Στην πολύ ενδιαφέρουσα τηλε-διάλεξη της κας Δίου, σε σχέση με το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δένδρου αλλά και τις καλλιέργειες των φυσικών εόρτιων δένδρων στην Ελλάδα, αναφέρθηκαν συνοπτικώς τα κάτωθι:
Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο είναι διεθνές έθιμο. Το στόλισμά του ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα που υπήρχε παρόμοιο έθιμο, μόνο που το φυτό δεν ήταν έλατο, αλλά η Ειρεσιώνη, δηλ. κλάδος αγριελιάς, στολισμένος με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο, αλλά και με τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς. Αποτελούσε έκφραση ευχαριστίας για τη γονιμότητα του λήξαντος έτους και παράκληση συνεχίσεως γονιμότητας και ευφορίας κατά το επόμενο. Από 22 Σεπτεμβρίου έως 20 Οκτωβρίου, παιδιά που και οι δύο γονείς τους ζούσαν, περιέφεραν την Ειρεσιώνη (είριον= έριον= μαλλί) στους δρόμους της Αθήνας, τραγουδώντας κάλαντα από σπίτι σε σπίτι, παίρνοντας φιλοδώρημα και, όταν έφθαναν στο σπίτι τους, κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτά τους, όπου έμενε εκεί μέχρι την ίδια ημέρα του νέου έτους, οπότε, αφού τοποθετούσαν τη νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν. Έτσι μεταδόθηκε το έθιμο στους βόρειους λαούς από τους Έλληνες ταξιδευτές, οι οποίοι, ελλείψει ελαιοδέντρων, στόλιζαν κλαδιά από τα εντόπια δέντρα. Όταν κατά την ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο απαγορεύτηκαν οι ειδωλολατρικές γιορτές, για να μη χαθεί το έθιμο, το επένδυσαν οι χριστιανοί με στίχους χριστιανικούς κι έφτασε μέχρι τις μέρες μας με τη μορφή καλάντων. Οι βόρειοι λαοί, ελλείψει ελαιοδέντρων, χρησιμοποίησαν έλατα. Στην Ελλάδα το έθιμο του έλατου ήρθε με τον Όθωνα το 1833, που σημαίνει ότι είχε ήδη καθιερωθεί στους βασιλικούς οίκους της Β. Ευρώπης. Αρχικά στολίστηκε στα ανάκτορα Ναυπλίου και ύστερα στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν. Στις 24.12.1843 στήθηκε για πρώτη φορά χριστουγεννιάτικο δέντρο σε ελληνικό σπίτι, το αρχοντικό του Ναξιώτη Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου, γενικού Προξένου της Ρωσίας στην Αθήνα. Ωστόσο, άρχισε να καθιερώνεται σε όλα τα ελληνικά σπίτια από το 1950 και μετά. Στην Αγγλία και την Γαλλία ως έθιμο εισήχθη αρκετά χρόνια μετά, από την Κόμισσα της Ορλεάνης. Σύμφωνα με ερευνητές, το πρώτο στολισμένο δένδρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539. Κατ΄ άλλους, φέρεται ο Λούθηρος ως εισηγητής του. Το 1650 υπάρχει μια αναφορά για δέντρο στο Στρασβούργο, στολισμένο με τριαντάφυλλα από χρωματιστά χαρτάκια, γλυκίσματα και ζαχαρένια ανθρωπάκια. Σύμφωνα πάντως με ορισμένους ερευνητές, η παράδοση να στολίζονται δέντρα ή κομμάτια δέντρων υπήρχε σε όλες τις θρησκείες από την αρχαιότητα. Επίσης, στα Σατουρνάλια, οι Ρωμαίοι στόλιζαν διαφόρων ειδών δέντρα με κεριά και άλλα στολίδια. Στη Β. Ευρώπη οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν δέντρο στις τελετές ως σύμβολο αναγέννησης, που σηματοδοτούσε το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης και της αναγέννησης της μητέρας Φύσης. O καθηγητής της Χριστιανικής Αρχαιολογίας Κώστας Καλοκύρης υποστήριξε ότι το έθιμο του δέντρου δεν έχει γερμανική προέλευση αλλά ανατολίτικη. Σε ένα συριακό κείμενο από χειρόγραφο του Βρετανικού Μουσείου (13ου αιώνα), αναφέρεται πως το 512 ο