e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Παρασκευή 1 Ιουνίου 2012

Η τιμή της Τιμής

Γράφει η Διονυσία Μούσουρα-Τσουκαλά από τη Μελβούρνη


Μια κι αναφέρθηκα τον περασμένο μήνα σε βεντέτες και εγκλήματα τιμής, ας μου επιτραπεί  να μοιραστώ μαζί σας σήμερα κάποιες, όχι ευχάριστες θύμησες, από παρόμοια περιστατικά τιμής, με ιδιαίτερη αναφορά, στην... τιμή του αδελφού!
Θέλω να πιστεύω ότι εν έτει 2012 έχει εκλείψει πια ακόμα και σαν έκφραση αυτό. Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω γιατί σώνει και καλά οι ευθύνες των γονιών απέναντι στα παιδιά τους, μετατίθεντο στον αδελφό, όταν επρόκειτο για τα κορίτσια της οικογένειας. Γιατί δηλαδή ο αδελφός έπρεπε να θυσιάσει  συχνά, την επιθυμία του να σπουδάσει ο ίδιος ή να αποκτήσει οικογένεια και σε πολλές περιπτώσεις να θαλασσοπνίγεται για χρόνια «στα καράβια», για να μαζέψει την προίκα και να παντρέψει την αδελφή ή τις αδελφές που δεν  επέλεξε;
Άρα ήταν δική του ευθύνη αυτό; Τον ρώτησε ο πατέρας (ας μην ξεγελιόμαστε η γυναίκα τότε σε ελάχιστες περιπτώσεις είχε λόγο πόσα παιδιά θα φέρει στον κόσμο, αφού δεν υπήρχε οικογενειακός προγραμματισμός ούτε σωστή αντισύλληψη),  όταν έσπερνε τις κόρες, αν ήθελε ή αν ήταν διατεθειμένος να μη ζήσει εκείνος ώστε ν’ «αποκαταστήσει» τις αδελφές; Γιατί να φορτώνεται με τόσες ευθύνες που στην ουσία δεν ήταν δικές του; Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα όχι μόνο στο Μπανάτο, όχι μόνο σε ολόκληρη τη Ζάκυνθο αλλά σε όλη την Ελλάδα, θα έλεγα, όπου προορισμός του γιου ήταν η ευθύνη για την αδελφή. Ουαί κι αλίμονο αν είχε περισσότερες από μία, αν ήταν μοναχογιός ή αν η αδελφή/ες ήταν... κακοπάντρευτες ή τόσο εκλεκτικές στην επιλογή συζύγου, όπου, όχι μόνο έφταναν, αλλά περνούσαν κατά πολύ την ηλικία γάμου χωρίς να έχουν αποφασίσει κι ο αδελφός ούτε που τολμούσε να ζητήσει προτεραιότητα με οδυνηρά, πολλές φορές, αποτελέσματα, όπου έχανε κι εκείνος το τρένο της ζωής και δεν είχε πιθανότητες να φτιάξει οικογένεια ή ακόμα, δεν του έμεναν πολλά περιθώρια  στην επιλογή συζύγου, ενώ αν είχε παντρευτεί στην ώρα του, θα μπορούσε να κάνει καλύτερη επιλογή ή αν αγαπούσε μια κοπέλα αντί να μαραζώνουν μια ζωή κι οι δυο, θα είχαν κάνει όμορφη οικογένεια και θα ζούσαν ευτυχισμένοι!
Είμαι σίγουρη ότι, αν σκαλίσετε λίγο τη μνήμη εσείς της γενιάς μου ή και πιο νέοι ακόμα, θα βρείτε στο άμεσο ή έμμεσο περιβάλλον σας πολλά τέτοια παραδείγματα, ναι, και μέσα στο χωριό μας!
Μα το χειρότερο απ΄ όλα, η ευθύνη αυτή δεν περιοριζόταν στον οικονομικό μόνο τομέα, επεκτεινόταν και στην «ηθική» τής αδελφής! Φύλακας, και... μαντρόσκυλο (συγνώμη για την έκφραση, αλλά δεν είναι υπερβολική) της «τιμής» της αδελφής! Κι άντε τώρα η αδελφή να είναι ομορφούλα και να τραβά το ενδιαφέρον ή  λίγο ζωηρή κι ο αδελφός να την κυνηγάει και να φτάνει μέχρι το έγκλημα, σε κάποιες περιπτώσεις, ξεπλένοντας την... ντροπή(!) και «προσβολή», όπως για παράδειγμα,  ν’ αγαπήσει κάποιον η αδελφή και να μην παντρευτεί από προξενιό, όπου τον γαμπρό τον διάλεγε ο πατέρας ως όφειλε, ώστε το μέτωπο του αδελφού να παραμείνει «καθαρό» και να μπορεί κυκλοφορεί με το κεφάλι ψηλά!...
Δεν μπόρεσα να ξεχάσω δυο περιστατικά κι ας πέρασαν σχεδόν 60 χρόνια από το ένα και κοντά μισός αιώνας από το άλλο.
Πατέρας, ναι Ζακυνθινός, σκότωσε με τα ίδια του τα χέρια την πανέμορφη κόρη του, ούτε 20 χρονών ακόμα γιατί... έμαθε ή υποψιάστηκε πως είχε δεσμό με νέο της περιοχής...
Ταίριαζαν απόλυτα εδώ οι στίχοι του Σολωμού από το ποίημα Η Φαρμακωμένη:
«Σώπα κόσμε! κοιμάται στο μνήμα, και κοιμάται παρθένα σεμνή».
Όμως, ας γυρίσουμε στην τιμή του αδελφού. Φοβάμαι πως τα κίνητρα δεν ήταν πάντα τόσο αγνά και γνήσια. Ενώ υπήρχαν αδέλφια που όντως θυσίασαν τη δική τους ζωή για τη σωστή αποκατάσταση της αδελφής, υπήρχαν και άλλοι που μόνη τους μέριμνα η δική τους καλοπέραση, μέσω της αδελφής!
Η Μαρία (όχι το πραγματικό της όνομα) ήταν από πολυμελή και πολύ φτωχή οικογένεια. Πλύστρα η μάνα, μέθυσος ο πατέρας, πέντε κορίτσια και τρία αγόρια στη φαμελιά. Με το που έπιαναν τα 12 περίπου τα κορίτσια, ο μεγάλος αδελφός που έκανε κουμάντο, τα έβαζε δούλες σε αρχοντικά στη χώρα! Η Μαρία ήταν η μικρότερη και πολύ όμορφη κι ούτε να ακούσει να πάει δούλα. Τότε πολλές κοπέλες έφευγαν για Αμερική και Καναδά, η Αυστραλία «δεν είχε ανοίξει» ακόμα. Παρακάλεσε, έκλαψε, χτυπήθηκε, φοβέρισε πως θα φαρμακωθεί, αν επιμένει να την βάλει δούλα και δεν την αφήσει να πάει τουλάχιστον στην Αμερική που είχαν  ξαδέλφες και δέχονταν να την πάρουν μαζί τους, ώστε να απαλλάξει τον αδελφό από το βάρος της. Είχε όνειρα η Μαρία, να ξεφύγει από την άθλια τύχη των αδελφών της, να μάθει γράμματα, τέχνη, κάτι τέλος πάντων, να δουλέψει εργάτρια αλλά όχι να γίνει δουλικό. Ο αδελφός ο... αυστηρός ούτε να τ’ ακούσει, στην Αμερική, της έλεγε, όσες πάνε γίνονται π......ες, κι εκείνος ήθελε το κούτελο καθαρό! Δούλα στη χώρα θα πάει! Αυτό που δεν της είπε, φυσικά, ήταν πως δούλα στη χώρα θα καρπωνόταν εκείνος τους κόπους της, μακριά η Αμερική... πού να βασιστεί ότι όντως  θα τον συντηρούσε;
Παρά τις ατέλειωτες διαμαρτυρίες της, δούλα πήγε σε μεγάλο σπιτικό στη χώρα!
Εκείνα τα χρόνια σε πολλές, δυστυχώς, περιπτώσεις αυτά τα πλάσματα δεν είχαν μόνο υποχρέωση να υπηρετούν τη φαμελιά, αλλά και ν’ ανέχονται να ικανοποιούν τις ορέξεις των σερνικών της φαμελιάς, είτε γιος ήταν είτε ο ευυπόληπτος κι αξιοπρεπέστατος κύριος – αφεντικό! Πάντα με εκφοβισμό και απειλές πως, αν τολμήσουν και μιλήσουν, όχι μόνο δε θα τις πιστέψει κανένας, γιατί ο «κύριος» είναι σεβαστός στην κοινωνία και ανώτερος  κάθε υποψίας(!), αλλά επί πλέον θα καταστρέψουν και τη δική τους τη ζωή, αφού θα μαθευτεί στο μικρό τόπο πως είναι παλιοκόριτσο(!) και κανένας δε θα την παντρευτεί, ενώ αν είναι «καλό κορίτσι», ο κύριος θα φροντίσει για την αποκατάστασή της, όταν έλθει η ώρα και θα την καλοπαντρέψει, να του έχει εμπιστοσύνη, ξέρει εκείνος τι κάνει!
Έσκυψε το κεφάλι η μικρή κοπέλα, δεν είχε στήριξη από πουθενά, σκοτωνόταν από τα χαράματα μέχρι τα μεσάνυχτα να υπηρετεί, να τρίβει, να καθαρίζει να γυαλίζει, να κουβαλάει νερό... Πονούσαν τα χέρια, πονούσαν τα πόδια, πονούσε η μέση... Ξεπνεωμένη έπεφτε τις νύχτες για ύπνο στο σκληρό κρεβάτι στην αποθηκούλα. Φυσικά και δεν άργησε το αφεντικό να ικανοποιήσει τις αρρωστημένες ορέξεις του στο μικρό, παιδικό κορμάκι της όμορφης Μαρίας...
Πανευτυχής ο αδελφός που την έβαλε σε «καλά χέρια» και την έστελναν πότε-πότε σπίτι της φορτωμένη δώρα. Η σύζυγος έλειπε συχνά από το σπίτι, ήταν κυρία της κοινωνίας με υψηλά ενδιαφέροντα, μοδίστρες, χαρτάκι τα βράδια στα διάφορα κοσμικά σαλόνια που σύχναζε, έτσι ανενόχλητος ο αυστηρός κύριος να κακοποιεί τη Μαρία!
Αναπόφευκτα, άρχισε να έχει ζαλάδες κι εμετούς η Μαρία... Όταν το έμαθε ο αδελφός, πήρε ένα χασαπομάχαιρο και πήγε να ξεπλύνει την προσβολή στην τιμή του! Λες και δεν τόξερε ή δεν το περίμενε, όταν την πίεζε με ξύλο κι εκβιασμούς να πάει δούλα πως εκεί θα κατέληγε...
Κι εκεί στο αρχοντικό με το αφεντικό χτυπημένο από το μαχαίρι του αδελφού, αρχίζει το παζάρεμα... Η σύζυγος κάνει στραβά μάτια και ρίχνει όλα τα βάρη στο παλιοκόριτσο, όπου, αντί να χρωστάει ευγνωμοσύνη για το καλό που της έκαναν να ξεφύγει από τη φτώχια και τη δυστυχία, να ζει με αξιοπρέπεια, εκείνη κοίταξε να ξεμυαλίσει τον άνδρα της, σοβαρό άνθρωπο και καλό οικογενειάρχη και να προσπαθήσει να της διαλύσει την οικογένεια! Άνδρας είναι κείνος, τι να σου κάνει, όταν ξεδιάντροπα τον προκαλεί και τον βάζει σε πειρασμό; 
Εκεί επάνω άρχισαν τα παζαρέματα και οι δυο... άνδρες, διαπραγματεύονται  την τιμή της Τιμής του αδελφού, ώστε να αποσοβηθεί το όλο γεγονός για ν’ αποφευχθεί το σκάνδαλο που δεν συνέφερε κανέναν από τους δυο... Ποιος νοιάστηκε για τη μικρή Μαρία, για το σακατεμένο της κορμί, τα πεθαμένα της όνειρα για το μωρό, καρπό της άνομης επιβολής και κακοποίησης του αφεντικού της που με απειλές και ξυλοδαρμούς ξερίζωσαν από μέσα της... η Τιμή του αδελφού, είχε αποκατασταθεί! Την αποκατέστησαν τα τριάκοντα αργύρια!
Με την αγάπη μου σε όλους,
δ.μ.τ.

10 σχόλια:

Ειρήνη Φανίδου είπε...

Ταινίες κινηματογραφικές ,θεατρικά και λογοτεχνικά έργα περιέγραψαν πολλές φορές την της αδελφής! Πόσα δράματα οικογενεθακά δεν είδαμε γύρω μας; Πόσα παλληκάρια περίμεναν τις αδελφές για να παντρευτούν;Πόσα φονικά έχουν γίνει ; θύματα των αντιλήψεων εκείνω των εποχών!Ακόμη και σήμερα στην επαρχία μας τα συναντάμε! ! Πολύ ζωντανά μα ςτα περγράφεις Διονυσία ακόμη μία φορά!Μπράβο καλή μου!

Ανώνυμος είπε...

Ειρήνη μου, έχεις απόλυτο δίκιο σ΄ αυτά που λες. Το μόνο που με προβληματίζει είναι ότι, όπως αναφέρεις, υπάρχουν ακόμα τέτοια περιστατικά σε κάποιες επαρχίες! Είναια διανόητο να εξακολουθούν να συμβαίνουν αυτά! Μια ευχή μόνο, να εκλείψουν παντελώς κι έκαστος να έχει, όπως και την έχει, απόλυτη ευθύνη των πράξεων του και των συνπειών αυτών των πράξεων! Καλά να είσαι πάντα καλή μου,
δ.μ.τ.

annatsoukalakoufou είπε...

Διονυσία μου είσαι πολύ αυθεντική στην περιγραφή των γεγονότων .Η βαρβαρότητα και η υποκρισία στο μεγαλείο της. Υπάρχουν ακόμη κατάλοιπα , αλλά θέλω να πιστεύω ελαχιστοποιημένα . Ας ελπίσωμε ότι ο πολιτισμός θα εισέλθη στις ψυχές των ανθρώπων .Με πολλή αγάπη

Ανώνυμος είπε...

Καλή μου Άννα, αυθεντικά είναι τα γεγονότα!!! Δεν επιτρέπεται να περιγραφούν διαφορετικά! Θέλω κι εγώ να ελπίζω ότι θα "ξυπνήσουν" όλοι οι λαοί και θα σταματήσει, πλέον, αυτή η φρικτή βαρβαρότητα κατά των γυναικών! Αυτή τη στιγμή, όπως ίσως, άκουσες στις ειδήσεις, νεαρότατη κοπέλα κρατείται αλυσοδεμένη μαζί με το μωρό της σε φυλακή του Σουδάν, όπου την αναμένει καθόλου απίθανο θάνατος δια λιθοβολισμού! Ως πότε πια θα επικρατεί αυτή η απάνθρωπη, βάρβαρη συμπεριφορά κατά των γυναικών ανεξάρτητα από το σφάλμα στο οποίο επέπεσαν. Αν αυτή η τιμωρία είναι δίκαιη για τη γυναίκα γιατί δεν εφαρμόζεται και στους άνδρες για παρόμοια αδικήματα; Σου στέλνω την αγάπη μου και τις ευχές μου για καλό Καλοκαίρι! δ.μ.τ.

Ανώνυμος είπε...

Μια μικρή διόρθωση. μόλις τώρα που μπήκε το ανωτέρω σχόλιο διαπίστωσα το...πληκτρογραφικό λάθος με το: επέπεσαν αντί υπέπεσαν!
δ.μ.τ.

Ανώνυμος είπε...

Ναι Διονυσία μου, έχεις δίκαιο. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα.ακομη καισημερα. Αχ αυτή η προίκα και η φτώχεια..
Πόσα καλά κορίτσια μείνανε ανύπαντρα επειδή ήτανε φτωχά, μερικά καταλήξανε υπηρέτριες, άλλα φύγανε στο εξωτερικό, και άλλα παντρεύτηκαν τον τυχόν γέροντα. Πόσοι γονείς αναγκάστηκαν να χρεωθούν για να προικίσουν τις κόρες και ο αδελφός να δουλεύει χρόνια ολόκληρα να ξεχρεώνει τα γραμμάτια..
Τι να κάναμε? (λέει κάποιος αδελφός της τοτε εποχής) Έτσι ήτανε εκείνα τα χρόνια,αυτές ήταν οι επιλογές.
Σ' ευχαριστώ που φέρνεις πίσω όλες αυτές τις αναμνήσεις
Μαγδα με αγαπη.

Ανώνυμος είπε...

Έχεις δίκιο Μάγδα μου, άπειρα δράματα ξετυλίχτηκαν σε πάρα πολλές οικογένειες εξ αιτίας της προίκας! Και πάρα πολλοί αδελφοί, γεροντοκόριασαν και δεν έφτιαξαν δική τους ζωή για να αποκαταστήσουν την αδελφή! Μακάρι να έχουν ήδη εκλείψει όλα αυτά! Είναι αδιανόητο στην εποχή μας να συμβαίνουν τέτοια τραγικά περιστατικά!Ας θυμηθούμε Μάγδα μου και τα καράβια που έφταναν για χρόνια στην Αυστραλία φορτωμένα μέχρι τ΄ αμπάρι με κορίτσια που το μόνο τους μειονέκτημα ήταν πως δεν είχαν προίκα!!! Με την αγάπη μου πάντα! δ.μ.τ.

Ανώνυμος είπε...

Υστερόγραφο Μάγδα μου.
Η προίκα δεν ήταν ο μόνος λόγος που έδιωχναν τότε τα κορίτσια οι γονείς ή τ΄ αδέλφια! Δυστυχώς, ήταν και λόγοι...τιμής! Αν το κορίτσι "είχε ακουστεί" με κάποιον έστω κι αν ήταν μόνο ένα αθώο φλερτ, "ποιος θα το έπαιρνε μετά"; εκτός, βέβαια, κι αν είχε μεγάλη προίκα! Το χρήμα σκέπαζε όλα τα προβλήματα!!!!Αν ήταν φτωχό ΔΕΝ υπήρχε άλλη επιλογή αλλά...η Αυστραλία όπου τότε ιδιαίτερα υπήρχε μεγάλη έλλειψη γυναικών κι οπωσδήποτε λόγω απόστασης, το ότι ¨"ακούστηκε" δεν έφτανε μέχρι εδώ!!! δ.μ.τ.

Sophia είπε...

Γεια σας! Πολύ ωραίο το κείμενο! Θα ήθελα να μάθω μερικά στοιχεία ακόμα όμως.. σε ποια περίοδο κυρίως εφαρμόστηκε αυτό το έθιμο; Ποιοι ήταν οι κοινωνικοί λόγοι εδραίωσης του; Και πώς τελικά σταμάτησε η ευρεία εφαρμογή του; Η γιαγιά μου είναι από την Ζάκυνθο και μου είπε μερικά πράγματα επιγραμματικά, αλλά θα ήθελα να μάθω κάποιες περαιτέρω λεπτομέρειες. Ευχαριστώ εκ των προτέρων.

Ανώνυμος είπε...

Σοφία μου, μόλις τώρα είδα το σχόλιο σου και σ΄ ευχαριστώ.
Δεν μπορώ να γνωρίζω με σιγουριά πότε προέκυψε ή εφαρμόστηκε αυτό το "έθιμο", όπως το αποκαλείς, αρκούμαι μόνο να σου πω, ότι όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, κι από τις συζητήσεις με γονείς, παππούδες κι άλλους πολύ ηλικιωμένους, από πολύ μικρή δική μου ηλικία, υπήρχε και ήταν άγραφος Νόμος, όπου τουλάχιστον στις μικρές και "φτωχές" κοινωίες ΔΕΝ τολμούσε ουδείς να αγνοήσει! Υποθέτω, πως οι κοινωνικοί και όχι μόνο λόγοι εφαρμογής του, πρέπει να υπήρξαν πάντα οι "απαιτήσεις" του άνδρα για γυναίκα-παρθένα, ώστε στη μικρή, συνήθως, κοινωνία που ζούσαν να μην υπάρχει άλλος που να μπορεί να καυχηθεί ότι εκείνος πρώτος είχε...γευθεί την αγνότητα της νύφης! Πώς σταμάτησε;;;;;;;;;;;;Μα, αμφιβάλλω αν σ επολλές κοινωνίες έχει εξαληφθεί μέχρι τις ημέρες μας!!!
Καλές Γιορτές να έχεις,
δ.μ.τ.