεύειν ἐν ἀγάπῃ» (πρβλ. Ἐφεσ. δ’, 15), σταυρώνεται καί δέν σταυρώνει, θυσιάζεται δέ ὄχι μόνον χάριν τῶν φίλων αὐτῆς, ἀλλά προσεύχεται καί ὑπέρ τῶν ὑπεναντίων.

Εὐχαριστοῦντες ἀπό καρδίας τήν Ὑμετέραν φίλην Μακαριότητα, ἀδελφέ ἅγιε Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κύριε Ἱερώνυμε, διά τήν παράθεσιν τοῦ ἐπισήμου γεύματος τούτου, δεόμενοι δέ τοῦ Κυρίου ὅπως σᾶς ἐπιστηρίζῃ καί ἐνδυναμοῖ εἰς τό ποιμαντικόν καί διοικητικόν σας ἔργον, ἐκφράζομεν τήν εἰλικρινῆ χαράν μας, διότι εὑρισκόμεθα μεταξύ ἐκλεκτῶν φίλων, Προκαθημένων, ἱεραρχῶν, ἑτέρων κληρικῶν καί λαϊκῶν, διακόνων τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας, μεταξύ τῶν ὁποίων ὅλως ἰδιαιτέρως ἐκτιμῶμεν τήν παρουσίαν σας, Ἐξοχώτατοι, καί συγχαίρομεν τόν διοργανωτήν τῆς Διασκέψεως Ἐξοχ. κ. Ὑπουργόν Ἐξωτερικῶν.

Ἐγείροντες τό κύπελλον ὑπέρ τῆς ὑγιείας ἁπάντων ὑμῶν, εὐχόμεθα ὁ Κύριος νά σᾶς εὐλογῇ, πρός ἐπιτυχῆ ἐκπλήρωσιν τοῦ εὐθυνοφόρου ἔργου σας, καί νά φωτίζῃ ὅλους ἡμᾶς, ὥστε, ἐν τῷ μέτρῳ τοῦ δυνατοῦ, νά συμβάλλωμεν οὐσιαστικῶς εἰς τήν ἐν ἀλληλοσεβασμῷ εἰρηνικήν συνύπαρξιν τῶν ἀνθρώπων, τῶν λαῶν καί τῶν πολιτισμῶν τοῦ σύμπαντος κόσμου. 

Ομιλία του Προκαθημένου του Αλεξανδρινού Πατριαρχείου στην 2η Διεθνή Διάσκεψη των Αθηνών για τη Μέση Ανατολή

Ομιλία
Πάπα και Πατριάρχου Αλεξανδρείας κ.κ. Θεοδώρου Β΄
στην 2η Διεθνή Διάσκεψη, με θέμα τον Θρησκευτικό και Πολιτιστικό Πλουραλισμό και την Ειρηνική Συνύπαρξη στη Μέση Ανατολή
(Αθήνα, 29-31 Οκτωβρίου 2017)




Εξοχώτατες/Εξοχώτατοι,

Βρίσκομαι σήμερα κοντά σας μετά από την ευγενική πρόσκληση του Νίκου Κοτζιά, φίλου αγαπητού, αρωγού σταθερού της Ορθοδοξίας στην Αφρική και κυβερνήτη στιβαρού των εξωτερικών υποθέσεων της Μητέρας Πατρίδας στα συχνά ταραγμένα νερά της ανατολικής Μεσογείου.

Βρίσκομαι σήμερα κοντά σας για να δώσω βήμα στους Ορθοδόξους που παραμένουν στις ιστορικές επάλξεις του Χριστιανισμού παρά τις αντίθετες πνοές των καιρών. Βρίσκομαι σήμερα κοντά σας προκειμένου να αφουγκραστείτε την διακαή επιθυμία των Χριστιανών της πυριτιδαποθήκης του κόσμου, που λέγεται Μέση Ανατολή, οι έννοιες πλουραλισμός και συνύπαρξη να μη μείνουν έννοιες ευγενείς σε λεξικά που σκονίζονται στα ράφια των βιβλιοθηκών, αλλά να λάβουν σάρκα και οστά, θεραπεύοντας πληγές χαίνουσες και γεφυρώνοντας χάσματα ανοιχτά.

Κι όμως δεν χρειάζεται παρά να στρέψει κανείς το βλέμμα του προς την κτίση του Θεού για να αντιληφθεί ότι η φύση, ο οίκος αυτός του Θεού με προνομιακούς οικονόμους εμάς τους ανθρώπους, διέπεται από πλουραλισμό, που δεν μπορούν να εκφράσουν τα ανθρώπινα σχήματα λόγου. Αντίστοιχος είναι και ο πλουραλισμός που διέπει τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Κι όταν λέμε πολιτισμό δεν εννοούμε μόνο την τέχνη που διδάσκει και τέρπει. Εννοούμε κάθε βιωματική ανθρώπινη έκφραση, από τις πλέον απλές εκφράσεις της σίτισης ή της ένδυσης ως τις πλέον υψηλές κι εκλεκτές, όπως αυτή του θρησκεύειν, του λατρεύειν, του κοινωνείν με τον Θεό.

Κι ενώ πέρασαν αιώνες ακόμα και αιματηρών ανταγωνισμών για να κυριαρχήσει μια πολιτιστική ταυτότητα, οι αυξημένες μετακινήσεις πληθυσμών και η ανεμπόδιστη από συμβατικούς ελέγχους διαδικτυακή ανταλλαγή ιδεών έχουν δημιουργήσει μια τελείως διαφορετική πραγματικότητα. Και τούτο διότι δεν υπάρχει σήμερα ανθρώπινη κοινωνία που να μην περιλαμβάνει ανθρώπους διαφορετικών πολιτισμικών καταβολών, με απόψεις διαφορετικές για τις σχέσεις ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο, ανάμεσα στο άτομο και την ομάδα, ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές υποχρεώσεις, ανάμεσα στην ελευθερία και την αυθεντία.

Βέβαια θα περιμέναμε η αναφορά στον Θεό να λειτουργεί ως παράγοντας ειρηνοποιίας και όχημα ενίσχυσης του διηνεκούς αγώνα για δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια επί της γης. Ωστόσο, δυστυχώς, παρατηρείται ότι ο θρησκευτικός αυτοπροσδιορισμός γίνεται συχνά παράγοντας διχασμού και όχημα μισαλλοδοξίας, που τρέφει το δέντρο του κακού, του φανατισμού και της βίας.

Κι αυτό συμβαίνει όταν η θρησκευτική συνείδηση χειραγωγείται από πολιτικές επιδιώξεις, όταν η θρησκευτική ιδιαιτερότητα πέφτει θύμα της κοινωνικής δυσανεξίας, όταν ο θρησκευτικός ζηλωτισμός φθάνει στο ακραίο σημείο της άρνησης της ελευθερίας του άλλου δήθεν στο όνομα του Θεού.

Η αναφορά στο Θεό μοιάζει με το σπόρο που έπεσε στα αγκάθια του μεσιανισμού, του ολοκληρωτισμού, του σωβινισμού, του φυλετισμού, του φονταμενταλισμού, της ιδεολογικής αποκλειστικότητας. Αγκάθια που τελικά πνίγουν ή διαστρέφουν την πηγαία παναθρώπινη ανάγκη του θρησκεύειν ελευθέρως και καταστρατηγούν τον θρησκευτικό πλουραλισμό. Ζητούμενο λοιπόν είναι η στάση μας απέναντι στον θρησκευτικό πλουραλισμό.

Αν τη στάση μας υπαγορεύει ο φόβος, τότε φυσική κατάληξη είναι ο εγκλεισμός στην δική μας κοινότητα και η απολυτοποίηση της δικής μας θρησκευτικής αναφοράς, ακόμα και εις βάρος του θρησκευτικά αλλότριου.

Αν τη στάση μας όμως υπαγορεύει ο σεβασμός της συνύπαρξης εντός ενός συναινετικού πλαισίου ανθρωπίνων αξιών, τότε θα πετύχουμε δύο πράγματα: αφενός μεν να διατηρήσουμε ανόθευτη την δική μας αλήθεια, αφετέρου δε να μη φανατίσουμε την δική μας αλήθεια.

Βέβαια αν μείνουμε απλοί παρατηρητές και ανενεργοί στοχαστές, τότε η κτίση του Θεού κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια καινούργια Βαβέλ. Μια Βαβέλ που δεν θα υψωθεί κάθετα, έκφραση της ανθρώπινης αλαζονείας. Αλλά μια Βαβέλ που θα απλωθεί οριζόντια σε όλον τον κόσμο, εναγκαλισμός που μπορεί να αποβεί θανατηφόρος, αν υπερισχύσει ο απάνθρωπος παραλογισμός της βίας στο όνομα του Θεού.

Χρέος μας λοιπόν είναι να εργαστούμε για την ενότητα μέσα από την διαφορετικότητα. Για να φθάσουμε όμως στο ποθητό αποτέλεσμα της ειρηνικής συμβίωσης των πιστών των διαφόρων θρησκειών, χρειάζεται να μορφώσουμε τους πιστούς ανθρώπους. Να προβάλλουμε τα στοιχεία που ενώνουν τις θρησκείες, παρά εκείνα που τις χωρίζουν. Να προβάλλουμε τις κοινές αξίες των διαφόρων θρησκειών, παρά τις αντιλήψεις εκείνες περί θρησκευτικής ανωτερότητας που υπονομεύουν την ανοχή στο διαφορετικό. Να προβάλλουμε την ανθρωπιά, ως τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή κάθε πιστού ανθρώπου όπου γης.

Σε αυτή την κοινή προσπάθεια, η Ορθοδοξία κομίζει τον αποκαλυπτικό λόγο του Κυρίου μας για τον δρόμο που οδηγεί προς την ομοίωσή μας με τον Θεό. Τον δρόμο αυτό φωτίζουν τρία ορόσημα, ορόσημα ανθρωπιάς.

Το πρώτο ορόσημο είναι η δικαιοσύνη: “Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως” (Λουκ. 6,31). Δηλαδή, όπως θέλετε να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι σ’ εσάς κι εσείς να κάνετε σε αυτούς τα ίδια. Θέλουμε οι άλλοι να μας σέβονται; Κι εμείς πρέπει να τους σεβόμαστε. Θέλουμε οι άλλοι να μη μας αδικούν; Κι εμείς δεν πρέπει να αδικούμε τους άλλους; Θέλουμε οι άλλοι να μας μιλούν με ειλικρίνεια; Κι εμείς πρέπει να λέμε πάντοτε την αλήθεια. Θέλουμε οι άλλοι να είναι συνεπείς στο λόγο τους; Κι εμείς πρέπει να είμαστε συνεπείς κι έντιμοι.

Το δεύτερο ορόσημο είναι η αγάπη: “Αγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ ἀγαθοποιεῖτε” (Λουκ. 6,35). Δηλαδή να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να τους ευεργετείτε. Αληθινή αγάπη είναι η αγάπη που αγκαλιάζει ακόμη και τους εχθρούς μας. Εκείνους που μας έβλαψαν, εκείνους που μας πίκραναν, εκείνους που μας αδίκησαν. Ο άνθρωπος της αγάπης αγαπά χωρίς όρους και όρια, αγαπά μέχρι το ακραίο σημείο της θυσίας για τον άλλο.

Και το τρίτο ορόσημο, ορόσημο κορυφής, είναι το εξής: “Γίνεσθε οἰκτίρμονες καθὼς καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν οἰκτίρμων ἐστί.” (Λουκ. 6,36). Δηλαδή να είστε εύσπλαχνοι στους γύρω σας ανθρώπους, όπως κι ο Ουράνιος Πατέρας είναι εύσπλαγχνος προς όλους. Η καρδιά μας να γεμίζει από συμπάθεια για τον πόνο και την δυστυχία, για την ταλαιπωρία και την ανάγκη των άλλων. Μέτρο του ελέους και της συμπαθείας που οφείλουμε να δείχνουμε στους άλλους είναι το έλεος και η φιλανθρωπία του Ουράνιου Πατέρα μας.

Σε αυτή την κοινή προσπάθεια το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας κομίζει ιστορική εμπειρία δισχιλιετή, συχνά εντός περιστάσεων χαλεπών. Κι όμως οι χαλεπές περιστάσεις ποτέ δεν περιέστειλαν το έλεος ως επέκταση της αγάπης και τους οικτιρμούς ως βίωση της αγάπης. Παράδειγμα ο Πατριάρχης της έμπρακτης αγάπης, ο Ιωάννης ο Ελεήμων (556 – 619).

Ίδρυσε πτωχοκομεία, νοσοκομεία και πανδοχεία. Ίδρυσε, ακόμη, επτά μαιευτήρια για τις εγκαταλελειμμένες γυναίκες, με κρεβάτια, στρώματα, τροφές και καθετί άλλο, που χρειαζόταν. Για την συντήρηση όλων των ιδρυμάτων έφτιαξε φιλανθρωπικό στόλο. Αγόρασε με χρήματα της Εκκλησίας 13 πλοία, που μετέφεραν συνεχως τρόφιμα για τους φτωχούς της περιοχής του.

Όλους τους ελεούσε. Ακόμα κι εκείνους που δεν είχαν βαπτιστεί και δεν ήταν Χριστιανοί. Δέχτηκε πρόσφυγες, νοιάστηκε για τούς δούλους, αγωνίστηκε και κατόρθωσε να τους απελευθερώσει. Ακόμη φρόντισε για την αποκατάσταση των αδικουμένων και την προστασία των αδυνάτων. Βίωσε εμπράκτως το ήθος της ανιδιοτελούς αγάπης με διάθεση προσφοράς και θυσίας που ακολουθεί τα ίχνη του Χριστού.

Την αγάπη και την διακονία ως την αρετή των αρετών, όχι μόνο στο παρελθόντα αλλά και στο παρόντα χρόνο, κομίζει στην κοινή αυτή προσπάθεια η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αφρικής. Αποκόβει ριζικά την χριστιανική πίστη από χώρους και ιδεολογίες, όπου η αξία των ανθρώπων μετριέται από την σύσταση του αίματός τους, από το χρώμα του δέρματός τους, από τις πεποιθήσεις τους ή από την καταγωγή τους. Ακολουθώντας τα βήματα του καλού Σαμαρείτη, θεωρεί τον πλησίον και μόνον αυτόν ως το μέτρο αξιολόγησης πίστης, προθέσεων και πράξεων. Εθνικές, φυλετικές και πολιτιστικές ταυτότητες έρχονται σε δεύτερη μοίρα.

Καταξιώνει την θρησκεία στην σπουδαιότερη εντολή και αρετή: ‘’ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου. αὕτη πρώτη ἐντολή. καὶ δευτέρα ὁμοία, αὕτη· ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. μείζων τούτων ἄλλη ἐντολὴ οὐκ ἔστι.’’ (Μαρκ. 12,30-31)

Αγαπητοί μου,

Η οδός της αγάπης είναι η οδός της ορθής θρησκευτικότητας. Η εμπειρία της αγάπης είναι η βίωση της αγιότητας. Όλα τα άλλα είναι παρεπόμενα. Εκτός της αγάπης δεν υπάρχει ζωή. Υπάρχουμε στη ζωή γιατί λειτουργεί η αγάπη. Υπάρχουμε στην πίστη γιατί διακονούμε με αγάπη τον κόσμο.

Μόνο ο σπόρος της αγάπης μπορεί να βλαστήσει την ελευθερία του καθενός και της καθεμιάς να θρησκεύεται και να πιστεύει ό,τι επιθυμεί στην πολύπαθη Μέση Ανατολή. Μόνο ο σπόρος της αγάπης μπορεί να καρπίσει όχι μόνο τη συνύπαρξη, αλλά και τη συνεργασία με γνώμονα την κοινή ευημερία. Κι αν η πείρα των προηγούμενων ετών αμφισβητεί την ελπίδα, η πίστη, ως εμπιστοσύνη στον Θεό, είναι “ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων” (Εβρ. 11,1)

Στη ζωή τον τελευταίο λόγο δεν τον έχει ούτε η ανθρώπινη λογική, ούτε οι ανθρώπινες προβλέψεις. Τον έχει η δύναμη και η θέληση του Θεού. Ας τον εμπιστευτούμε και ας κάνουμε το θέλημά Του. Τότε και μόνο τότε μπορεί η αποκαρδίωση να δώσει τη θέση της στην εγκαρδίωση.

Σας ευχαριστώ! 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ομιλητής στην Β΄ Διεθνή Διάσκεψη των Αθηνών για τη Μέση Ανατολή [Ομιλία ελληνιστί, αγγλιστί, video, φωτογραφίες]

Ρεπορτάζ: Μάκης Αδαμόπουλος | Φωτογραφίες: Χρ. Μπόνης και Ν. Μαγγίνας


Στην αξία του Διαλόγου και στην αναγκαία διεύρυνση και αναβάθμιση των διαθρηκειακών διαλόγων λαμβάνοντας υπόψη τις αστοχίες του παρελθόντος αναφέρθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος στην ομιλία του στην 2η Διεθνή Διάσκεψη Αθηνών για τον «Θρησκευτικό και Πολιτιστικό Πλουραλισμό και την Ειρηνική Συνύπαρξη στη Μέση Ανατολή» καλώντας σε συνεργασία «για την αποτροπή εμφύλιων σπαραγμών, καταστροφής προαιωνίων θρησκευτικών και πολιτισμικών αγαθών, εκριζώσεως ολοκλήρων λαών από τις πατρογονικές εστίες αυτών, διά την αποφυγήν θανατηφόρων θαλασσίων μετακινήσεων και πλείστων άλλων δεινών». 

Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη πραγματοποιήθηκε σήμερα το μεσημέρι αμέσως μετά το μεσημεριανό διάλειμμα. 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης τόνισε ότι «είναι αναμφιβόλως κοινή η επιθυμία δημιουργικής συμβολής εις την προσπάθεια προαγωγής του διαλόγου διά τα διαθρησκειακά και διαπολιτισμικά ζητήματα, η διευθέτησις των οποίων αποτελεί προϋπόθεσιν διά την αποκατάστασιν ειρηνικής συνυπάρξεως εις την δεινώς δοκιμαζομένην Μέσην Ανατολήν, καθώς και εις άλλας περιοχάς του εμπεριστάτου συγχρόνου κόσμου μας». 

Αναφέρθηκε, επίσης, στις αρχές και αξίες που έχουν καλλιεργηθεί στην πόλη της Αθήνας και στην χώρα γενικότερα που χαρίσθηκαν σε όλη την ανθρωπότητα, όπως είναι η Δημοκρατία και ο Πολιτισμός. 

Ο Πατριάρχης επεσήμανε, ότι τρεις θεμελιώδεις πολιτισμικές κατηγορίες και αξίες της ανθρώπινης ύπαρξης χρειάζονται επειγόντως προστασία στην Μέση Ανατολή, «Το Αληθές, διά της φιλοσοφίας και των επιστημών. Το Αγαθόν, διά της Ηθικής και του Δικαίου, και Το Κάλλος, το Ωραίον, διά της Τέχνης».

Αναφέρθηκε, εξάλλου, στην αξία του Διαλόγου υπογραμμίζοντας πως «όπου οι άνθρωποι αποστρέφονται ή διακόπτουν τον διάλογο τα περαιτέρω αναλαμβάνουν ως γνωστόν, αι μονολιθικαί ιδεολογίαι, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, η στυγνή δημαγωγία και τέλος τα όπλα, δηλαδή η καταστροφή και ο θανατος. Διά τούτο προτείνομεν και εν προκειμένω τον διάλογον της αληθείας εν αγάπη, ο οποίος ικανώνει τους μετέχοντας να αναλαμβάνουν από κοινού αναγκαίας πρωτοβουλίας και ευθύνας. Ο ειλικρινής διάλογος έχει την δύναμιν να άλλάζει τον ρούν της ιστορίας».

Θεωρεί, βέβαια, αναγκαία την διεύρυνση και αναβάθμιση των διαθρηκειακών διαλόγων λαμβάνοντας υπόψη τις αστοχίες του παρελθόντος. 

«Οι διαθρησκειακοί διάλογοι οφείλουν και δύνανται να αποκτήσουν νόημα και αποτελεσματικότητα, μόνον εάν τους εκ των πιστών ανθρώπων ανησυχούντας, απαλλάξωμεν του φόβου, ότι διά των διαλόγων αυτών επιδιώκεται δήθεν πανθρησκειακός συγκρητισμός, και εάν ταυτοχρόνως αναδείξωμεν πειστικώς την αξίαν και αναγκαιότητα του αμοιβαίου σεβασμού, της συγχωρήσεως, της αγάπης και της αλληλεγγύης, διά την κοινωνικήν συνοχήν, την ειρήνην, την απόδοσιν της δικαιοσύνης, την αποθάρρυνσιν φονταμενταλιστικών φανατισμών, την αποδοχήν της ετερότητος εις την ταχέως παγκοσμιοποιουμένην κοινωνίαν, όπου αναπόφευκτος είναι πλέον η συμβίωσις ομοεθνών και αλλοεθνών, ομοθρήσκων και ετεροθρήσκων, ομοδόξων και ετεροδόξων, πιστών και απίστων» επεσήμανε ο Πατριάρχης.

Κάλεσε, επίσης, σε συνεργασία «για την αποτροπή εμφύλιων σπαραγμών, καταστροφής προαιωνίων θρησκευτικών και πολιτισμικών αγαθών, εκριζώσεως ολοκλήρων λαών από τας πατρογονικάς εστίας αυτών, διά την αποφυγήν θανατηφόρων θαλασσίων μετακινήσεων και πλείστων άλλων δεινών. Εξ ων, ως πλέον αποτρόπαιον έγκλημα θεωρούμεν και καταδικάζομεν την πολύμορφον κακοποίησιν, εκμετάλλευσιν και θανάτωσιν ανεξιχνιάστου αριθμού παιδίων εις τον ευρύτερον χώρον της Μεσογείου, αλλά και ανά την υφήλιον».

Μίλησε για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο που καταδίκασε τον φυλετισμό και αναφέρθηκε στην συμβολή της Εκκλησίας για την επικράτηση της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. 

Ολοκληρώνοντας την ομιλία του ο Οικουμενικός Πατριάρχης τόνισε ότι «ο δίαυλος τον οποίον προτείνομεν καθίσταται έτι μάλλον αναγκαίος και εκ του γεγονότος ότι ευρισκόμεθα ενώπιον δυσχερεστάτου προβλήματος, διφυούς. Ακόμη δηλαδή και αν, ως ευχόμεθα, επιτευχθή συντόμως ικανοποιητική αντιμετώπισις τρεχόντων προβλημάτων, όπως π.χ. το μεταναστευτικόν, και συμφωνηθή η πολυπόθητος ειρήνη, τα εναπομένοντα προβλήματα θα απαιτήσουν όχι μόνον χρόνον και μόχθον πολύν, αλλά και κοινήν ευθύνην, συνέργειαν και συνεργασίαν. Διότι η τραγική δοκιμασία των λαών της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής έχει επιφέρει ήδη και συνεχίζει, ως γνωστόν, να προκαλή μεγάλων διαστάσεων καταστροφάς, τόσον εις το διανθρώπινον όσον και εις το φυσικόν, το πολιτισμικόν, αλλά και το θρησκευτικόν περιβάλλον. Και θα χρειασθή ακριβώς τότε η εις μέγιστον βαθμόν ενεργοποίησις της διαθρησκειακής συνεργασίας, προπαντός διά την διαχείρισιν παρατεινομένων θρησκευτικών κρίσεων, διά την θεραπείαν των ψυχικών τραυμάτων των λαών, τα οποία συνεχίζει να προκαλή η αντιπαράθεσις, αλλά και διά την καλλιέργειαν του αναγκαίου ευκράτου κλίματος διά την αποκατάστασιν της ειρηνικής και δημιουργικής συνυπάρξεως Θρησκειών, Λαών και Πολιτισμών». 








Ο Μ Ι Λ Ι Α
ΤΗΣ Α. Θ. ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ
ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ. κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ Β΄ ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΑΣΚΕΨΙΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΑ ΤΟΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΝ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΙΚΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΙΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΕΣΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗΝ
(Ἀθῆναι, 29-31 Ὀκτωβρίου 2017)

* * *

Μακαριώτατοι,
Ἐξοχώτατε κ. Ὑπουργέ Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδος,
Σοφολογιώτατοι,
Ἱερώτατοι,
Ἐξοχώτατοι,
Κυρίαι καί κύριοι, 

«Καρδία ἐλεήμων ἐστὶ καῦσις καρδίας ὑπέρ πάσης τῆς κτίσεως, ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων, καὶ τῶν ὀρνέων, καὶ τῶν ζῲων καὶ τῶν δαιμόνων, καὶ ὑπὲρ παντὸς κτίσματος.»1

Ἐπικαλούμεθα εἰσαγωγικῶς αὐτούς τούς λόγους ἑνός τέκνου τῆς ἀρχαίας Συρίας, τοῦ Ὁσίου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, ἐπειδή πράγματι μόνον μία ἐλεήμων καρδία, ὑπό ἀληθοῦς συμπαθείας φλεγομένη, δύναται νά αἰσθανθῇ μέρος τῆς ἐν Συρίᾳ καί τῇ εὐρυτέρᾳ περιοχῇ διαδραματιζομένης τραγωδίας.

Ὑπό τοιούτων συναισθημάτων διακατεχόμενοι, εὑρισκόμεθα καί πάλιν ἐνταῦθα εἰς κοινήν διαβούλευσιν τῆς Β΄Διασκέψεως τῶν Ἀθηνῶν, χάρις εἰς τάς ἀγαθῶν προθέσεων πρωτοβουλίας τοῦ ἐπί τῶν Ἐξωτερικῶν Ἐξοχωτάτου Ὑπουργοῦ τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, Καθηγητοῦ κυρίου Νικολάου Κοτζιᾶ. Ἡ συμμετοχή ἡμῶν αὕτη νοεῖται ὡς «διακονία τῆς καταλλαγῆς» (Β΄Κορινθ. 5, 18).  Εἶναι ἀναμφιβόλως κοινή ἡ ἐπιθυμία δημιουργικῆς συμβολῆς εἰς τήν προσπάθειαν προαγωγῆς τοῦ διαλόγου διά τά διαθρησκειακά καί διαπολιτισμικά ζητήματα, ἡ διευθέτησις τῶν ὁποίων  ἀποτελεῖ προϋπόθεσιν διά τήν ἀποκατάστασιν εἰρηνικῆς συνυπάρξεως εἰς τήν δεινῶς δοκιμαζομένην Μέσην Ἀνατολήν, καθώς καί εἰς ἄλλας περιοχάς τοῦ ἐμπεριστάτου συγχρόνου κόσμου μας.

Εὑρισκόμενοι εἰς τό κλεινόν ἄστυ τῶν Ἀθηνῶν, σκόπιμον καί λυσιτελές διά τήν Διάσκεψίν μας κρίνομεν μίαν σύντομον ἐπαναγωγήν εἰς τάς πηγάς, ἵνα, ἔστω καί ὡς ἐκ περισσοῦ, ὑπομνήσωμεν γνωστάς τινας θεμελιώδεις ἀρχάς καί ἀξίας, αἵτινες πρωτογενῶς ἐκαλλιεργήθησαν εἰς τήν χώραν, καί κυρίως εἰς τήν πόλιν ταύτην, καί ἐχαρίσθησαν εὐεργετικῶς εἰς ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπότητα.

Εἰς τήν σκέψιν πολλῶν ἐξ ὑμῶν πρῶτος ἔρχεται πιθανῶς ὁ ὅρος ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, μάλιστα καθώς ἐξύμνησαν αὐτήν προσφάτως ἐνταῦθα ἐπιφανεῖς ἡγέται μεγάλων χωρῶν. Καί, ἀσφαλῶς, οὐδείς ἐξ ἡμῶν ἀμφιβάλλει ὅτι ὁ ὅρος αὐτός ἀνήκει εἰς τόν πυρῆνα τῶν διαβουλεύσεών μας, δεδομένου ὅτι ὅπου ἐλλείπει ἤ παραβιάζεται ἡ δημοκρατία, θριαμβεύει καταστροφικῶς ἡ τυραννία.

Κεντρικήν ἔννοιαν τῆς Συνάξεώς μας ἀποτελεῖ ὁ ὅρος ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Εἰς τόν ἑλληνικόν χῶρον, καί κυρίως εἰς τήν πόλιν τῶν Ἀθηνῶν, ἐπραγματώθησαν τό πρῶτον καί εἰς ἀνώτατον βαθμόν αἱ τρεῖς θεμελιώδεις πολιτισμικαί κατηγορίαι καί ἀξίαι τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως:
Τό Ἀληθές, διά τῆς φιλοσοφίας καί τῶν ἐπιστημῶν.
Τό Ἀγαθόν, διά τῆς Ἠθικῆς καί τοῦ Δικαίου, καί
Τό Κάλλος, τό Ὡραῖον, διά τῆς Τέχνης.

Τρεῖς ἀξίαι δηλονότι, αἵτινες ἐπειγόντως χρειάζονται προστασίαν, ὄχι μόνον εἰς  τήν Ἀνατολικήν Μεσόγειον καί τήν Μέσην Ἀνατολήν, ἀλλά παγκοσμίως.

Ἡ παροῦσα Διάσκεψις, ὅμως, καλεῖ ἡμᾶς εἰς ΔΙΑΛΟΓΟΝ περί τοῦ τί δεῖ γενέσθαι εἰς τό πλαίσιον τῶν ἁρμοδιοτήτων καί δυνατοτήτων ἑνός ἑκάστου ἐξ ἡμῶν, ἀλλά καί πάντων ἀπό κοινοῦ, πρός ἀντιμετώπισιν ὀξέων προβλημάτων, ἡ ὀξύτης καί τό κατεπεῖγον τῶν ὁποίων ὁδηγεῖ τήν Ἑλληνικήν Πολιτείαν εἰς τήν ἀνάληψιν τῆς παρούσης ἀξιεπαίνου πρωτοβουλίας.

Ὅπου οἱ ἄνθρωποι ἀποστρέφονται ἤ διακόπτουν τόν διάλογον, τά περαιτέρω ἀναλαμβάνουν ὡς γνωστόν, αἱ μονολιθικαί ἰδεολογίαι, τά ὁλοκληρωτικά καθεστῶτα, ἡ στυγνή δημαγωγία  καί τέλος τά ὅπλα, δηλαδή ἡ καταστροφή καί ὁ θανατος. Διά τοῦτο προτείνομεν καί ἐν προκειμένῳ τόν διάλογον  τῆς ἀληθείας ἐν ἀγάπῃ, ὁ ὁποῖος ἱκανώνει τούς μετέχοντας νά ἀναλαμβάνουν ἀπό κοινοῦ ἀναγκαίας πρωτοβουλίας καί εὐθύνας. Ὁ εἰλικρινής διάλογος ἔχει τήν δύναμιν νά ἄλλάζῃ τόν ροῦν τῆς ἱστορίας.

* * *

Θεωροῦμεν ὡς ἐκ τούτου ἀναγκαίαν τήν διεύρυνσιν, ἀναβάθμισιν καί συστηματοποίησιν τῶν ἐπί διαφόρων ἐπιπέδων ἐπιχειρουμένων διαθρησκειακῶν διαλόγων, λαμβάνοντες ὑπόψιν τάς ἀστοχίας τοῦ παρελθόντος καί τάς ἀνάγκας τοῦ παρόντος καί τοῦ ἀνθρωπίνως ὁρατοῦ μέλλοντος, μάλιστα καθώς ἡ καθ’ ἡμέραν  ἐπιδεινουμένη ταραχή, παγκοσμίως, προκαλεῖ εἰς τούς λαούς τῆς γῆς αἰσθήματα ἀνασφαλείας, κατάθλιψιν,  καθημερινήν ὑποψίαν περί κυοφορίας νέων δυσαρέστων καί ἀπειλητικῶν ἐκπλήξεων.

Οἱ διαθρησκειακοί διάλογοι ὀφείλουν καί δύνανται νά ἀποκτήσουν  νόημα καί ἀποτελεσματικότητα, μόνον ἐάν τούς ἐκ τῶν πιστῶν ἀνθρώπων ἀνησυχοῦντας, ἀπαλλάξωμεν τοῦ φόβου, ὅτι διά τῶν διαλόγων αὐτῶν ἐπιδιώκεται δῆθεν πανθρησκειακός συγκρητισμός, καί ἐάν ταυτοχρόνως ἀναδείξωμεν πειστικῶς τήν ἀξίαν καί ἀναγκαιότητα τοῦ ἀμοιβαίου σεβασμοῦ, τῆς συγχωρήσεως, τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀλληλεγγύης, διά τήν κοινωνικήν συνοχήν, τήν εἰρήνην, τήν ἀπόδοσιν τῆς δικαιοσύνης, τήν ἀποθάρρυνσιν φονταμενταλιστικῶν φανατισμῶν, τήν ἀποδοχήν τῆς ἑτερότητος εἰς τήν ταχέως παγκοσμιοποιουμένην κοινωνίαν, ὅπου ἀναπόφευκτος εἶναι πλέον ἡ συμβίωσις ὁμοεθνῶν καί ἀλλοεθνῶν, ὁμοθρήσκων καί ἑτεροθρήσκων, ὁμοδόξων καί  ἑτεροδόξων, πιστῶν καί ἀπίστων.

Ἄς συνεργασθῶμεν διά τήν ἀποτροπήν ἐμφυλίων σπαραγμῶν, καταστροφῆς προαιωνίων θρησκευτικῶν καί πολιτισμικῶν ἀγαθῶν, ἐκριζώσεως ὁλοκλήρων λαῶν ἀπό τάς πατρογονικάς ἐστίας αὐτῶν, διά τήν ἀποφυγήν θανατηφόρων θαλασσίων μετακινήσεων καί πλείστων ἄλλων δεινῶν. Ἐξ ὧν, ὡς πλέον ἀποτρόπαιον ἔγκλημα θεωροῦμεν καί καταδικάζομεν τήν πολύμορφον κακοποίησιν, ἐκμετάλλευσιν καί θανάτωσιν ἀνεξιχνιάστου ἀριθμοῦ παιδίων εἰς τόν εὐρύτερον χῶρον τῆς Μεσογείου, ἀλλά καί ἀνά τήν ὑφήλιον.

Προσφιλεῖς συνδαιτυμόνες τοῦ πνευματικοῦ τούτου συμποσίου,

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, εἰς τήν ὁμιλίαν του ἐπί τοῦ παρά τούς πόδας τῆς Ἀκροπόλεως Ἀρείου Πάγου, ἐκήρυξεν ὅτι ὁ Θεός «ἐποίησέ τε ἐξ ἑνὸς αἵματος πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων» (Πράξ. ιζ', 26). Ἀφοῦ, λοιπόν, ἐξ ἑνὸς αἵματος εἴμεθα πάντες,

Πρῶτον: Κάθε ἀνθρωποκτονία εἶναι πρᾶξις ἀδελφοκτόνος, κάθε πόλεμος εἶναι ἐμφύλιος σπαραγμός. Τελούμενα δέ ἀμφότερα ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ, ἀποτελοῦν ἐσχάτην βλασφημίαν. 

Δεύτερον: Ἀφοῦ πάντες εἴμεθα ὅμαιμοι ἀδελφοί, ὁ πάσης φύσεως ρατσισμός καί ἀδικαιολόγητος εἶναι καί κατακριτέος. Ἡ καθ’ ἡμᾶς Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, καί παλαιότερον, ἐν ἔτει 1872, κατεδίκασε τόν φυλετισμόν, κατά  δέ τόν Ἰούνιον τοῦ παρελθόντος ἔτους 2016, ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἡ συνελθοῦσα ἐν Κρήτῃ, ἀνεφέρθη, μεταξύ ἄλλων, εἰς τήν συμβολήν τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν «εἰς ἐπικράτησιν τῆς εἰρήνης, τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀδελφοσύνης καί τῆς ἀγάπης μεταξύ τῶν λαῶν, καί ἄρσιν τῶν φυλετικῶν καί λοιπῶν διακρίσεων». Ἡ Σύνοδος αὕτη ἀνέδειξε τήν ἀξίαν τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου καί ὑπεγράμμισεν ὅτι «εἶναι ἀπαραίτητον νά ἀναπτυχθῇ πρός ὅλας τάς κατευθύνσεις ἡ διαχριστιανική συνεργασία διά τήν προστασίαν τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρώπου, αὐτονοήτως δέ καί τοῦ ἀγαθοῦ τῆς εἰρήνης, οὕτως ὥστε αἱ εἰρηνευτικαί προσπάθειαι ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν Χριστιανῶν νά ἀποκτοῦν μεγαλύτερον βάρος καί δύναμιν».

Κατά τήν Α' Διάσκεψιν τῶν Ἀθηνῶν τοῦ 2015, διήκουσα ἦτο ἡ εὐχή νά  συμβάλλωμεν ὅλοι εἰς τήν ἐκτόνωσιν τῆς ἐντάσεως καί τῆς βίας.  Πῶς; «Ἀπό τήν σκοπιά του ὁ καθένας». Οὐδόλως ἀμφιβάλλοντες ὅτι τοῦτο πράττομεν ὄντως, θά εἴχομεν μίαν ἀμφιβολίαν διά τήν ἐπάρκειαν καί ἀποτελεσματικότητα αὐτοῦ τοῦ τρόπου. Τό μέγεθος τοῦ προβλήματος ἐλαχιστοποιεῖ, ἀκριβέστερον ἐκμηδενίζει πολλάκις, τήν δυναμικήν τοῦ «ἀπό τήν σκοπιά του ὁ καθένας». Ἀκριβῶς διά τοῦτο, εἴχομεν ἀπευθύνει τότε πρός τούς θρησκευτικούς ἡγέτας καί ἐπαναλαμβάνομεν καί σήμερον μετ’ ἐπιτάσεως, τήν πρότασιν νά δημιουργήσωμεν σταθερόν δίαυλον ἐπικοινωνίας διά μίαν ὄντως ἀποτελεσματικήν συμβολήν εἰς τήν πρόληψιν καί ἀντιμετώπισιν βιαίων πράξεων, ὑπό δῆθεν θρησκευτικῶν πεποιθήσεων καί προσταγμάτων ὑπαγορευομένων. Τοιοῦτος θεσμός θά ἠδύνατο ἐπίσης νά ἀναπτύξῃ ἐποικοδομητικήν συνεργασίαν μέ τό ἐνταῦθα «Κέντρο για τον Θρησκευτικό Πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή» καί ἄλλους  Ὀργανισμούς.

Ὁ δίαυλος τόν ὁποῖον προτείνομεν καθίσταται ἔτι μᾶλλον ἀναγκαῖος καί ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι εὑρισκόμεθα ἐνώπιον δυσχερεστάτου  προβλήματος, διφυοῦς. Ἀκόμη δηλαδή καί ἄν, ὡς εὐχόμεθα, ἐπιτευχθῇ συντόμως  ἱκανοποιητική ἀντιμετώπισις τρεχόντων προβλημάτων, ὅπως π.χ. τό μεταναστευτικόν, καί συμφωνηθῇ ἡ πολυπόθητος εἰρήνη, τά ἐναπομένοντα προβλήματα θά ἀπαιτήσουν ὄχι μόνον χρόνον καί μόχθον πολύν, ἀλλά καί κοινήν εὐθύνην, συνέργειαν καί συνεργασίαν. Διότι ἡ τραγική δοκιμασία τῶν λαῶν τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου καί τῆς Μέσης Ἀνατολῆς ἔχει ἐπιφέρει ἤδη καί συνεχίζει, ὡς γνωστόν, νά προκαλῇ μεγάλων διαστάσεων καταστροφάς, τόσον εἰς τό διανθρώπινον ὅσον καί εἰς τό φυσικόν, τό πολιτισμικόν, ἀλλά καί τό θρησκευτικόν περιβάλλον. Καί θά χρειασθῇ ἀκριβῶς τότε ἡ εἰς μέγιστον βαθμόν ἐνεργοποίησις τῆς διαθρησκειακῆς συνεργασίας, προπαντός διά τήν διαχείρισιν παρατεινομένων θρησκευτικῶν κρίσεων, διά τήν θεραπείαν τῶν ψυχικῶν τραυμάτων τῶν λαῶν, τά ὁποῖα συνεχίζει νά προκαλῇ ἡ ἀντιπαράθεσις, ἀλλά καί διά τήν καλλιέργειαν τοῦ ἀναγκαίου εὐκράτου κλίματος διά τήν ἀποκατάστασιν τῆς εἰρηνικῆς καί δημιουργικῆς συνυπάρξεως Θρησκειῶν, Λαῶν καί Πολιτισμῶν.

Ἐπιτρέψατε, τέλος, νά γνωρίσωμεν εἰς τήν παροῦσαν ὑψηλοῦ ἐπιπέδου Διάσκεψιν ὅτι ἐν συσκέψει πρό τινων ἐτῶν εἰς τήν ἕδραν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μετά τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῶν πρεσβυγενῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχείων, προσφιλῶν ἐν Χριστῷ ἀδελφῶν Θεοδώρου Ἀλεξανδρείας, Θεοφίλου Ἱεροσολύμων, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου τῆς παλαιφάτου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου Χρυσοστόμου καί τοῦ Ἀντιπροσώπου τοῦ Πατριάρχου Ἀντιοχείας Θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου Ἀπαμείας κ. Ἰσαάκ, ἐκρίναμεν χρήσιμον καί δή καί ἀναγκαῖον, ἕν λεπτομερές σχέδιον ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΑΡΤΑΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ, εἰς τό ὁποῖον προβλέπεται πολυετής καί πολυδιάστατος συνεργασία τῶν τριῶν μονοθεϊστικῶν παραδόσεων πρός, ἀφ’ ἑνός, ἀπό κοινοῦ ἀντιμετώπισιν οἰκολογικῶν προβλημάτων τῆς Μεσογείου καί τῆς εὐρυτέρας περιοχῆς καί, ἀφ’ ἑτέρου, προαγωγήν τῆς εἰρηνικῆς συμβιώσεως τῶν τέκνων τοῦ Ἀβραάμ. Εὐελπιστοῦμεν ὅτι θετικαί ἐξελίξεις εἰς τήν περιοχήν, συντόμως θά ἐπιτρέψουν τήν διεκκλησιαστικήν καί διαθρησκειακήν ἐξέτασιν καί ἐφαρμογήν τῆς ἐν λόγῳ ΧΑΡΤΑΣ. 

Προσβλέποντες εἰς ἐποικοδομητικάς διαβουλεύσεις καί πορίσματα τῆς παρούσης Διασκέψεως, εὐχόμεθα νά μή χρονίσῃ ἡ ἐπάνοδος τῆς εἰρήνης εἰς τήν δεινῶς δοκιμαζομένην Ἀνατολικήν Μεσόγειον καί τήν Μέσην Ἀνατολήν.

Εὐχαριστοῦμεν διά τήν προσοχήν σας!

--------------------------
1. Ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, ΛΟΓΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ, ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΙΣ, Μάρκελλος Πιράρ, ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΙΒΗΡΩΝ, Ἅγιον Ὄρος 2012, Λόγος ΞΒ΄, σελ. 736, στ.13-25.




ADDRESS 
By His All-Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew at the 2nd International Conference of Athens for Religious and Cultural Pluralism and for Peaceful Coexistence in the Middle East 
(Athens, 29-31 October 2017)

***

Your Beatitudes, Eminences, Excellencies
Most honorable participants,

“A merciful heart is a heart burning for all creation, for people, for birds, for animals, for demons, and for every created thing.”

We cite these words of St. Isaac the Syrian, a native of ancient Syria, by way of an introduction, because only a truly merciful heart, consumed by true compassion, can partially comprehend the tragedy occurring in Syria and the broader region.

Moved by such sentiments, we find ourselves once again at this common consultation, the 2nd International Conference of Athens, thanks to the gracious initiative of His Excellency Professor Nikos Kotzias, the Hellenic Republic’s Minister of Foreign Affairs. Our participation is understood as a “ministry of reconciliation” (2 Corinthians 5:8). Undoubtedly, our common desire is to offer a constructive contribution to the promotion of dialogue in interreligious and intercultural challenges, whose resolution is a prerequisite for the reestablishment of peaceful coexistence in the Middle East, as well in other regions of our unsettled modern world.

Since we find ourselves in the glorious city of Athens, we deem it essential and beneficial to our conference that we briefly consider the sources so that we may at the very least be reminded of certain familiar principles and foundational values, which were originally cultivated in this country and particularly in this city, whence they were offered as a gift to the whole world.

What likely comes first to the minds of many of you is the term democracy, especially as this was recently praised by distinguished leaders of great nations. Surely none among us doubts that this term lies at the very heart of our deliberations, since wherever democracy is either absent or violated, tyranny triumphs in a destructive manner.

Civilization is a central issue of this conference. In this land and especially in the city of Athens, the three following fundamental cultural categories and values of human existence were first realized to the highest degree:
Truth (Τό ἀληθές), through philosophy and the sciences.
Righteousness (Τό ἀγαθόν), through Ethics and Justice, and
Beauty (Τό κάλλος), through Art.
These three values urgently require safeguarding not only in the Eastern Mediterranean and the Middle East, but also globally.

However, our present conference calls us to dialogue concerning what should be done in the framework of the responsibilities and capabilities of each individual, and of all of us collectively, in order to address acute existential problems, whose severity and urgency has led the Greek Government to undertake this praiseworthy initiative. 

As we all know, wherever people ignore or discontinue dialogue, taking the place of dialogue are monolithic ideologies, totalitarian regimes, the cruel demagogy, and, ultimately, weapons, destruction and death. This is why we recommend a dialogue of truth and love, which promotes mutual trust and empowers participants to assume the necessary initiatives and responsibilities together. Sincere dialogue can change the flow of history.


* * *

Thus, we consider imperative the expansion, elevation and establishment of interreligious dialogue on every level, while bearing in mind past failures, present needs, and future prospects.  As unrest increases daily throughout the world, it incites unhealthy feelings of insecurity, depression, and suspicion of new, unpleasant and dire surprises.

Interreligious dialogue is obligated and able to acquire value, purpose and effectiveness only if we are able to rid people of faith from the fear that pan-religious syncretism is allegedly pursued through such dialogue. Moreover, we must simultaneously point out in convincing fashion the value and necessity of mutual respect, forgiveness, love and solidarity for social cohesion, peace, restoration of justice, discouragement of fundamentalist fanaticism and acceptance of “others” in a rapidly globalized society, where the cohabitation of diverse nationalities, religions, and persuasions is henceforth unavoidable.

Let us work together to avoid civil distress, destruction of ancient religious and cultural goods, uprooting of entire nations from their traditional homelands — which is occurring today in the regions we are discussing — first and foremost, so that Christians may avoid the lethal crossing of oceans and numerous other hardships. Above all, we consider and condemn as the most abhorrent crime, every form of abuse, exploitation and slaughter of countless children in the wider region of the Mediterranean, as well as globally.

Beloved symposium participants,
St. Paul in his sermon at the foot of the Acropolis’ Areopagus preached to the Athenians that God “made every nation of one blood...” (Acts 17:26). Inasmuch as we are all members of the one human family:

Firstly, any homicide is a detestable act of fratricide! Any war is civil war! However, whenever they take place in the name of God, they constitute the ultimate blasphemy.

Secondly, since we are all brothers and sisters of one blood, racism of any kind is unjustified and condemned. Today as in the past, but most especially in 1872, the Orthodox Church denounced phyletism. Moreover, in June of 2016, the Holy and Great Council of the Orthodox Church, convened at the Orthodox Academy of Crete, and referred, among other things, to the contribution of “the Orthodox Church in the realization of peace, justice, freedom, fraternity and love among peoples, as well as in the removal of racial and other discriminations.” Thus, this Council emphasized the value of the human person, underlining that “it is essential to develop inter-Christian cooperation in every direction for the protection of human dignity and of course for the good of peace, so that the peacekeeping efforts of all Christians without exception may acquire greater weight and significance.”

During our first conference held in Athens in 2015, we understood that it was the wish of all to contribute towards the eradication of tension and violence. But how? “Everyone from our own perspective.” Without casting doubt on the good intentions of everyone, we wonder how sufficient or efficient such a response might be. The magnitude of the challenge diminishes, and even eliminates the effectiveness of each of us acting “from our own perspective.” This is precisely why we addressed religious leaders at the time, and we fervently repeat today, that we must establish a stable channel of communication for a truly effective contribution toward preventing and addressing acts of violence that supposedly occur out of religious conviction and mandate.  Such an institution would also be able to develop a constructive cooperation with the Centre for Religious Pluralism in the Middle East and other organizations.

The channel that we are proposing is rendered especially necessary because we find ourselves before an extremely challenging twofold issue. For, even if we achieve what we hope for, namely a swift and satisfactory response to these current issues — such as immigration and the peace that we all desire — the remaining issues will not only require money, time and much toil, but also common responsibility and solid cooperation. After all, the tragic suffering of the Eastern Mediterranean and Middle Eastern peoples has already caused and continues to cause a great deal of devastation in human relations, as well as in the natural, cultural, and religious environment. This is precisely why the highest level of mobilization will be required for interreligious cooperation and the handling of ongoing religious crises, the healing of the emotional wounds of people — which are perpetuated by this conflict — but also for the cultivation of a moderate atmosphere for the restoration of peaceful and creative coexistence among religions and civilizations.

Finally, permit us to inform you all about a meeting held some years ago at the Ecumenical Patriarchate, with Their Beatitudes the Primates of the ancient Orthodox Patriarchates and Churches, our beloved brothers in the Lord: Theodoros of Alexandria, Theophilos of Jerusalem, Chrysostomos of Cyprus, and Isaac of Apameia (representing the Patriarchate of Antioch), where we deemed useful and necessary a detailed draft of an Ecological Charter of the Mediterranean. Such a Charter presupposes many years and many dimensions of cooperation among the three monotheistic traditions in order to jointly address the ecological challenges of the Mediterranean and the region at large, while at the same time promoting a peaceful coexistence among the children of Abraham.  It is our hope and prayer that positive developments will be forthcoming in that region and will allow for an interchurch and interfaith examination and application of the aforementioned Charter.

We look forward to the constructive deliberations and recommendations of this conference and trust that the restoration of peace in the deeply troubled regions of the Eastern Mediterranean and the Middle East will soon prevail.

We thank you for your attention!

Παρέμβαση ΥΠΕΞ, Ν. Κοτζιά, στην έναρξη της 2ης Διεθνούς Διάσκεψης για τον Θρησκευτικό και Πολιτιστικό Πλουραλισμό και την Ειρηνική Συνύπαρξη στη Μ. Ανατολή [+video]

Κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας,
Παναγιότατε,
Μακαριότατοι, 
Εξοχότατοι πολιτικοί ηγέτες, 
Αγαπητοί πανεπιστημιακοί συνάδελφοι, 
Κυρίες και κύριοι, 
Φίλοι και φίλες,

Σας ευχαριστώ όλους που ανταποκριθήκατε στη πρόσκληση μας και ήρθατε πάλι στην Αθήνα για να συζητήσουμε το τι έγινε τα δύο τελευταία χρόνια και το τι μπορούμε να κάνουμε προκειμένου να προστατεύσουμε, στηρίξουμε και συμβάλουμε στην προάσπιση και ανάπτυξη της πολιτισμικής και θρησκευτικής ποικιλομορφίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής.

1. Στα δύο χρόνια που παρήλθαν από την πρώτη μας διάσκεψη μπορέσαμε και διευρύναμε το ακροατήριο και τις δράσεις γύρω από αυτό το θέμα. Όλο και περισσότερα φόρα, θεσμοί και ειδικότεροι οργανισμοί έχουν στρέψει την προσοχή τους σε αυτή τη θεματολογία. Όμως, με ειλικρίνεια θα πρέπει να σημειώσω ότι μεγάλοι οργανισμοί που δρουν στην περιοχή δεν έχουν ακόμα αναλάβει δράση και δεν έχουν δείξει επαρκή διάθεση παρέμβασης για την προστασία των πολιτιστικών και θρησκευτικών κοινοτήτων των ως άνω περιοχών. Ακόμα και όταν αναπτύσσουν τη μία ή άλλη δράση για την προστασία της μίας ή άλλης κοινότητας, αλλά κατά κανόνα τους διαφεύγει ίσως το σημαντικότερο, ο πλουραλισμός που τείνει να χαθεί από την περιοχή.

Ο ΟΗΕ κάνει ορισμένες προσπάθειες, αλλά δεν έχει ακόμα υιοθετήσει και διαμορφώσει ένα συνολικό σχέδιο. Πολύ πιο προβληματική είναι η ΕΕ. Το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τείνει να μπει όλο και περισσότερο στην προσοχή της ΕΕ και αλλεπάλληλες είναι οι αναφορές και παρεμβάσεις σε αυτό το θέμα. Μόνο που αυτό, κατά κανόνα, γίνεται περισσότερο ως προς ορισμένα επιλεγμένα κράτη και συγκεκριμένα άτομα και μειονότητες, παρά ως προς το σύνολο της περιοχής και ειδικότερα τις θρησκευτικές και πολιτισμικές κοινότητες. Δεν είναι ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον στην ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά έχει διαφύγει από το ραντάρ της το ειδικό θέμα που μας απασχολεί εδώ.

Προτείνω, λοιπόν, να καταθέσουμε το 2018 ειδικό ψήφισμα στον ΟΗΕ και στην Επιτροπή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και να εισάγουμε στα κείμενα της ΕΕ την θεματολογία που θα μας απασχολήσει σήμερα και αύριο.

Προτείνω ακόμα να δυναμώσουμε παραπέρα, με τη δική σας συμβολή, το παρατηρητήριο «Κέντρο για τον θρησκευτικό πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή» που διευθύνει ο εγνωσμένης αξίας αραβολόγος καθηγητής κύριος Σωτήρης Ρούσσος, και που έχει ως σκοπό την καταγραφή των συνθηκών διαβίωσης και άσκησης των θρησκευτικών καθηκόντων καθώς και πολιτιστικών ελευθεριών των κοινοτήτων στις οποίες αναφερόμαστε στη διάσκεψη μας, στην παραπέρα διάδοση πληροφοριών μέσω ειδικού κόμβου, στη σταθερή έκδοση σε τρίμηνη βάση των εκθέσεων του παρατηρητηρίου, που ελπίζω όλοι να λαμβάνετε σε ηλεκτρονική μορφή, αλλιώς προτείνετε ηλεκτρονικές διευθύνσεις αποστολής του υλικού, καθώς και στη συνέχιση του πνεύματος της διάσκεψής μας, δηλαδή, της ώσμωσης και καλύτερης αλληλοκατανόησης ανάμεσα στους πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες, τις ακαδημαϊκές κοινότητες και τις ΜΚΟ που δρουν στην περιοχή, μέσω τακτικών συναντήσεων και κοινών δράσεων.

2. Ανάμεσα στη προηγούμενη και στην παρούσα φάση προτείναμε, από ελληνικής πλευράς, τη συνδιοργάνωση της διεθνούς διάσκεψης με τρίτα κράτη, όπως ήταν η Αυστρία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. ‘Εγιναν κάποια βήματα στην προσπάθεια από κοινού προετοιμασίας της εν λόγω διάσκεψης, αλλά δεν θα έλεγα ότι ήταν αρκετά. Ελπίζω το ενδιαφέρον να αυξηθεί και αυτή η υπόθεση να αποκτήσει πιο γενικευμένο χαρακτήρα. Κάθε πρόταση ή προτροπή θα είναι καλοδεχούμενη.

Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι, Κυρίες και κύριοι, σεβαστοί μου ηγέτες,

3. Πολλά έγιναν από την προηγούμενη συνάντησή μας που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας. Οι πράξεις βίας ενάντια σε μικρότερες και λιγότερο ασφαλείς κοινότητες στη Μέση Ανατολή πολλαπλασιάστηκαν τα δύο τελευταία χρόνια. Όμως, ταυτόχρονα, οι θετικές ειδήσεις αυξάνουν. Το επονομαζόμενο χαλιφάτο έχασε τα εδάφη του και τις κρατικοειδείς θεσμικές εκφάνσεις του. Απώλεσε τις περιοχές παραγωγής και συλλογής εξοπλισμού, πολλά στρατόπεδα εκπαίδευσης, πολλαπλές πηγές εσόδων, ιδιαίτερα από τη πώληση πρώτων υλών, ενέργειας και πολιτιστικών αγαθών που ανήκουν στην κληρονομιά των λαών της περιοχής, αλλά και όλης της ανθρωπότητας. Βέβαια, ταυτόχρονα, με αυτή τη θετική εξέλιξη, όλα δείχνουν ότι οι ανταγωνισμοί στην περιοχή, από δυνάμεις που ζουν σε αυτή και περισσότερο από δυνάμεις εκτός αυτής θα αυξηθούν.

Σήμερα οι αντιθέσεις στην περιοχή δεν αφορούν πλέον μόνο τις σχέσεις Ισραήλ και Παλαιστίνης, της ανάγκης να διασφαλιστεί η ασφάλεια του πρώτου και η δημιουργία κράτους των παλαιστινίων, αλλά και ανάμεσα σε σειρά άλλων κρατών. Γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη θετικών, δημιουργικών και φιλειρηνικών πρωτοβουλιών στην περιοχή μας, ενάντια στο φανατισμό και σε μια λογική που αντί να αξιοποιεί την ιστορία ως σχολείο, την αντιμετωπίζει μονοδιάστατα ως φυλακή.

4. Στην περίοδο που πέρασε, οι ανθρώπινες αντοχές βρέθηκαν στα όρια τους. Μόνο στον πόλεμο της Συρίας είχαμε πάνω από 450.000 νεκρούς και 12-13 εκατομμύρια ανθρώπους που έχασαν τις εστίες τους. Πόλεμοι που άρχισαν στο όνομα των ανθρώπινων δικαιωμάτων κατέστρεψαν ανθρώπινες ζωές. Για αυτό εμείς, οι Έλληνες, υπογραμμίζουμε σε κάθε διεθνή συνάντηση, ότι από τους πολέμους σε Συρία και Ιράκ καταγράφονται δύο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος στοιχεία:

α) άλλοι αποφασίζουν να κάνουν πολέμους και άλλοι τους πληρώνουν. Άλλοι βομβαρδίζουν και άλλοι γίνονται τα θύματα, οι πρόσφυγες, οι χώρες και περιοχές που παλεύουν να αντιμετωπίσουν το προσφυγικό ζήτημα και τα εκατομμύρια μεταναστών.

Μιλάμε για μια περιοχή που πρέπει να την απαλλάξουμε από τον φόβο και την ανασφάλεια. Την αίσθηση ότι δεν υπάρχει μέλλον σε αυτήν, ιδιαίτερα για τις νέες γενιές.

Β) και πιο σημαντικό, για να προασπιστεί κανείς τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει πριν από όλα και πρωτίστως να διαφυλάξει την ανθρώπινη ζωή. Χωρίς ανθρώπινη ζωή δεν μπορούν να υπάρξουν ανθρώπινα δικαιώματα. Η διασφάλιση του πρώτου προηγείται του δεύτερου. Το πρώτο, είναι υπέρτερη δημιουργία, το δεύτερο, παράγωγό της.

Με αυτή τη λογική προχωρήσαμε την άνοιξη του 2016, στη διαμόρφωση μιας δομής ασφάλειας και σταθερότητας για την Ανατολική Μεσόγειο, και ετοιμάζουμε την τρίτη σύνοδο το καλοκαίρι του 2018. Μια δομή στην οποία συμμετέχουν 12 αραβικά κράτη, δύο διεθνείς αραβικές οργανώσεις και επτά ευρωπαϊκά κράτη, πρόκειται για τη διάσκεψη των 21. Σε αυτή προωθούμε κοινές δράσεις στη βάση μιας θετικής ατζέντας ανάπτυξης δικτύων και συστημάτων συνεργασίας σε όλους τους τομείς. Μη ξεχνάμε, ότι ο χώρος της ΝΑ Ευρώπης και του σημερινού αραβικού κόσμου, ήταν ένας χώρος κοινού πολιτισμού και οικονομίας, εμπορίου και δράσεων εδώ και 5.000 χρόνια. Δεν έχει κανείς παρά να επισκεφτεί το νέο μουσείο του Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας για να το διαπιστώσει αυτό.

Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, δεν είναι μια περιοχή που γνώρισε μόνο βία, πολέμους και σκληρές συγκρούσεις, όπως συμβαίνει σε όλα τα χρόνια της κοινής μας ζωής, αλλά αντίθετα υπήρξε η περιοχή όπου γεννήθηκαν μεγάλοι πολιτισμοί και όλες οι κυρίαρχες μονοθεϊστικές θρησκείες του δυτικού κόσμου. Από τα εννέα κράτη που συμμετέχουμε στο παγκόσμιο φόρουμ αρχαίων πολιτισμών που οι πολιτισμοί τους παραμένουν και σήμερα επίκαιροι και με μεγάλη επιρροή, οι πέντε προέρχονται από αυτή την περιοχή της ΝΑ Ευρώπης και Μ. Ανατολής. Σε αυτή την περιοχή γεννήθηκαν μεγάλοι πολιτισμοί, όπως της Μεσοποταμίας, του Ιράν, της Αιγύπτου, ο Ελληνικός, ο Ρωμαϊκός, αλλά και ο Βυζαντινός και ο εν γένει αραβικός. Σε αυτή την περιοχή αναπτύχθηκαν τα γράμματα και διασώθηκαν οι απαρχές της επιστήμης και του πολιτισμού του Δυτικού Κόσμου.

Αυτή την ιστορία προσπάθησαν να απαλείψουν πολλοί. Πιο βάρβαρα από κάθε άλλο οι τζιχαντιστές που δεν σεβάστηκαν την πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Η καταστροφή της ήταν στην πρώτη γραμμή της ιδεολογίας τους και η παράνομη πώλησή της η πρώτη πρακτική επιλογή τους. Αυτή την κληρονομιά καλούμαστε να υπερασπιστούμε και να διασφαλίσουμε ότι μαζί με τους ανθρώπους θα επιστρέψει και αυτή εκεί όπου γεννήθηκε και αναπαράχθηκε.

5. Ο πολιτισμός και η θρησκεία, μας λένε και διδάσκουν το ανείπωτο. Αυτό που βρίσκεται στην ψυχή, βαθιά στη συνείδηση, αλλά και στο ασυνείδητο των ανθρώπων. Επιδιώκουν να φέρουν τον άνθρωπο πλησίον του καλού και να τον προστατεύσουν από τη βαρβαρότητα και το κακό. Ο πολιτισμός και η θρησκεία έγινε προσπάθεια από φανατικούς να χρησιμοποιηθούν για τη διάδοση του κακού και την καταστροφή ανθρώπινων επιτευγμάτων. Αυτό στηρίχθηκε στην επίκληση του θεϊκού. Αλλά ως θεϊκό παρουσιάστηκε ο φανατισμός του ιδίου. Η προσπάθεια μετατροπής της εκκλησίας και της θρησκείας από μορφή με την οποία επιδιώκουν οι άνθρωποι να αναζητήσουν και να επικοινωνήσουν με το υπερβατικό, σε σπάθα για εγκλήματα σε βάρος εκείνων που δεν αποδέχονται τους φανατικούς ως το μονοπώλιο της φωνής του κυρίου τους.

6. Οι εξτρεμιστές στην περιοχή εγκλημάτησαν σε βάρος ανθρώπων. Σε βάρος της θρησκείας κοινοτήτων. Σε βάρος της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Καταπάτησαν αξίες και δικαιώματα, κατέστρεψαν ιστορικές μνήμες και μνημεία. Όμως, όπως συνηθίζω να λέω, η ιστορία θα τους απαντήσει με τρόπο καταλυτικό. Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν πρέπει να συγχωρούνται, ούτε θα συγχωρεθούν.

Στην περιοχή μας πρέπει να παλέψουμε για το σεβασμό απέναντι στο διαφορετικό, ιδιαίτερα ως προς τις διαφορετικές θρησκευτικές ομάδες. Να σχεδιάσουμε πώς θα εξασφαλιστεί η επιστροφή στις εστίες τους και όχι πώς στο όνομα της κοινωνικής μηχανής θα αποκλειστούν με θρησκευτικά και πολιτιστικά κριτήρια ορισμένες ομάδες. Πρέπει να υπερασπιστούμε την ποικιλομορφία της περιοχής μας, η οποία είχε πετύχει τον πλουραλισμό που πολλοί ονειρεύονται στη Δύση, ως στόχο νεωτερικότητας, εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Να στηρίξουμε τις δυνάμεις εκείνες που δεν προσβλέπουν μετά την ήττα των τζιχαντιστών σε ένα νέο ξεκαθάρισμα λογαριασμών, ή που θέλουν να αντικαταστήσουν τις γεωπολιτικές σφαίρες επιρροής με σφαίρες επιρροής σε εκκλησίες και πολιτιστικές κοινότητες. Να στηρίξουμε τις προσπάθειες της κυβέρνησης του Ιράκ, ιδιαίτερα εκείνες της Αιγύπτου υπέρ των κοπτών χριστιανών στη βάση της πολιτικής του προέδρου της καθώς και των προβλέψεων του Συντάγματος της χώρας. Να γίνει στις άλλες χώρες σεβαστή η περιουσία και οι ιστορικοί τόποι λατρείας των κοινοτήτων, ιδιαίτερα των παλαιστινίων, των εβραίων, των αλεβιτών καθώς και των πολλαπλών από την αρχαιότητα υφισταμένων χριστιανικών κοινοτήτων. Να υπάρξει σεβασμός στο ποιος έκτισε ποιόν τόπο λατρείας, πιο μνημείο εκφράζει τον έναν ή άλλο πολιτισμό, αλλά και πολλαπλούς πολιτισμούς. Θρησκείες και πολιτισμοί πρέπει να ζουν σε ειρήνη, ως αφετηρία για να διασφαλιστεί μια μόνιμη και δημιουργική ειρηνική σχέση ανάμεσα σε όλους. Να υπάρξουν τα απαραίτητα νέα έργα αποκατάστασης και επέκτασης των υποδομών, μικρών και μεγάλων.

Είναι, επίσης, επείγον να μιλήσουμε για το πώς θα προστατεύσουμε τα μνημεία στη Μέση Ανατολή. Πώς θα οργανώσουμε την επιστροφή και φροντίδα τους. Πώς θα αποτρέψουμε να πωληθούν και αγοραστούν σε τρίτες χώρες. Πρέπει να εξηγήσουμε σε όλη την ανθρωπότητα ότι η καταστροφή τόσων μνημείων θρησκείας και πολιτισμού, και ακόμα περισσότερο τόσων κοινοτήτων, αποτελεί ανεπανόρθωτη απώλεια για όλη την ανθρωπότητα.

7. Σε αυτά τα πλαίσια, στη διεθνή διάσκεψή μας διαμορφώσαμε και προτείναμε δύο workshop,

- το πρώτο αφορά στο ρόλο των ηγετών, ιδιαίτερα των θρησκευτικών, στην επανένταξη των προσφύγων, μεταναστών και εκτοπισμένων ομάδων που επιστρέφουν στις εστίες τους, ακόμα και αν αυτές έχουν καταστραφεί. Αφορά το ρόλο τους στην ανασκευή αυτών των εστιών με τη βοήθεια και των πολιτικών ηγετών καθώς και της διεθνούς κοινότητας.

- Το δεύτερο αφορά τη συνεργασία των ηγετών, θρησκευτικών και πολιτιστικών κοινοτήτων με τα μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

8. Η Ελλάδα έχει αναλάβει έναν σημαντικό ρόλο στην περιοχή. Είναι η χώρα με τους πλέον ισχυρούς δεσμούς, ιστορικούς και πολιτιστικούς μαζί της. Φάρος ασφάλειας και σταθερότητας. Οι πέντε τριμερείς πρωτοβουλίες της στην περιοχή, μαζί με την Κύπρο, το «πνεύμα της Ρόδου» για νέες δομές ασφάλειας, η παγκόσμια πρωτοβουλία για τους ζωντανούς αρχαίους πολιτισμούς και η παρούσα πρωτοβουλία καθώς και η συνεργασία των επτά της euromed,  αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους της πολιτικής μας στην περιοχή.

Η Ελλάδα υπήρξε και είναι η χώρα που υποστηρίζει επί χιλιετηρίδες τον σεβασμό του διαφορετικού, την ανεκτικότητα ανάμεσα σε θρησκείες και πολιτισμούς, τη δημιουργική ανταλλαγή των επιτευγμάτων τους, τη διδασκαλία του ενός από τον άλλο.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους παρόντες ηγέτες και εκπροσώπους κυβερνήσεων, πολιτισμού και εκκλησιών, πριν από όλα τους σεβαστούς Παναγιότατο Οικουμενικό Πατριάρχη και τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδας. Είναι για μένα μεγάλη τιμή η παρουσία ηγετικών προσωπικοτήτων της Καθολικής Εκκλησίας, του Ιουδαϊσμού, του μουσουλμανικού κόσμου, ιδιαίτερα του μεγάλου μουφτή του Καΐρου. Τους ευχαριστώ από καρδιάς.

Ιδιαίτερα θερμές είναι οι ευχαριστίες μας, εμάς στο Υπουργείο Εξωτερικών, στον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας που πάντα μας φροντίζει και μας παρέχει την προστασία των φτερών της σπουδαίας πατριωτικής προσωπικότητάς του. Τον ευχαριστούμε.

Θέλω ξεχωριστά να ευχαριστήσω τον Πρωθυπουργό της χώρας για τη στήριξη που έδωσε και δίνει, μεγαλόκαρδα και με δημιουργικό πνεύμα στην ελληνική εξωτερική πολιτική, όπως, επίσης, και του γεγονότος ότι θα παρευρεθεί στο βραδινό δείπνο μας.

Ειδικές ευχαριστίες στον Πρόεδρο της Βουλής και για το γεύμα που μας κάνει.

Ευχαριστώ, τελευταίους, αλλά όχι ελάχιστους, τους συνεργάτες του γραφείου μου και εκείνου του Υφυπουργού, κ. Αμανατίδη, την Εθιμοτυπία και τη Διεύθυνση Αραβικών Χωρών και Μέσης Ανατολής, για το μεγάλο έργο που επιτέλεσαν για μια ακόμα φορά με επιτυχία.

Σας ευχαριστώ όλους και υποκλίνομαι.


Εισαγωγική ομιλία του Υφυπουργού Εξωτερικών Ι. Αμανατίδη στη Β΄ Διεθνή Διάσκεψη των Αθηνών για τη Μέση Ανατολή






Παναγιώτατε, Μακαριώτατοι, Σοφολογιώτατοι, κύριοι Υπουργοί, υψηλοί καλεσμένοι, κυρίες και κύριοι,

Η Μέση Ανατολή ήταν ανέκαθεν μωσαϊκό πολιτισμών και θρησκειών. Τούτο και μόνο δείχνει ότι η συμβίωση πληθυσμιακών ομάδων διαφορετικής κουλτούρας είναι δυνατή και υπό προϋποθέσεις μπορεί να καταστεί ειρηνική. Όπως προκύπτει από την προσεκτική μελέτη της ιστορίας της περιοχής, οι αντιπαλότητες μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων προκαλούνται όχι τόσο από τις αποκλίνουσες θεολογικές τους προσεγγίσεις και δογματικές διαφορές τους, αλλά από σταθερές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι θρησκευτικές κοινότητες στη Μέση Ανατολή, όπως η περιθωριοποίηση ή οι πολιτικές διώξεις που υφίστανται εάν δεν αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία του πληθυσμού ενός κράτους και η μη κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μελών τους, είτε νομοθετικά, είτε στην πράξη. 

Ο γόνιμος διαθρησκειακός διάλογος σε επίπεδο Ανώτατης Θρησκευτικής Ηγεσίας, με το μήνυμα που αποστέλλει μπορεί να εμπνεύσει την επικοινωνία μεταξύ των θρησκευτικών τοπικών ηγετών στις περιοχές με πολυθρησκειακό χαρακτήρα, συμβάλλοντας στην καλλιέργεια σχέσεων με βάση το σεβασμό και την ανεκτικότητα. Αν αναλογισθούμε την επιρροή που διαθέτουν στο ποίμνιο οι θρησκευτικοί ηγέτες, μπορούμε να αντιληφθούμε τις άμεσες προεκτάσεις του διαθρησκειακού διαλόγου για τη διαχείριση των αντιπαλοτήτων που ξεσπούν στη γειτονική Μέση Ανατολή. Δεν θα είναι, άλλωστε η πρώτη φορά που θρησκευτικοί ηγέτες θα ενώσουν τις φωνές τους για τον ίδιο σκοπό. Θα αναφερθώ σε ένα μόνο παράδειγμα: Τον Δεκέμβριο του 2014, οι Ανώτατοι Θρησκευτικοί Ηγέτες της Χριστιανικής, Μουσουλμανικής, Εβραϊκής, Βουδιστικής και Ινδουιστικής πίστης εξέδωσαν Κοινή Δήλωση ενάντια στη σύγχρονη δουλεία.

Οπωσδήποτε η πολιτική επίλυση των κρίσεων που εκτυλίσσονται στην περιοχή, με βάσει το διάλογο, θα θέσει τις βάσεις για επιστροφή στην ομαλότητα. Ωστόσο υπάρχει πεδίο δραστηριοποίησης για μη κυβερνητικούς δρώντες για την αντιμετώπιση προκλήσεων που πηγάζουν και διαιωνίζουν τις κρίσεις στη Μέση Ανατολή. Όσο οι ανταγωνισμοί για την εξουσία εκτυλίσσονται, άνθρωποι κατασπαράζονται, εξωθούνται στη μετανάστευση, κάποιοι ριζοσπαστικοποιούνται. Ξεκινώντας, λοιπόν, από την παραδοχή, ότι επίκεντρο της κοινής μας προσπάθειας είναι ο άνθρωπος, ανεξαρτήτως φυλετικής προέλευσης ή θρησκευτικής ταυτότητας, καλούμαστε να καταθέσουμε συγκεκριμένες ιδέες/προτάσεις για πολιτικές και δράσεις που θα ανακουφίσουν τους μαστιζόμενους από φυλετικές και θρησκευτικές διαμάχες πληθυσμούς, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εκτόνωσή τους. 

Υπ’ αυτό το πρίσμα οι δημόσιοι διάλογοι για αυτές τις ελλείψεις στην πολιτική και θεσμική οργάνωση των κοινωνιών, όπως ο σημερινός, αποτελούν ένα αποτελεσματικό μέσο στην προσπάθεια να διορθωθούν, και αυτό αποδεικνύει πως τα ελαττώματα της δημοκρατίας απαιτούν περισσότερη δημοκρατία, όχι λιγότερη.

Αγαπητοί προσκεκλημένοι, όλοι ευχόμαστε να εξαλειφθεί ολοσχερώς και γρήγορα η τρομοκρατική απειλή του ISIS στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, δεν είναι αμελητέος ο κίνδυνος ανάφλεξης παλαιών συγκρούσεων στην περιοχή, καθώς, όσο υποχωρεί ο κοινός για πολλές μειονότητες κίνδυνος, που προφανώς λειτούργησε και ως συγκολλητικός παράγοντας ως ένα βαθμό, να ανακύψουν νέες συγκρούσεις, είτε για τη διακυβέρνηση των απελευθερωθεισών περιοχών, είτε για λόγους αντεκδίκησης.

Η διεθνής κοινότητα χρειάζεται να αποδώσει ιδιαίτερη προσοχή στη θρησκευτική διάσταση της εν εξελίξει σύρραξης και να υλοποιήσει ένα συνεχές, συνολικό πρόγραμμα καταπολέμησης του θρησκευτικού εξτρεμισμού και να ενθαρρύνει τα πλουσιότερα κράτη να αυξήσουν επειγόντως την υποστήριξή τους, την ανθρωπιστική βοήθεια και την προστασία των προσφύγων, προς τις διωκόμενες μειονότητες που κατοικούν σε αυτά τα εδάφη, χωρίς να εξετάζουν τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις, την ηλικία, το φύλο ή την εθνοτική τους ταυτότητα, όπως επίσης και να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες και τα παιδιά, στους ανθρώπους με αναπηρίες, στους ηλικιωμένους και στα πρόσωπα που έχουν στερηθεί τις οικογένειές τους.

Η 2η Διάσκεψη των Αθηνών φιλοδοξεί να δώσει την ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων μεταξύ κρατικών φορέων, θρησκευτικών ηγετών και κοινωνίας των πολιτών και να καταλήξει σε συγκεκριμένες προτάσεις για τη διάσωση και εν συνεχεία την ειρηνική συνύπαρξη πολιτισμών και θρησκειών στη Μέση Ανατολή. Άλλωστε, η διαμόρφωση πολιτικής της διεθνούς κοινότητας και των θρησκευτικών θεσμών για την κρίσιμη περίοδο της ανοικοδόμησης και ανασύστασης περιοχών, μετά τη λήξη των συγκρούσεων προϋποθέτει, για να έχει πιθανότητες να αποβεί επιτυχημένη, έγκαιρη και γόνιμη διαβούλευση των εμπλεκομένων και ενδιαφερομένων μερών.