αυτοκράτορας Αναστάσιος Α΄ έκτισε ναό στο Τουραμπντίν της Συρίας, όπου προσέφερε δύο ορειχάλκινα δένδρα στημένα εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης του Ιερού Βήματος, τα οποία είχαν θέσεις για φώτα. Επίσης, στην Αγ. Σοφία ΚΠόλεως υπήρχαν επί Βυζαντίου, στο επιστύλιο του τέμπλου, μεταλλικά δένδρα σε σχήμα κώνου (πυρσόμορφα δένδρα) όμοια με κυπαρίσσια, όπου, αντί για καρπούς, έφεραν φώτα σε σχήμα κωνοειδές. Βεβαιώνεται επιπλέον η χρήση πολυκάνδηλων σε σχήμα δένδρου σε όλο τον ναό. Μάλιστα σε διάφορα μέρη, λ.χ. Λιτόχωρο Πιερίας και Επτάνησα, στόλιζαν δένδρα στο μέσο των ναών (στην Κέρκυρα, μέχρι σήμερα, στολίζουν με κλαδιά κυπαρισσιού την γκόγκα του αγιασμού στο μέσον της Εκκλησίας), ενώ το συνεχίζουν στις σλαβικές χώρες. Ως χριστουγεννιάτικο σύμβολο – έθιμο, το έλατο φέρεται από τον 8ο αιώνα, όταν ο Άγ. Βονιφάτιος θέλησε περί το 750 να εξαλείψει την μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα των «ειδωλολατρών» στη βελανιδιά, αντικαθιστώντας την με το έλατο, δηλαδή το δένδρο των Χριστουγέννων. Το 1830 Γερμανοί μετανάστες το εισήγαγαν στην Αμερική και στις αποικίες τους. Η εφεύρεση του ηλεκτρισμού θα προσδώσει στο δέντρο μεγαλοπρέπεια, με λαμπιόνια να το φωτίζουν θεαματικά. Το 1882, το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο δέντρο Χριστουγέννων του κόσμου στολίστηκε στη Ν. Υόρκη, στην κατοικία του Έντουαρτ Τζόνσον, συναδέλφου του Τόμας Έντισον.
Η εποχή του πλαστικού αντικατέστησε το φυσικό δέντρο με ψεύτικο, αλλά αρκετά πειστικό. Σήμερα, για λόγους εμπορικούς και τουριστικούς, τέτοια δένδρα, κατά την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων, στολίζονται και σε χώρες μη χριστιανικές. Τα δένδρα των Χριστουγέννων μπορεί να είναι είτε φυσικά, κυρίως έλατα, είτε τεχνητά των οποίων η παραγωγή είναι σημαντική. Οι βιοτεχνίες παραγωγής χριστουγεννιάτικων στολιδιών είναι επίσης πολύ σημαντικές. Η υλοτομία των φυσικών δένδρων για τις ανάγκες του εθίμου γίνεται πάντα από συγκεκριμένα δενδρόφυτα μέρη και μετά από σχετική άδεια του κατά τόπου αρμόδιου Δασαρχείου. Κι έτσι προκύπτει το ερώτημα: Φυσικό ή τεχνητό χριστουγεννιάτικο δέντρο; Για τους πιο «ανήσυχους» καταναλωτές, ένα σύνηθες ερώτημα στην αρχή της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων είναι «ποιο χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι φιλικότερο προς το περιβάλλον, το φυσικό ή το τεχνητό;» Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό για την Ελλάδα, εφαρμόστηκε η μέθοδος της περιβαλλοντικής αξιολόγησης του κύκλου ζωής των προϊόντων από ερευνητική ομάδα Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αφορά σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής των δύο εναλλακτικών προτάσεων. Η παραδοχή που έγινε αρχικά ήταν ότι ένα τεχνητό δένδρο έχει χρόνο ζωής δέκα χρόνια και επομένως για τα δέκα αυτά χρόνια απαιτούνται είτε 10 φυσικά έλατα ή ένα τεχνητό. Με τη λήξη της εορταστικής περιόδου το φυσικό δέντρο συλλέγεται από τη δημοτική υπηρεσία καθαριότητας μαζί με τα υπόλοιπα αστικά στερεά απόβλητα και καταλήγει στο χώρο υγειονομικής ταφής. Στο τέλος της ζωής του, μετά από δέκα χρόνια, το τεχνητό δέντρο οδηγείται και αυτό στον χώρο υγειονομικής ταφής. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης δείχνουν ότι η επιλογή του φυσικού ελάτου προξενεί τις μισές περιβαλλοντικές επιπτώσεις ως προς την κατανάλωση φυσικών πόρων, σε σχέση με το τεχνητό. Το φυσικό έλατο είναι επίσης 2 φορές καλύτερο ως προς τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και 3 φορές καλύτερο ως προς τις επιπτώσεις για το φυσικό οικοσύστημα. Μην ξεχνάμε ότι μπορούμε να αγοράσουμε φυσικό δέντρο με τη ρίζα του μέσα σε γλάστρα και να το φυτέψουμε στον κήπο σας αμέσως μετά τις γιορτές! Έτσι το περιβαλλοντικό όφελος μεγαλώνει. Τα χριστουγεννιάτικα έλατα στην Ελλάδα προέρχονται από φυτείες σε ορεινές περιοχές, λ.χ. τον Ταξιάρχη Χαλκιδικής και το Περτούλι Τρικάλων. Αυτά τα έλατα φυτεύονται σε πυκνό σύνδεσμο με μόνο σκοπό την υλοτομία τους και την προώθησή τους στη ελληνική αγορά. Σε κάθε περίπτωση τα έσοδα από την πώληση των ελάτων στηρίζουν παραδασόβιους πληθυσμούς που έχουν επιλέξει να παραμείνουν στα ελληνικά βουνά και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις αποτελούν την μόνη πηγή εισοδήματος. Οι ελατοπαραγωγοί προτείνουν φυσικό έλατο γιατί καλλιεργούν τα άγονα χωράφια και τα μετατρέπουν σε δάσος. Διατηρούν την παράδοση και προστατεύουν το δάσος. Διατηρούν τους νέους ανθρώπους στο χωριό τους, το δε φυσικό έλατο βοηθά στην τοπική οικονομία, αφού προέρχεται από ιδιωτικές καλλιέργειες. Γιατί το φυσικό έλατο δίνει στο σπίτι την αίσθηση της Φύσης. Γιατί είναι βιοδιασπώμενο και άρα ανακυκλώνεται εύκολα, σε αντίθεση με το τεχνητό που έρευνες αποδεικνύουν ότι επιβαρύνει δεκαπλάσια το περιβάλλον, από το χρόνο ζωής του. Γιατί καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του και πριν κοπεί αποτελεί παραγωγική πηγή οξυγόνου και τμήμα της χλωρίδας με ευεργετικές επιδράσεις στη ζωή άλλων οργανισμών. Τέλος, γιατί πάντα στη θέση ενός κομμένου δέντρου φυτεύουν δύο. Η καλλιέργεια του ελάτου είναι μια πολύ απαιτητική ασχολία καθώς μπορεί να χρειαστούν και 12 ώρες απασχόλησης ημερησίως σε ορισμένα στάδιά της. Όταν υλοτομούνται τα χριστουγεννιάτικα έλατα παρίσταται δασικός υπάλληλος και προμηθεύει τους καλλιεργητές με μολυβοσφραγίδα, η οποία δένεται σε κάθε υλοτομημένο έλατο. Αυτή η σφραγίδα αποδεικνύει την προέλευση των ελάτων από καλλιέργειες. Οπότε προσέχουμε όταν αγοράζουμε χριστουγεννιάτικο έλατο, αν έχει αυτή τη σφραγίδα! Τα πρώτα έλατα που διατέθηκαν από αυτόν τον τόπο, φυτεύτηκαν σε ιδιωτικές εκτάσεις και ήταν στο α΄ μισό της δεκαετίας του '70. Δέκα ολόκληρα χρόνια υπομονής και συνεχούς φροντίδας χρειάστηκαν από τους πρώτους καλλιεργητές για να δούνε την πρώτη σπορά να αποδίδει. Υπενθυμίζεται ότι το «σύνθημα» για την έναρξη της φετινής εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων στη χώρα μας δόθηκε και φέτος από τον Ταξιάρχη Χαλκιδικής, όπου την παραμονή της γιορτής του πολιούχου και προστάτη του χωριού Αρχαγγέλου Μιχαήλ, Κυριακή 7/11, φωταγωγήθηκαν τα δύο χριστουγεννιάτικα έλατα στην κεντρική πλατεία του χωριού. Το ένα από τα δύο δέντρα που κοσμεί την κεντρική πλατεία του Ταξιάρχη είναι ύψους δέκα μέτρων και στολίστηκε με 50.000 λαμπιόνια και το άλλο, αυτό που είναι φυτεμένο στη γη, είναι οκτώ μέτρων και έχει πάνω του 20.000 λαμπάκια.
Η ομιλία της κ. Δίου παρουσιάσθηκε μες από το κανάλι του Κέντρου Λόγου "Αληθώς" στο YouTube. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν, στην ίδια θέση του καναλιού, να την δουν ή να την ξαναδούν!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου