Συγκινητικά όσα είπε ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην Καππαδοκία

Ὁμιλία

τῆς Α. Θ. Παναγιότητος

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου 

κατὰ τὴν Πατριαρχικὴν Θείαν Λειτουργίαν

ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Ἀνακούς Καππαδοκίας

(14 Ἰουνίου 2014)

Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί,

Ἐξοχώτατοι κύριε Πρέσβυ καὶ κύριοι Βουλευταί,

Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες,

Εὐλογημένοι καὶ ἀγαπητοὶ προσκυνηταὶ γόνοι τῶν ὅπου γῆς Ὀρθοδόξων τέκνων τῆς Καππαδοκικῆς ταύτης γῆς τῶν μαρτύρων καὶ τῶν Ἁγίων,

Χαίρετε ἐν Κυρίῳ! Καὶ πάλιν ἐρῶ: Χαίρετε! Διότι, τὴν χαράν μας ἐκ τοῦ σημερινοῦ προσκυνήματος οὐδεὶς ἠμπορεῖ νὰ αἰσθανθῇ καὶ νὰ βιώσῃ ὅσον ἡμεῖς, οἱ ἐπισκεπτόμενοι τὴν ἱερὰν ταύτην παρεμβολήν, τὸν Ἱερὸν Ναὸν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Ἀνακοῦς. Θαυμάζομεν, σήμερον, τὸ μέγα μυστήριον τῆς ἀνεξιχνιάστου βουλῆς τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἀξιώνει καὶ πάλιν εἰς ἡμᾶς, μετὰ διακοπὴν δεκαετιῶν, τὴν τέλεσιν τῆς ἱερουργίας, ἐδῶ εἰς τοὺς ἡγιασμένους αὐτοὺς τόπους. 

«Ζῇ, ἀληθῶς, ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, καὶ ζῇ ἡ ψυχή μας», ὅτι «οὐκ ἐγκατέλιπεν» ὁ Θεὸς τὸ μικρὸν λῆμμα Αὐτοῦ, διὰ νὰ ἐνθυμηθοῦμε τὸν διάλογον τοῦ «δευτέρου Προδρόμου τῆς παρουσίας Χριστοῦ» Ἠλιοὺ τοῦ Θεσβίτου μὲ τὸν σήμερον ἑορταζόμενον Προφήτην Ἐλισσαῖον, τὸν ὁποῖον διάλογον μᾶς διασώζει ἐπιγραμματικῶς τὸ βιβλίον τῶν Βασιλειῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἀσφαλῶς εἶναι γνωστὸν εἰς ὅλους μας τὸ θαῦμα τῆς μηλωτῆς Ἠλιού. Μήπως ἀνάλογον θαῦμα τοῦ λήμματος τῆς Ὀρθοδόξου Καππαδοκίας δὲν ζῶμεν καὶ ἡμεῖς ὅλοι σήμερον; Ἰδού, διατί ἡ χαρά μας εἶναι πεπληρωμένη.

Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ,

«Ὅταν καθίσεις, καθὼς γέρνει ὁ ἥλιος... καὶ κοιτάξεις γύρω σου τοὺς τόνους τοῦ φωτὸς νὰ γλιστροῦν πάνω στὰ μονόπετρα, ἔχεις τὴν ἐντύπωση πὼς τὸ τοπίο ὁλόκληρο πιάνει ἕναν ἀκίνητο χορό...• πὼς σοῦ μιλᾶ μὲ ἕναν “ἀλάλητο στεναγμό”» (Γ. Σεφέρη, Τρεῖς μέρες στὰ μοναστήρια τῆς Καππαδοκίας, ἔκδ. Κέντρου Μικρασιατικῶν Σπουδῶν, Ἀθήνα 2005, σελ. 27). Αὐτὸν τὸν ἀλάλητο στεναγμὸ τοῦ Γένους μας, ποὺ ἔνοιωσε ὁ ποιητὴς Σεφέρης, ὅταν περιηγήθηκε τὴν ἀγαπημένη γῆ τῆς Καππαδοκίας, αἰσθανόμεθα καὶ ἐμεῖς ὅλοι σήμερα, ὅσοι ἱερουργήσαμε τὸ μυστήριον τῆς Ἐκκλησίας εἰς τὸν ἀπὸ δεκαετιῶν ἀλειτούργητον Ἱερὸν Ναὸν τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Ἀνακοῦς, τῆς πλησίον τῆς εὐφήμως γνωστῆς Καππαδοκικῆς Νεαπόλεως εὑρισκομένης, ἐκ τῆς ὁποίας κατήγετο ἕνας ἁπλοῦς, λειτουργικός, μὲ ἁγνὴν καρδίαν καὶ μὲ πίστιν ἀκαταίσχυντον ἀείμνηστος Ἱεράρχης τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Θωμᾶς Σαββόπουλος.

Εἰς αὐτὸν τὸν τόπον «τὸ φτεροκόπημα τῶν περιστεριῶν σμίγει μὲ τὰ φτερὰ τόσων ἀγγέλων ποὺ εἶδες κάτω ἀπὸ τοὺς θόλους», παρατηρεῖ ὁ ἴδιος ποιητής (Γ. Σεφέρη, ὅ.π.). Τὰ ἴδια «φτερά» τῶν περιστεριῶν βλέπομεν καὶ σήμερον. Βλέπομεν ὅμως μὲ τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μας καὶ τῆς καρδιᾶς μας, καὶ τά «φτερά» τῶν κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν μας «παρεστηκότων ἀγγέλων, καὶ ἀρχαγγέλων τῶν Χερουβεὶμ καὶ τῶν Σεραφείμ, τῶν μεταρσίων καὶ πτερωτῶν», μαζὶ μὲ τὰ πνεύματα τῶν πατέρων, συλλειτουργούντων καὶ συλλαλούντων μαζί μας κατὰ τὴν προσφορὰν τῆς ἀναιμάκτου θυσίας, ὑπὸ τοὺς θόλους «ἐρειπίων», ἀλλὰ κυρίως ὑπὸ τοὺς θόλους τῆς μνήμης, ἡ ὁποία ξεπερνᾶ τὴν λήθην τῶν ἐρειπίων, καὶ μετουσιώνεται καὶ πάλιν εἰς ζωὴν καὶ εἰς φῶς.

Ἡ παρουσία μας, λοιπόν, ἐδῶ σήμερα συνεχίζει μίαν μακραίωνα παράδοσιν. Παράδοσις, ὅμως, δὲν εἶναι μόνον τὰ ἔργα τῶν μεγάλων Καππαδοκῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας• εἶναι καὶ τὸ μελωδικὸν νανούρισμα τῆς Καππαδόκισσας μάνας, ἀκόμη καὶ ὅταν αὐτὸ γινόταν εἰς τὴν τουρκικήν-καραμανλικὴν διάλεκτον• εἶναι ἡ καραμανλίδικη γραμματεία, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον θρησκευτική• εἶναι οἱ θρύλοι καὶ τὰ παραμύθια τῆς Καππαδοκίας• εἶναι τὰ Καππαδοκικὰ κάλαντα• εἶναι τὰ ἔθιμα, οἱ χοροὶ καὶ οἱ σκοποὶ τὰ ὁποῖα ἐσυντρόφευαν τοὺς ἁπλοῦς καὶ ἀγαθοὺς Καππαδόκας εἰς κάθε των χαρὰν καὶ λύπην• εἶναι αἱ Καππαδοκικαὶ ἐνδυμασίαι, τὰ παιχνίδια τῶν μικρῶν παιδιῶν• εἶναι οἱ τροῦλοι «ποὺ μοιάζουν μὲ τσαλακωμένα μυτερὰ καλυμμαύκια» (Σεφέρης, ἔ.ἀ., 31)• εἶναι ἐτούτη ἡ Ἐκκλησία ποὺ λειτουργεῖται μετὰ ἀπὸ τόσες δεκαετίες• εἶναι τόσα ἄλλα πράγματα ποὺ φαίνονται ἀσήμαντα, ἀλλὰ συνθέτουν αὐτὸν τὸν δισχιλιετῆ σχεδὸν πνευματικὸν ἱστὸν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ παραδόσεώς μας. 

Εὑρισκόμενοι ἐδῶ καὶ τελοῦντες τὴν ἀναίμακτον Ἱερουργίαν, ἀνανεώνουμε τὴν παναρχαίαν αὐτὴν παράδοσιν καὶ ἐκπληρώνουμε ἱερὸν χρέος, εἰσοδεύοντες εἰς τὴν ἱστορίαν μιᾶς ἀκόμη ἐκ τῶν πολυτιμήτων καὶ ἀλησμονήτων ἑστιῶν τοῦ Ὀρθοδόξου Γένους μας, αἱ ὁποῖαι, κατὰ τὰ ἀνεξερεύνητα κρίματα τοῦ Θεοῦ, ὡς ἄλλαι λυχνίαι τῆς Ἀποκαλύψεως, «ἐκινήθησαν -δηλαδὴ μετεκινήθησαν- ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν» (πρβλ. Ἀποκ. β´ 5). Κάθε χρόνον, ὅμως, ὁ Πατριάρχης σας καὶ ὅλοι ἐμεῖς οἱ προσκυνηταί, ἀνάπτομεν, ἔστω καὶ διὰ μίαν φοράν, μίαν ἐκ τῶν ἐσβεσμένων λυχνιῶν τῶν Ἐκκλησιῶν τούτων καὶ συνεχίζουμε τὴν παράδοσιν τοῦ Σεφέρη, ὅπως μᾶς τὴν περιγράφει ὁ ἴδιος ποιητικά, λυρικά, φιλολογικά, ἀληθινὰ, πραγματικά.

Ἐπὶ πλέον, πιστεύομεν ὅτι μὲ τὸ προσκύνημά μας αὐτὸ προσφέρομεν ἐλάχιστον ἀντίδωρον εἰς τὴν Κυρίαν μας Δέσποιναν Θεοτόκον, τὴν ἱερουργήσασαν καὶ μυσταγωγοῦσαν συνεχῶς τὸ μυστήριον τῆς ζωῆς μας καὶ τῆς σωτηρίας μας: τὸ ἀντίδωρον νὰ ἴδῃ τὸν ἔρημον οἶκόν της καὶ πάλιν γεμᾶτον ἀπὸ πιστοὺς ἐκ πάσης τῆς οἰκουμένης• νὰ ἀκούσῃ καὶ πάλιν «τὴν δέησιν τῶν ταπεινῶν» τοῦ Παπαδιαμάντη, τὰς προσευχάς μας, εἰς τὸν ἡγιασμένον αὐτὸν χῶρον• νὰ δεχθῇ καὶ πάλιν τὸν ἀγγελοπαράδοτον ὕμνον τοῦ «Ἄξιόν ἐστιν» μετὰ διακοπὴν σχεδὸν ἑνὸς ὁλοκλήρου αἰῶνος. 

Ἀσφαλῶς, ἡ χορεία τῶν Καππαδοκῶν Ἁγίων, ὡς καὶ τῶν λοιπῶν κεκοιμημένων Πατέρων καὶ Διδασκάλων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἁπλῶν καὶ ἁγνῶν Καππαδοκῶν -τῶν μὴ ἐχόντων τήν «πονηριὰ ἀδικίας», κατὰ τὴν ποίησι καὶ πάλιν τοῦ Σεφέρη, ἀλλὰ μόνον «πίστη, ὀρθόδοξη, ἀφειδώλευτη, καθαρή»- εἶναι μαζί μας, ἡ χορεία ὅλων αὐτῶν, σήμερα καὶ δονεῖ τὶς καρδιὲς μας μὲ τὸ πλῆκτρον τῆς πνευματικῆς συγγενείας.

«Τοσοῦτον ἔχοντες περικείμενον ἡμῖν νέφος Ἁγίων» (πρβλ. Ἑβρ. ιβ´ 1), ἀναλογιζόμενοι τὰς θυσίας των καὶ ἀνταποκρινόμενοι εἰς τὴν ἐπιτακτικὴν ἀνάγκην νὰ τοὺς ἀκολουθήσωμεν εἰς τὴν εὐαγγελικὴν ὁδὸν τῆς μαρτυρίας καὶ τοῦ μαρτυρίου, ἀντλοῦμεν ὁ Πατριάρχης σας, καὶ σεῖς οἱ συμπροσκυνηταί του, νέας δυνάμεις ἐκ τῆς ἐπικοινωνίας μὲ τὴν μητρικήν μας τῶν Ὀρθοδόξων γῆν τῆς Καππαδοκίας καὶ ἀπὸ τὸ παράδειγμά τους. 

Ἰδιαιτέρως καὶ χρεωστικῶς μνημονεύομεν κατὰ τὴν ἱερὰν αὐτὴν ὥραν, τοὺς ἀνεγείραντας καὶ κοσμήσαντας τὸν ἱερὸν τοῦτον Ναόν, οἱ ὁποῖοι διῆλθον τὴν λειτουργικὴν καὶ ἐκκλησιαστικὴν ζωήν των ὑπὸ τὴν σκέπην του, τοὺς φιλέργους καὶ φιλησύχους Ἀνακιώτας, τοὺς ἐνταῦθα διαμένοντας καὶ ἀσχολουμένους, κατὰ τὴν παλαιὰν παράδοσιν, μὲ τὴν καλλιέργειαν τῆς γῆς, ἀλλὰ καὶ τοὺς εἰς Κωνσταντινούπολιν μετοικήσαντας ἐμπόρους, οἱ ὁποῖοι συνέδραμον οἰκονομικῶς τοὺς ἐναπομείναντας συμπατριώτας των καὶ συνέβαλον εἰς τὴν γενικωτέραν ἀνάπτυξιν τῆς γενετείρας των. Αὐτοί, ἐμερίμνησαν διὰ τὴν διδασκαλίαν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης εἰς τὰ τέκνα τῶν Ρωμηῶν τῆς Ἀνακοῦς μὲ τὴν λειτουργίαν ἀρρεναγωγείου, ἀργότερον δὲ καὶ παρθεναγωγείου, καὶ ἀνήγειραν, εἰς τὴν θέσιν τῆς βυζαντινῆς ὑπογείου λαξευτῆς Ἐκκλησίας τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τὸν περικαλλῆ τοῦτον Ἱερὸν Ναὸν τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, ὁ ὁποῖος ἐξυπηρετοῦσε τὰς θρησκευτικὰς ἀνάγκας των, μαζὶ μὲ τὰ διάφορα παρεκκλήσια τοῦ χωριοῦ, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὀνομαστὰ τὰ τῶν Ἁγίων Βασιλείου, Γρηγορίου καὶ Γεωργίου, -ἑνὸς Ἁγίου τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη ἐλειτούργει ὡς κοινὸν σημεῖον ἀναφορᾶς χριστιανῶν καὶ μουσουλμάνων, ὡς τιμωμένη ποικιλοτρόπως ὑπὸ ἀμφοτέρων, ὅπως συμβαίνει καὶ σήμερον εἰς τὴν Πόλιν μὲ τὴν ὁμώνυμον Ἱερὰν Μονὴν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Κουδουνᾶ τῆς μεγαλωνύμου Πριγκήπου. Σήμερον δὲ μᾶς ἀποδεικνύουν τὰ παρεκκλήσια αὐτὰ τὴν μνημειώδη μαρτυρίαν τοῦ φιλοθέου ζήλου καὶ τῆς εὐσεβείας τῶν Ἀνακιωτῶν.

Εὐχόμεθα εἰς τοὺς κατὰ σάρκα ἀπογόνους τῶν ἐνταῦθα σεμνῶς βιωσάντων νὰ ἔχουν πάντοτε πρὸ ὀφθαλμῶν τὴν πολύτιμον αὐτῶν παρακαταθήκην, τὸν ἀτίμητον θησαυρὸν τῆς ἀμωμήτου πίστεώς μας, ἡ ὁποία εἶναι ἰσχὺς καὶ κραταίωμα τῶν πεποιθότων εἰς αὐτήν, νὰ παρέχῃ δὲ εἰς ὅλους μας τὴν δυνατότητα νὰ παραμένωμεν ἑνωμένοι ὄχι μόνον μετὰ τῶν προαπελθόντων πατέρων μας, ἀλλὰ καὶ μετὰ παντὸς ἀνθρώπου, ἐν ὀνόματι τῆς «ἐν Χριστῷ καινῆς κτίσεως» (πρβλ. Β´ Κορ. ε´ 17). 

Αὐτοῦ, τοῦ ἀναδείξαντος τοὺς ἁλιεῖς ἰχθύων εἰς ἁλιεῖς ἀνθρώπων Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ Χάρις καὶ τὸ ἄπειρον Ἔλεος εὐχόμεθα νὰ εἶναι μαζί σας, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, μαζὶ μὲ τὴν Καππαδοκίαν, μαζὶ μὲ τὸ Γένος μας, μαζὶ μὲ πᾶσαν ψυχὴν χριστιανῶν ὀρθοδόξων ὅπου γῆς, προσκυνοῦσαν ἐν ἀληθείᾳ καὶ ἐν συμβόλοις, ὁρατοῖς καὶ ἀοράτοις, Πατέρα, Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, Θεόν. Ἀμήν. 

Sevgili Kaymaklılılar,

Bugün biz Hristiyan Kardeşlerinize unutulmaz bir gün yaşattınız. Mübadele esnasında buradan göç etmeye mecbur olan atalarımızın izlerini, mezarlarını, Kiliselerini ziyaret ve dua etme fırsatını bulduk. Ve sizler kucaklarınızı açıp bizi büyük bir misafirperverlikle, muhabbetle, kabul ettiniz; dün akşam Niğde Hamamlıköy sakinleri, bugün sizler ve her gelişimizde tüm Kappadokyalılar bizi ihya ediyorsunuz. Sizlere müteşekkiriz. Türk ve Rum atalarımız da böyle bir samimi kardeşlik içinde yaşıyorlardı bu topraklarda. Tarih kitapları bundan sık sık bahsediyorlar.

Fakat, siz Kaymaklılıların yanı sıra, bizden gereken izinleri esirgemeyen Sayın Valilere ve yerel yöneticilere de şükranlarımızı arzetmek istiyoruz. Her sene Kappadokya’ya yaptığımız ziyaretlerde bize bu kolaylıklar gösterilmektedir. Bunu çok takdir ediyoruz ve Patrikhanemiz ve cemaatımız adına çok teşekkür ediyoruz. Emin olabilirsiniz ki, bizimle beraber yurtdışından buralara gelen değerli misafirlerimiz de son derece memnunlar ve memleketlerine döndüklerinde Türkiye’nin birer iyi niyet elçisi olacaklardır. 

Yaklaşmakta olan Ramazan ayınızı kutlar, sevgilerimizi ve hayır dualarımızı ifade ederiz.