e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Τρίτη 22 Μαΐου 2018

Ο πρώτος και ο στερνός του λόγος

Ἄτεχνο καὶ ταπεινὸ ἐπιτάφιο ἐγκώμιο στὴ σεπτὴ Μνήμη τοῦ Μητροπολίτου Πέργης κυροῦ Εὐαγγέλου Γαλάνη, τοῦ ποιητοῦ τῆς Κωνσταντίνου Πόλεως (22 Μαΐου 2018) 

Ἀντιγράφω: «Ἀπὸ τὸ κελλί μου, στὴν Αὐλὴ τοῦ Κυρίου, συνωμίλησα μὲ χίλια πράγματα τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅλ᾿ αὐτὰ ἀπετέλεσαν τὸ πανόραμα τῆς ψυχῆς μου, τὴ μυστικὴ θεωρία της. Αὐτὲς οἱ δύο ἐκφράσεις, εἶναι ἡ ἀτμόσφαιρα καὶ ὁ χῶρος ποὺ πλανήθηκα. Τὰ θέματά μου εἶναι. Τὰ βλέπω σὰν μιὰ λιτανεία λευκοφορεμένων Λειτουργῶν, ποὺ πηγαινοέρχονται, αἰῶνες ὁλόκληρους, μεταξὺ οὐρανοῦ καὶ γῆς. 

Στὴν εὐτυχῆ αὐτὴ ἐγρήγορσι τοῦ εἶναι μου, ἔσπρωξα τὴν καρδία μου στὸ Χριστό, νὰ γευθῆ πληρέστερα τὴν παρουσία Του. Ἄνοιξα τὸ παράθυρό μου στὴ φύσι καὶ στὸν κόσμο, νὰ χτυπηθοῦν μὲ τὴ φαντασία μου. Περπάτησα στοχαστικὰ μὲ τὸν Πατριάρχη, μίλησα μὲ τοὺς ἀδελφούς μου, ἀκροάσθηκα τὴ Ρωμηοσύνη. Προσκύνησα τοὺς τόπους, ποὺ κρύβουν τὸ θησαυρὸ τοῦ περάσματος τῶν αἰώνων. Εἶδα τὴν Πόλι νὰ μιλάη συνεχῶς, μέσα ἀπὸ τὴν ἱστορία καὶ τὸ μυστήριό της. 

Πάνω σ᾿ αὐτὸ τὸ ἱερὸ σχῆμα, ποὺ ἔπλεξε ἡ σκέψι μου, ηὗρα τὸν πολύμορφο συνομιλητή μου. Τὸν παραδίδω σὲ Σένα». (Μ. Ἀρχιδιακόνου (μετέπειτα Μητροπολίτου Πέργης) Εὐαγγέλου Γαλάνη, «Ἐκ Φαναρίου... Α΄» Ἀθῆναι 1968, σελ. 9 (σ.σ. Διατηρήθηκε ἡ ὀρθογραφία τοῦ βιβλίου). 

Τώρα ποὺ παρέδωσε κι ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτό του στὸν Κύριο, ποὺ ἐντίμως, εὐμόλπως καὶ θεοσεβῶς διακόνησε, τώρα πιὰ τὸ νοιώθουμε! Ναί! μὲ τὴν Κοίμηση τοῦ «λογίου, μεμουσωμένου, ἀριστοκράτου τοῦ πνεύματος καὶ εὐπατρίδου» (Οἰκουμενικός. Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος) Ἱεράρχου, τοῦ, ἀπὸ Μεγάλων Ἀρχιδιακόνων, Μητροπολίτου Πέργης τῆς Παμφυλίας κυροῦ Εὐαγγέλου, τὸ Φανάρι, ἡ Ρωμηοσύνη, ἡ Ὀρθοδοξία ὁλόκληρη, ἀλλὰ καὶ ἡ λογιοσύνη, φτωχαίνουν... Γιατὶ ὁ φιλόμουσος καὶ εὐαίσθητος αὐτὸς Ἱεράρχης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου γνώριζε πολὺ καλὰ μὲ τὸν ποιητικώτατο καὶ φωτεινό Του λόγο νὰ «μετατρέπη τὴν καθημερινὴν εἰς Κυριακήν» (Μητροπολίτης Αὐστραλίας κ. Στυλιανός). 

Μὲ τρυφερότητα, ἱεροπρέπεια καὶ εὐγένεια στάθηκε μέσα στὴν Πατριαρχικὴ Αὐλή, τὴν ὁποία καὶ ὑπηρέτησε ἀπὸ ὅλες τὶς ἐπιτελικὲς θέσεις. Γι᾿ αὐτό, ὅταν ὁ Πατριάρχης μας ἀποφαίνεται ὅτι ὁ Πέργης ἦταν «πάντοτε σώφρων, συνετός, τίμιος, συνεπής καὶ συνεργάσιμος», τὴν ἀλήθεια λέγει. Διότι ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Πέργης γνώριζε πολὺ καλὰ ὅτι διακονῶντας τὴν Πατριαρχικὴ Αὐλή διακονεῖ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὴ Ρωμηοσύνη. Αὐτὲς τὶς πηγές, δηλαδή, ποὺ τοῦ ἐνέπνεαν τόσα καὶ τόσα, τὰ ὁποῖα μᾶς παρέδωσε στὴ συνέχεια σὲ μιὰ γλώσσα ὑπέροχη, θεοφώτιστη, λαμπερή καὶ μουσικότροπη. Εὔστοχα ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀπεφάνθη καὶ πάλι ὅτι: «Τὸ Φανάρι καὶ ἡ Πόλις εἶναι διὰ τὸν ποιητὴν Εὐάγγελον Γαλάνην ὅ, τι διὰ τὸν Παπαδιαμάντην ἡ Σκίαθος, διὰ τὸν Κόντογλου τὸ Ἀϊβαλί...». 

Στὴν ἀρχὴ τοῦ κειμένου αὐτοῦ παρουσιάστηκε ὁ Πρόλογος τοῦ τότε Ἀρχιδιακόνου Εὐαγγέλου Γαλάνη, ποὺ κοσμεῖ τὸ πρῶτο του βιβλίο «Ἐκ Φαναρίου... Α΄». Βιβλίο ποὺ ἐξεδόθη πρὶν ἀπὸ πενήντα ἀκριβῶς χρόνια... Βιβλίο σταθμός γιὰ τὴ Φαναριώτικη Λογιοσύνη, γιὰ τὴ Γερόντισσα τὴ Ρωμηοσύνη (Πατριάρχης Ἀθηναγόρας), γιὰ τὴ Μεγάλη Ἐκκλησία, γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία.

Διαβάζοντάς το κάποιος σήμερα, νομίζει ὅτι μόλις γράφτηκε. Τὸ νοιώθει σὰν μιά διαχρονικὴ ἐξομολόγηση τοῦ συντάκτη του, σὰ νὰ δίνει τὸ στίγμα του στὴ θάλασσα τοῦ λόγου ποὺ διαπλέει, ὥστε νὰ γνωρίζουμε κατὰ ποῦ μᾶς ταξιδεύει. Κι ὁ σιωπηλός σήμερα Ἱεράρχης ἤξερε πολὺ καλὰ νὰ κουμαντάρει τὰ πράγματα. Ὅπως ἤξερε γιατὶ γράφει, πότε τὸ γράφει καὶ πῶς τὸ στολίζει μὲ λέξεις ἀθάνατες, τὸ γραφτό του. Γιατὶ, ὅπως ὁ ἴδιος τὸ ὁμολογεῖ, «πάνω σ᾿ αὐτὸ τὸ ἱερὸ σχῆμα, ποὺ ἔπλεξε ἡ σκέψι μου, ηὗρα τὸν πολύμορφο συνομιλητή μου. Τὸν παραδίδω σὲ Σένα». 

Κι ἦρθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ὥστε νὰ παραδώσει σὲ Ἐκεῖνον καὶ στὴν Ἐκκλησία Του, ποὺ Τοὺς ἀφιερώθηκε «ἐκ νεότητός του» καὶ τὴν ὡραία, τρυφερή καὶ λαμπρυσμένη ἀπὸ τὸ «Φῶς Φαναρίου» ψυχή του. 

Αὐτήν, λοιπόν, τὴν ψυχὴν, τοῦ μεταστάντος Ἀρχιερέως Εὐαγγέλου «μετὰ τῶν Ἁγίων ἀνάπαυσον, Χριστέ» καὶ τάξον αὐτήν σιμὰ στοὺς γονεῖς, στοὺς προκατόχους, στοὺς συλλειτουργούς, στοὺς προσφιλεῖς του κεκοιμημένους, ἐν οἷς καὶ ὁ ἀοίδιμος Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Ἀθηναγόρας. Ὁ Πατριάρχης, ὁ προσκαλέσας αὐτὸν στὸν πρῶτο βαθμὸ τῆς Ἱερωσύνης μέ τοὺς λόγους «Διάκονε, πρόσελθε» καὶ τώρα τὸν ὑποδέχεται καὶ πάλι. Αὐτὴ τὴ φορὰ «ἐν κόλποις Ἀβραάμ» καὶ σιμὰ στὸ Θρόνο τοῦ Ἐσφαγμένου Ἀρνίου. 

Καθὼς ἑτοιμάζεται ἡ πατρώα γῆ νὰ δεχθεῖ τὸ τίμιο σκήνωμά του, μὲ υἱικὸ σεβασμὸ προσκυνῶ τὴν Ἀρχιερωσύνη του καὶ τὸν εὐγνωμονῶ γιὰ τὰ πρόσφορα τῆς Πατρικῆς του Ἀγάπης, ποὺ τὰ κρατῶ ὡς πολύτιμο θησαυρό, γιατὶ ἔτσι εἶναι... 

Σκόπελος, 22 Μαΐου 2018 
Πρωτοπρεσβ. Κωνσταντῖνος Καλλιανός 
Ἐφημέριος Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος Σκοπέλου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Χαλκίδος, Ἱστιαίας καί Βορείων Σποράδων

Φαναριώτικα της 22ας Μαΐου 2018

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ 
Ἐκκλησιαστικαί εἰδήσεις 


Τό ἑσπέρας τῆς Τρίτης, 22ας Μαΐου, ἡ Α. Θ. Παναγιότης, ὁ Πατριάρχης, ἐτίμησεν διά τῆς ὑψηλῆς Αὐτοῦ συμμετοχῆς τό ὑπό τοῦ Ἐντιμ. κ. Gerhard Lutz, Γεν. Προξένου τῆς Αὐστρίας ἐν τῇ Πόλει, παρατεθέν δεῖπνον (iftar), ἐν τῇ ἐν Νεοχωρίῳ ἕδρᾳ αὐτοῦ.

* * *

Ἡ Α. Θ. Παναγιότης, ὁ Πατριάρχης, ἐδέξατο εἰς ἀκρόασιν: 
- Τόν Σεβ. Μητροπολίτην Θερμοπυλῶν κ. Ἰωάννην, Ἡγούμενον τῆς Ἱ. Μονῆς Πεντέλης, Διευθυντήν τοῦ παρ’ αὐτῇ λειτουργοῦντος Διορθοδόξου Κέντρου τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, μετά τοῦ Ἐλλογ. κ. Σεργίου Βοΐλα, Ἐπιστημονικοῦ Συνεργάτου, καί τῆς Εὐγεν. κ. Καλλιόπης Μαυραγκᾶ, Γραμματέως αὐτοῦ, ἐξ Ἀθηνῶν, συνυπογράψαντα μετά τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Δέρκων κ. Ἀποστόλου, Προέδρου τῆς Ἐφορείας τῆς Ἱ. Πατριαρχικῆς καί Σταυροπηγιακῆς Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Χάλκης, μνημόνιον συνεργασίας μεταξύ αὐτῆς καί τοῦ Διορθοδόξου Κέντρου.
- Τόν Σεβ. Μητροπολίτην τῶν ἐνταῦθα Συροϊακωβιτῶν κ. Filüksinos Yusuf Çetin, μετά τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου αὐτῶν ἐν Ὁλλανδίᾳ κ. Πολυκάρπου, ἐξ Ἄμστερνταμ, καί τοῦ Ἐντιμ. κ. Gabriel Malas, Ἐπιχειρηματίου, ἐκ Λονδίνου.
- Tόν Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρεσβύτερον κ. Alexander Rentel, ἐκ τῆς Ο.C.A., Καθηγητήν Κανονικοῦ Δικαίου ἐν τῷ Θεολογικῷ Σεμιναρίῳ τοῦ Ἁγίου Βλαδιμήρου Νέας Ὑόρκης.
- Τόν Ἐντιμολ. Ἄρχοντα Διδάσκαλον τοῦ Γένους κ. Κωνσταντῖνον Δεληκωσταντῆν, Καθηγητήν Πανεπιστημίου καί Διευθυντήν τοῦ Α΄ Πατριαρχικοῦ Γραφείου, λαβόντα τήν ἁγίαν Πατριαρχικήν εὐχήν καί εὐλογίαν, ἐπί τοῖς ὀνομαστηρίοις αὐτοῦ.
- Τόν Ἐντιμολ. κ. Ἐπαμεινώνδαν Πανταζόπουλον, Ἄρχοντα Ἀσηκρήτην, ἐξ Ἑλβετίας.
- Τόν Ἐντιμ. κ. Ἐμμανουήλ Κωστίδην, Δημοσιογράφον, μετά τῆς μνηστῆς αὐτοῦ Εὐγεν. κ. Δανάης Βασιλάκη, Προξένου τῆς Ἑλλάδος ἐν τῇ Πόλει, ἐκζητήσαντας τήν ἁγίαν Πατριαρχικήν εὐχήν καί εὐλογίαν, ἐπί τοῖς ἐπικειμένοις γάμοις αὐτῶν.

* * * 

Ἡ Α. Θ. Παναγιότης, ὁ Πατριάρχης, ἐξεπροσωπήθη: 
- Ὑπό τοῦ Πανιερ. Ἀρχιεπισκόπου Τελμησσοῦ κ. Ἰώβ, Μονίμου Ἀντιπροσώπου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου παρά τῷ Παγκοσμίῳ Συμβουλίῳ Ἐκκλησιῶν, κατά τήν τελετήν τοποθετήσεως τοῦ Σταυροῦ εἰς τόν τροῦλον τοῦ ἐν Βαρσοβίᾳ ἀποπερα-τωθέντος Ἱ. Ναοῦ τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας Πολωνίας, τό Σάββατον, 19ην Μαΐου. 
- Ὑπό τοῦ Πανοσιολ. Μ. Ἀρχιμανδρίτου κ. Βησσαρίωνος, Ἀρχειοφύλακος τῶν Πατριαρχείων, α) κατά τό καθιερωμένον ἐτήσιον μνημόσυνον τῶν Μεγάλων Εὐεργετῶν Κωνσταντίνου καί Εὐαγγέλου Ζάππα, ἐν τῷ Ἱ. Ναῷ Ἁγίας Τριάδος Σταυροδρομίου, τήν Κυριακήν, 20ήν ἰδίου, καί β) κατά τήν διοργανωθεῖσαν ὑπό τοῦ Ἐντιμ. κ. Levent Çalıkoğlu, Διευθυντοῦ τοῦ «İstanbul Modern Sanat Müzesi», τελετήν ἐγκαινίων τῶν ἐν Πέραν νέων ἐγκαταστάσεων αὐτοῦ, τήν Τρίτην, 22αν τ.μ..
- Ὑπό τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμανδρίτου κ. Ἀγαθαγγέλου Σίσκου, Βιβλιοφύλακος τῶν Πατριαρχείων, κατά τήν διοργανωθεῖσαν ὑπό τοῦ ἐνταῦθα Γεν. Προξενείου τῆς Ἑλλάδος μουσικήν ἐκδήλωσιν καί τήν διάλεξιν τοῦ Ἐλλογ. Δρος Recep Gül, ἐκ τοῦ διδακτικοῦ προσωπικοῦ τοῦ Πολυτεχνείου τῆς Πόλεως, ἐπί τοῦ θέματος «Οἱ συνέχειες στίς νέες πατρίδες: ἀνάμνηση τῆς Ἑλληνο-Τουρκικῆς ἀνταλλαγῆς πληθυσμῶν τοῦ 1923», ἐν τῷ Σισμανογλείῳ Μεγάρῳ, αὐθημερόν.

Εκοιμήθη ο ποιητής Μητροπολίτης Πέργης Ευάγγελος


Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας, μετέστη προς την Αιωνιότητα ο Μητροπολίτης Πέργης Ευάγγελος, ο οποίος ασθενούσε τον τελευταίο καιρό. Ο μεταστάς υπήρξε εκ των επιφανεστέρων Αρχιερέων του Φαναρίου και διακρίθηκε ιδιαίτερα για την ποιητική και συγγραφική δεινότητά του. Αιωνία η μνήμη αυτού!

Αντιγράφουμε το συγκινητικό μήνυμα -σε σελίδα κοινωνικής δικτύωσης- του ομοτέχνου του Αρχιερέως του Οικουμενικού Θρόνου, Μητροπολίτου Προικοννήσου Ιωσήφ: 
     "Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΕΝΗΤΩΝ ΕΓΙΝΕ ΠΡΟ ΟΛΙΓΟΥ ΠΤΩΧΟΤΕΡΗ... Ο ΠΟΛΥΣΕΒΑΣΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΡΓΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ 90 ΕΤΩΝ ΜΕΤΕΚΛΗΘΗ ΣΤΟ ΟΥΡΑΝΙΟ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟ...ΓΕΡΟΝΤΑ ΗΔΗ ΜΑΣ ΛΕΙΠΕΙΣ!... Η ΕΥΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΟΥ... ΤΟ ΗΘΟΣ ΣΟΥ... Η ΑΡΧΟΝΤΙΑ ΣΟΥ... Η ΙΕΡΟΠΡΕΠΕΙΑ ΣΟΥ... Η ΠΕΠΥΚΑΣΜΕΝΗ ΣΥΝΕΣΙΣ ΚΑΙ ΣΟΦΙΑ ΣΟΥ... Ο ΑΞΕΠΕΡΑΣΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΟΥ... Η ΠΟΙΗΣΙΣ ΣΟΥ... Η ΑΦΟΣΙΩΣΙ ΣΟΥ ΣΤΟ ΦΑΝΑΡΙ... Η ΑΠΕΡΙΓΡΑΠΤΗ ΕΥΛΑΒΕΙΑ ΣΟΥ ΣΤΟ ΘΕΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΜΑΣ... Η ΑΓΑΠΗ ΣΟΥ ΓΙΑ ΜΑΣ ΤΟΥΣ ΝΕΩΤΕΡΟΥΣ... Η ΛΙΤΟΤΗΤΑ ΣΟΥ... Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΟΥ... ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΓΕΡΟΝΤΑ!... ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΑΣΠΑΣΜΟ ΣΤΟ ΦΙΛΟ ΣΟΥ ΤΟΝ ΦΙΛΟΘΕΟ ΙΕΡΑΠΥΤΝΗΣ ΚΑΙ ΣΗΤΕΙΑΣ, ΤΟΝ ΓΕΡΟΝΤΑ ΜΟΥ. ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΣΟΥ!... ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙ ΓΕΡΟΝΤΑ!..."


Ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Πέργης, ὑπέρτιμος καί ἔξαρχος Παμφυλίας, κ. Εὐάγγελος (Γαλάνης) καταγόταν ἀπό τά Θεραπεῖα τοῦ Βοσπόρου. Τά ἐγκύκλια γράμματα διήκουσεν εἰς τάς Κοινοτικάς Σχολάς Μεγάλου Ρεύματος καί Βλάγκας. Ἀπεφοίτησεν ἀπό τό Ζωγράφειον γυμνάσιον τό 1949 καί ἀπό τήν Ἱ. Θεολογικήν Σχολήν τῆς Χάλκης τό 1953. 

Τό αὐτό ἔτος ἐχειροτονήθη Διάκονος καί προσελήφθη εἰς τό Πατριαρχεῖον ὡς Διάκονος τῆς Σειρᾶς, Γραμματεύς τῆς Πνευματικῆς Διακονίας καί Εἰσηγητής. Τό 1957 προήχθη εἰς Κωδικογράφον τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου καί τό 1958 εἰς Δευτερεύοντα τῶν Π. Διακόνων. Τό 1965 ὠνομάσθη Μέγας Ἀρχιδιάκονος. Ὑπό τήν ἰδιότητά του αὐτήν συνέγραψε καί ἐξέδωκε τά ἔργα: «Ἐκ Φαναρίου...» (Χρονογραφήματα, 1968) καί «Ἀφιέρωμα στήν Πόλη» (Ποιητική Συλλογή, 1970). Συνώδευσε τόν ἀοίδιμον Πατριάρχην Ἀθηναγόραν καί μετά τόν ἀοίδιμον Πατριάρχην Δημήτριον εἰς τάς περισσοτέρας ἱεράς ἀποδημίας των, συνειργάσθη συγγραφικῶς εἰς τά Πατριαρχικά Περιοδικά «Ὀρθοδοξία» καί «Ἀπόστολος Ἀνδρέας», διετέλεσε Γραμματεύς, Συντονιστής καί μέλος τῶν Συνοδικῶν Ἐπιτροπῶν ἐπί τῶν Διαχριστιανικῶν καί Διορθοδόξων Ζητημάτων καί μετέσχεν εἰς διαφόρους ἐπισήμους ἀποστολάς. 

Τιτουλάριος Μητροπολίτης Πέργης ἐξελέγη τήν 26ην Νοεμβρίου 1970. Τό 1976 ὠνομάσθη «ἐν ἐνεργείᾳ» καί ἐν συνεχείᾳ ἐκλήθη Συνοδικός. Συνέγραψε καί ἐξέδωκε τά ἔργα του «Λαός Χάριτος» (Χρονογραφήματα, 1973) καί «Ἡ Πέργη τῆς Παμφυλίας (ἱστορική μελέτη, 1983), «’Ισίδωρος ὁ Πηλουσιώτης» (ἀνάλυση τῶν ἐπιστολῶν του, 1993), «Ἐκ Φαναρίου Β΄, Ἀειδίνητον Ὄφλημα» (Χρονογραφήματα, 1997) καί «Ἐκ Φαναρίου Γ΄», τά Ποιητικά 2004. Ἐπίσης, ἐμελοποίησε τό «Σύμβολον τῆς πίστεως» (1600ή ἐπέτειος τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, 1981) καί ἐστιχούργησε Δωδεκάστροφον «Ἄκουσμα Ἐγκωμιαστικόν» (550ή ἐπέτειος τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχολῆς, 2004) ὅπερ καί ἐμελοποίησε, ἀποδοθέν μουσικῶς. 

Τό ἔτος 1983 ἀνηγορεύθη ὑπό τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Διδάκτωρ τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας. Υπήρξεν ἐκ τῶν ἱδρυτικῶν Μελῶν καί Ἐπίτιμος Πρόεδρος τοῦ Συνδέσμου τῶν Μουσικοφίλων τῆς Πόλεως.

Παράκληση ενώπιον της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας, στον Ναό Santa Maria Della Salute της Βενετίας [live]


Αυτή την ώρα, Τρίτη 22 Μαΐου 2018 και ώρα Ελλάδος 12:00 (Ιταλίας 11:00) τελείται ενώπιον της περιώνυμης και ιστορικής Εικόνας της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας, στον περικαλλέστατο Ναό Santa Maria Della Salute της Βενετίας, η Ιερά Παράκληση από το Σεβ. Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγένιο, τον Κωδικογράφο της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης, Αρχιμανδρίτη Νήφωνα Βασιλάκη, και τον Σύνδεσμο Ιεροψαλτών Νομού Ηρακλείου. Παρίσταται συμπροσευχόμενος ο οικείος Μητροπολίτης Σεβ. Ιταλίας και Μελίτης κ. Γεννάδιος.




Η εικόνα της Μεσοπαντίτισσας και η μεταφορά της στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία του Αδρία, μετά την κατάληψη της πολιτείας από τους Τούρκους, το 1669

Του Αλέκου Α. Ανδρικάκη



«Βενετία, 22 Νοεμβρίου 1670
…Χθες ο Δόγης και το Κολλέγιο των Δουκών συμμετείχαν σε μια επίσημη λιτανεία, σύμφωνα με το πρόσφατο τάμα που έκαναν για την απαλλαγή από την τελευταία επιδημία πανούκλας. Η λιτανεία αυτή θα γίνεται κάθε χρόνο. Την ίδια ημέρα μια εικόνα της Παρθένου Μαρίας, που μεταφέρθηκε από τον Χάνδακα, τοποθετήθηκε με επισημότητα στο ναό Della Salute. Όλο το Ιερατείο της πόλης ακολουθούσε την πομπή, στην οποία συμμετείχαν ο Δόγης και όλο το σώμα της Συγκλήτου». 

Η πληροφορία αυτή, που περιέχεται σε αδημοσίευτο βενετσιάνικο χειρόγραφο το οποίο έχουμε στη διάθεσή μας, αναφέρεται σε μια πραγματικά ιερή ιστορία για τον Χάνδακα, το Ηράκλειο, δηλαδή, κατά την περίοδο των Βενετών. 

Η εικόνα της Παναγίας για την οποία γίνεται αναφορά είναι η περίφημη Μεσοπαντίτισσα. Κατά την εκκένωση της πόλης από τον Φραντζέσκο Μοροζίνι προκειμένου να παραδοθεί στους Τούρκους και στον Μεγάλο Βεζίρη Αχμέτ Κιοπρουλή, τον Σεπτέμβριο του 1669, τα κειμήλια και τα αρχεία του Χάνδακα φορτώθηκαν σε πλοία και μεταφέρθηκαν στη Βενετία. Ανάμεσα στα σημαντικά κειμήλια της σκλαβωμένης πολιτείας, ήταν η εικόνα της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας, ιερό σύμβολο του Χάνδακα, μαζί με την Κάρα του Αγίου Τίτου, προστάτη και πολιούχου του νησιού, που επίσης μεταφέρθηκε την ίδια εποχή στη Βενετία. Η εικόνα θεωρείτο το παλλάδιο της χριστιανικής Κρήτης και μαζί με την Κάρα του Αγίου Τίτου, απολάμβανε ιδιαίτερης τιμής και λιτανευόταν κάθε Τρίτη. Στις λιτανείες, μάλιστα, αυτές, έπαιρναν μέρος τόσο οι ορθόδοξοι όλοι και οι καθολικοί του νησιού, με επικεφαλής τους Βενετούς αξιωματούχους. 

