Αφρικανική φεμινιστική ζωγραφική

Ὑπό Μητροπολίτου πρ. Χαλκηδόνος Ἀθανασίου

«Ἡ γυνή ἐστι γυνή καὶ ὁ ἀνὴρ ἀνήρ»

Πρό ἡμερῶν τό ἔγκριτον προτεσταντικόν περιοδικόν “Publik Forum” ἐδημοσίευσεν μίαν λίαν ἐνδιαφέρουσαν παράστασιν «τραγελαφικοῦ» καί συμβολικοῦ χαρακτῆρος ὑπό τόν πολλά δηλοῦντα τίτλον “pow’ hair” (κόμη ἰσχύος), γλυπτοῦ ἔργου τῆς Laetitia Ky ἐκ τῆς Ἀκτῆς τοῦ Ἐλεφαντοστοῦ. 

        Τοῦτο ἀπεικονίζει μίαν μέλαιναν καί λεπτήν κοπέλλαν ἡ ὁποίαν φορεῖ μέλαν τι σόρτ καί κυανήν περικνημίδα, συμμετρικῶς ἔχουσαν ἐσταυρωμένας τάς χεῖρας, ἐκ τῆς κεφαλῆς τῆς ὁποίας «ἐκπορεύονται» δύο παχέα περιγράμματα ταρανδοειδῶν τεραστίων χειρῶν ἀνδρικοῦ χαρακτῆρος μετά ἐμφανῶν μυῶν, ἀποληγόντων εἰς γρόνθους, συμβόλων τῆς ἰσχύος  καί δή ἐπί μίας λίαν κομψῆς γυναικός, ἐνθυμίζοντα τάς στιβαράς χεῖρας τῶν «προπαγανδιστῶν τῆς Κίνας» του Harald Maass. Αἱ δύο αὐταί χεῖρες δίδουν τήν ἐντύπωσιν κεράτων τά ὁποία δέν πιέζουν τήν ἀγέρωχον μορφήν της, εἶναι δέ κατασκευασμένα ἐκ τῆς μακρᾶς κόμης της. Τά μάτια της εἶναι μελανά καί κοιτάζουν ἀσκαρδαμυκτί, τό στόμα κλειστόν καί ἐκ τῆς ρινός κρεμᾶται μικρός δακτύλιος κατά τήν μόδαν (piercing).

            Ἡ ἐκ Νιγηρίας καλλιτέχνις Wura-Natasha Ogunji θέτει τό πικρὸν ἐρώτημα: Ἡ γυναῖκα ὀφείλει νά κουβαλᾶ αἰωνίως νερό;

          Καί ἡ Patricia Kaersenhout εἰς ἕν ἔργον της ἀναφέρει ὅτι «Γυναῖκες σέ χρώματα ἐξ ὅλων τῶν περιοχῶν τοῦ κόσμου ἔρχονται εἰς τήν κοινήν τράπεζαν».

          Tά ἔργα ἠμπορεῖ να εἷδει τις εἰς τήν ἔκθεσιν: «Ἀνύψωσις-ἐξουσιοδότησις» ἐν Wolfsburg. Ἐδῶ παρουσιάζονται πλέον τῶν 100 ἔργων ἐκ 50 χωρῶν ὑπό καλλιτέχνιδων φεμινιστικοῦ χαρακτῆρος, τίθενται κατά τρόπον ἀκτιβιστικόν ἤ προκλητικόν, ποιητικόν, μέ χιοῦμορ καί ἀντιτάσσονται λεπτῶς μέ διαφόρους μορφάς τῆς ὑποβαθμίσεως τῶν γυναικῶν καί μελῶν κοινότητος τινός, τῶν queer δεικνυομένων τῶν δυνατοτήτων τῆς ἀντιθέσεως, αὐτοδυναμίας καί θεραπείας.     

          Ἔργα τοιούτου χαρακτῆρος ὁδηγοῦν εἰς τό θέμα τοῦ φεμινισμοῦ, τουλάχιστον εἰς τήν Ἀφρικήν, ὅπου αἱ γυναῖκες ἤλλαξαν τό πρόσωπον τῆς συγχρόνου τέχνης, ἀσχολούμεναι οὐχί μόνον μέ τήν παραδοσιακήν τέχνην, ἀλλά καί μέ τήν μεταμοντέρναν καί τά κινήματα αὐτῆς ὅπως bodyart, conceptual, performance, craftvision, fiber, κ.ἄ.

          Ὁ φεμινισμός ὡς κοινωνικόν κίνημα ἐνεφανίσθη στήν τέχνην τέλη του 1960, ἔφερεν μεγάλας κοινωνικάς καί πολιτικάς ἀλλαγάς στοχεύοντας μέσα σέ ἕνα πλαίσιο στό ὁποῖο ὁ ὅρος «Οἰκουμενισμός» νά περιλαμβάνει ὄχι μόνον ἔργα καί ἐμπειρίας τῶν ἀνδρῶν, ἀλλά καί τῶν γυναικῶν, οἱ οποῖες ἀπό τήν μέχρι τότε ἀφάνεια θά γινόταν δημιουργοί καλλιτεχνικῶν μορφῶν, ἱστορικοί τῆς τέχνης, κριτικοί, κ.ἄ.

          Σκοπός τῆς μορφῆς αὐτῆς τῆς τέχνης ἧτο νά φέρει μίαν θετικήν ἀλλαγήν τοῦ κόσμου μέ τήν ἐλπίδα νά ὁδηγήσει στήν ἰσότητα ἤ ἀπελευθέρωσιν.

          Ὅμως τό κίνημα ἐδέχθη ἰσχυράς ἐπιθέσεις καί ἀμφισβητήσεις λόγῳ ἐλλείψεως εἰδικῆς παιδείας, τοῦ ἀποκλεισμοῦ τῶν γυναικῶν ἀπό τάς θεσμικάς δομάς τῆς κοινωνίας διά τήν τέχνην, τήν ἐμπορίαν τῶν ἔργων, τοῦ ὅτι αἱ γυναῖκες ἐθεωροῦντο ἀνίκανες δημιουργικῆς ἱδιοφυΐας, ἀπειλή εἰς ἕνα ἀνδροκρατούμενον κόσμον, τήν ἀπαγόρευσιν ἐκτελέσεως γυμνοῦ ὑπ’ αὐτῶν κ.ἄ. 

          Ὥς ἐκ τούτου ἐλάχισται ἦσαν αἱ σημαντικαί καλλιτέχνιδες ἀρχικῶς. Πάντα ὅμως ταῦτα ἀργότερον ἤλλαξαν καί πρότερον τῆς «νέας τάξεως τοῦ κόσμου», καἴτοι δυστυχῶς αἱ γυναῖκες συχνάκις γίνονταν ἄνδρες καί τό ἀντίθετον!

          Οὕτως ἐνεφανίσθησαν εἰς διαφόρους χῶρας καλλιτέχνιδες ὅπως αἱ :

L. Bourgeois, F. Kahlo, L. Ky, T. Hudson, T. Lempicka, G. Mary, Z. Muhali, V. Natasha κ.ἄ.

***

1. Feministische Kunst, Publik Forum, ἀρ. 24 (1922) 55.

2. Γ. Τσέτση, Σύγχρονες ἀρειανικές τάσεις, Κατερίνη 1922˙ Χαλκηδόνος Ἀ. Παπᾶ, Φεμινιστική εἰκονολογία, Πολίτης ἀρ. 650 (2021) 11

3. B.-S. Fabianek, Queerer Stolz und Widerstand, Publik Forum, ἀρ. 24 (1921) 54.