Η παράδοση για την εικόνα

Η παράδοση αναφέρει ότι η εικόνα ήταν έργο του Ευαγγελιστή Λουκά κι είχε σταλεί στην Κρήτη από την Κωνσταντινούπολη προκειμένου να σωθεί από το διωγμό στη διάρκεια της Εικονομαχίας και υπήρχε στο ναό του Αγίου Τίτου, στον Χάνδακα, έδρα της Αρχιεπισκοπής των Λατίνων κατά την Ενετοκρατία. Σʼ όλη αυτή τη μακρά περίοδο θεωρείτο σύμβολο συμφιλίωσης ανάμεσα στους Βενετσιάνους και στους ντόπιους Ορθοδόξους, καθώς μετά από μια από τις πολλές επαναστάσεις των κατοίκων της Κάνδιας οι αρχηγοί των τελευταίων, όταν συνθηκολόγησαν με τον Δούκα, του παρέδωσαν την εικόνα αφού έδωσαν πάνω σʼ αυτήν όρκο πίστης και υποταγής στη Γαληνοτάτη. Για το λόγο αυτό, ερμηνεύουν μερικοί ιστορικοί, πήρε την ονομασία Μεσοπαντίτισσα, δηλαδή Μεσίτρια. Κατʼ άλλους, όμως, η ονομασία δόθηκε επειδή η εικόνα βρισκόταν στον Άγιο Τίτο, στη «μέσα πάντα» του Χάνδακα. Η εικόνα, που θεωρούταν θαυματουργή, ήταν επί αιώνες το θρησκευτικό σύμβολο της πόλης. Μετά το 1379 γινόταν λιτανεία της κάθε Τρίτη αλλά και στις μεγάλες εορτές, ενώ την περιφορά της στους δρόμους και τις εκκλησίες της πολιτείας ακολουθούσε και παρακολουθούσε πλήθος πιστών, Λατίνων και Ορθοδόξων. Οι πρωτοπαπάδες, μάλιστα, των Ορθοδόξων συμμετείχαν υποχρεωτικά στις λιτανείες και απείχαν μόνο με ειδική άδεια του Δούκα. Σε διαφορετική περίπτωση απουσίας τους πλήρωναν χρηματικό πρόστιμο.1 Ενδεικτικό του γεγονότος ότι η εικόνα θεωρείτο θαυματουργή είναι ότι κατά τη διάρκεια της τελικής φάσης της πολιορκίας ο Αρχιστράτηγος Φραντζέσκο Μοροζίνι είχε αποτυπώσει στο λάβαρό του και την Παναγία τη Μεσοπαντίτισσα, μαζί με τον Εσταυρωμένο, τον Άγιο Τίτο και το σύμβολο της Βενετίας, τον φτερωτό Λέοντα. Το λάβαρο του Μοροζίνι υπάρχει σήμερα στο μουσείο Κορρέρ της Βενετίας.2

Οι τακτικές λιτανείες με την περιφορά της εικόνας συνεχίστηκαν και στη διάρκεια της πολιορκίας. Σʼ αυτήν προσεύχονταν οι κάτοικοι του Χάνδακα για να τους βοηθήσει νʼ αντέξουν, όπως περιγράφει χαρακτηριστικά ο Μπουνιαλής. 

«Και τη Μεσοπαντίτισσαν όλοι παρακαλούσα, 
την Τρίτη που τη βγάνασι μʼ ευλάβεια ʼκλουθούσα, 
κʼ ελέγασι: “Παρθένα μου, τώρα βοήθησέ μας, 
κι άγωμε ομπρός εις το Χριστό, συχώρεση έπαρέ μας”.» 3

Ενώ ο Μπουνιαλής φέρει τον ίδιο τον Χάνδακα στη θέση να προσεύχεται στην Παναγία την Μεσοπαντίτισσα αλλά και στους άλλους αγίους του νησιού για να μην τον καταλάβουν οι Αγαρηνοί, δηλαδή οι Τούρκοι, αποδεικνύοντας τη λατρεία των χριστιανών στην εικόνα: 

«Δέομαι με τα δάκρυα, Θεέ, απάκουσέ με, 
κι από τα τόσα βάσανα οπού ʼχω λύτρωσέ με 
εις τʼ άδικο που μʼ εύρηκε τόσους καιρούς και χρόνους 
κʼ έχω πληγές εις την καρδιά αμέτρητες και πόνους.
Κʼ εσύ, ω υπερθαύμαστη κυρία Μαριάμ μου, 
ξελύτρωσέ με τη φτωχή, Μεσοπαντίτισσά μου∙ 
κι Άγιοι Δέκα Μάρτυρες, κι Άγιε Τίτε δικέ μου, 
σμίξετʼ εσείς οι έντεκα τώρα, βοηθήσετέ μου∙
μη μπούνε οι Αγαρηνοί να με καταπατήσου». 4 

Την αποκαθήλωσή της, μάλιστα, περιγράφει ο Μπουνιαλής, μαζί με άλλα ιερά σκεύη και αντικείμενα λατρείας, με την υπογραφή της συνθήκης παράδοσης του Χάνδακα:

«Άδειασαν την Τριμάρτυρο και τʼ άλλα όλα εκείνα 
και το Χριστό του Κεφαλά, κι Αγιάν Αικατερίνα. 
Το Άγιον Αίμα πιάνουσι τότες και κασελιάζου,
και τη Μεσοπαντίτισσα και λείψανα φυλάσσου∙
τους Άγιους Δέκα να χαλούν, κι όσες εικόνες ήτο 
τρίγυρα εκεί στην εκκλησά που λέγαν Άγιο Τίτο». 5 

Ενώ την ίδια ώρα την αποχαιρετά με σπαραγμό το Μεγάλο Κάστρο: 

«Πλιό παρακάλια δε γροικώ κʼ εσφάγηκʼ η καρδιά μου
κʼ εμίσεψες, Παρθένα μου, Μεσοπαντίτισσά μου». 

Η μεταφορά στη Βενετία

Όπως αναφέρει και η υπόμνηση από το αδημοσίευτο χειρόγραφο που παραθέσαμε στην αρχή του κειμένου, η εικόνα τοποθετήθηκε με δόξα και τιμή στη “Santa Maria della Salute”, στις 21 Νοεμβρίου 1670, ημέρα των Εισοδίων της Θεοτόκου. Η πληροφορία επιβεβαιώνεται από το πρακτικό που συνέταξε ο σκευοφύλακας του ναού, ο οποίος την παρέλαβε μία ημέρα νωρίτερα από τον αντίστοιχο του ναού του Αγίου Μάρκου, όπου αρχικά είχε μεταφερθεί. Στο πρακτικό υπάρχει αναλυτική περιγραφή της εικόνας που ήταν επενδυμένη με πλούσια αναθήματα. Το μεγαλύτερο μέρος της Παναγίας και του Θείου Βρέφους ήταν επενδυμένο από πλάκες χρυσού. Σʼ ένα από τα επίσης χρυσά φωτοστέφανα υπήρχε ο θυρεός του Μοροζίνι. Η επιφάνεια της εικόνας έφερε δεκάδες πολύτιμα αντικείμενα, τα οποία σταδιακά τοποθετήθηκαν σʼ αυτή κατά τη διάρκεια της έκθεσης της στο ναό του Αγίου Τίτου και των λιτανειών στους δρόμους του Χάνδακα.7

Οι Βενετοί και σήμερα τιμούν με λαμπρές εκδηλώσεις την εικόνα, στις 21 Νοεμβρίου. 

Ο αναφερόμενος, στην υπόμνηση, ναός Della Salute είναι ο περίφημος “Santa Maria della Salute”, που στην κυριολεκτική του μετάφραση σημαίνει «Παναγία της Υγείας». Άρχισε να κτίζεται το 1631 και είχε αφιερωθεί στην Παναγία ως ευχαριστήρια προσφορά μετά τη μεγάλη επιδημία πανούκλας που κόστισε τη ζωή 60.000 ανθρώπων μόνο στη Βενετία.8 Δεν αποδίδομε στα ελληνικά την ονομασία του ναού, στον οποίο παραμένει η εικόνα, καθώς μια μετάφραση θα ήταν αδόκιμη. 

Έκτοτε, κάθε χρόνο, στις 21 Νοεμβρίου, τιμάται με ξεχωριστή λαμπρότητα.

Σημειώνουμε ότι η μνήμη της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας γιορτάζεται στις 13 Ιανουαρίου, στο παρεκκλήσι του Αγίου Τίτου, όπου είναι το αφιέρωμά της. 

---------------------
1. Μαρία Σ. Θεοχάρη, “Περί την χρονολόγησιν της εικόνος Παναγίας της Μεσοπαντιτίσσης”, Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, ανακοίνωση στη συνεδρία της 15ης Ιουνίου 1961, σ. 271-272. 
2. Χρύσα Μαλτέζου “Κι εμίσεψες Παρθένα μου…” Η οικειοποίηση των κρητικών συμβόλων από τη Βενετία, στο ένθετο εφημερίδας “Καθημερινή” “Κρητικός Πόλεμος”, Κυριακή 25 Ιανουαρίου 1998, σ. 11-12.
3. Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή του Ρεθυμναίου, “Ο Κρητικός Πόλεμος 1645-1669”, επιμέλεια Στυλιανός Αλεξίου – Μάρθα Αποσκίτη, εκδόσεις Στιγμή, 1995, σ. 250, στ. 270 25-28. 
4. O.π., Μπουνιαλή σ. 453, στ. 498 25 -499 3.
5. O.π., Μπουνιαλή σ. 494, στ. 546 11-16. 
6. Ο.π., Μπουνιαλή σ. 501, στ. 554 23-24.
7. Ο.π. Μαρία Θεοχαρη, βλ. πρακτικό σκευοφύλακα, σ. 277-279. 
8. W.H. Davenport Adams “Queen of the Adriatic or Venice Past and Present”, London, 1869, σ. 322-323.