Αποκλειστικό άρθρο τού συνεργάτη μας RONI BOU SABA
Σήμερα έχασαν οι Ορθόδοξοι της Ανατολής μιαν ηγετική μορφή, τον Πατριάρχη
Αντιοχείας Ιγνάτιο Δ΄, ο οποίος, ελέω Θεού, ποίμανε το Πατριαρχείο σε κρίσιμες
εποχές. Ο θρήνος που περιβάλλει τους πιστούς δεν είναι όμως μόνο για το φευγιό
του -πώς, άλλωστε, αφού πάει στην αγκαλιά του Κυρίου- αλλά για τις μέρες που θα
ρθουν χωρίς αυτόν!
Ο εκλιπών ανήλθε στο θρόνο του Πατριαρχείου Αντιοχείας το 1979, για να
αντιμετωπίσει μια Εκκλησία με σχίσμα, ένα μέρος των παιδιών της να ζει σε
εμπόλεμη ζώνη (τον Λίβανο στον εμφύλιο), τους περισσότερους κληρικούς χωρίς την
ελάχιστη θεολογική παιδεία, κλπ... Για όλα αυτά έπρεπε να βρει επιτακτική λύση,
γιατί στην Ανατολή η Χριστιανοσύνη δεν είναι πολυτέλεια των σαλονιών. Είναι
μαρτυρία. Το σχίσμα, που αντιμετώπισε, είχε προκύψει με την εκλογή του
προκατόχου του Ηλία Δ΄, γεγονός που σήμαινε την επικράτηση του πνεύματος του
Κινήματος Ορθόδοξης Νεολαίας στην Ιεραρχία, το οποίο δεν έβρισκε σύμφωνους τους
Σχισματικούς. Η εκλογή τού Πατριάρχη Ηλία του Δ΄ θέτει πολλά ερωτήματα που δεν
είναι του παρόντος, προκάλεσε όμως ένα μεγάλο σχίσμα στο Πατριαρχείο Αντιοχείας,
που έφτασε και ώς τις Μητροπόλεις της Διασποράς. Ο Πατριάρχης Ιγνάτιος ο Δ΄
ήρθε σε επαφή με τους σχισματικούς, τους αναγνώρισε και γύρισαν στην κανονική
τάξη της Εκκλησίας. Χάρη στις ενέργειές του οι πληγές επουλώθηκαν τόσο, που οι
νέες γενεές δεν ξέρουν ότι υπήρξε σχίσμα, αλλά και όσοι το έζησαν, το ξέχασαν.
Το 1979, οι Χριστιανοί στο Λίβανο πολεμούσαν εαυτούς και ετέρους: τον άλλον
Χριστιανό, τον Μουσουλμάνο, τον μη Λιβανέζο, τους πάντες- για «ένα πουκάμισο αδειανό» (κατά τον
Σεφέρη), όπως αποδείχτηκε αργότερα. Οι Ορθόδοξοι ήταν αναγκασμένοι να πάρουν
θέση στον Εμφύλιο. Κάποιοι απ’ αυτούς πολέμησαν με εθνικά κριτήρια (Άραβες vs Ισραηλίτες), κάποιοι με εθνικιστικά κριτήρια -θολά κριτήρια- (Φοίνικες vs Άραβες,
Λιβανέζος vs Παλαιστίνιος ή Σύριος), άλλοι με θρησκευτικό χαρακτήρα (Χριστιανοί vs
Μουσουλμάνοι)- φυσικά υπήρξαν και
άλλες σαλάτες στο μενού και ο καθένας επέλεξε σκοπό για να αγιάσει τον φόνο
του! Η Εκκλησία επί πατριαρχείας Ιγνατίου Δ΄ ξεκαθάρισε τη θέση της: Καταδίκασε
τις εχθροπραξίες μη δίνοντας κάλυψη σε κανένα, καλούσε τους Χριστιανούς στο να
μένουν στον τόπο τους και να ανοιχτούν στον κάθε συνάνθρωπό τους, δεν μπήκε
στις φλυαρίες για την ταυτότητα των Χριστιανών με βάση του DNA
τους κι έδωσε έμφαση σε κάθε
μορφής διαλόγου.
Παράλληλα με αυτά, ο Πατριάρχης έδωσε ιδιαίτερη
έμφαση στα γράμματα γενικά, και στην μόρφωση του κλήρου ειδικότερα. Είχε ήδη
συνεργαστεί με ιεράρχες και λαϊκούς για την ίδρυση της Θεολογικής Σχολής του
Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού πριν ανέλθει στον Πατριαρχικό Θρόνο. Αλλά το όνειρό
του ήταν ακόμα πιο μεγάλο: Η σχολή να γίνει μια μεταξύ των άλλων ενός μεγάλου
Πανεπιστημίου, το οποίο θα κάλυπτε τις ανάγκες τού Βορείου Λιβάνου. Έτσι
δημιουργήθηκε το Πανεπιστήμιο Μπάλαμαντ, ένα κατόρθωμα που πραγματοποιήθηκε με
επιτυχία και συνεχίζει να πηγαίνει μπροστά.
Αυτή η δράση δεν μπορούσε να μην έχει κριτική και
να μην προκαλεί αντιδράσεις. Μάλιστα ο Πατριάρχης δέχτηκε πολλές κριτικές για
πολλές θέσεις που πήρε ή επιλογές που έκανε. Επικρίθηκε έντονα για την
ουδετερότητα που είχε έναντι της Εκκλησίας της Ελλάδας, σε τέτοιο βαθμό που
κάποιοι εκ του Πατριαρχείου τον θεωρούσαν ρωσόφιλο, και ως τέτοιο τον παρουσίαζαν
στην Ελλάδα, όπως ο ίδιος άκουσα από πολλούς κληρικούς και λαϊκούς. Σαφώς ο
Πατριάρχης δεν ήταν «Χριστοδουλικός», όπως δεν ήταν και ρωσόφιλος, όπως τον
κατηγορούσαν. Δεν συμμερίστηκε το όραμα του αείμνηστου Χριστοδούλου και των ΜΚΟ
στην εποχή του να κάνουν εκκλησιαστικό επεκτατισμό. Από την άλλη στήριζε τις
θέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πηγαίνοντας κόντρα στους Ρώσους σχεδόν πάντα. Και ποτέ του δεν ήρθε σε κόντρα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ούτε με
τον Οικουμενικό Πατριάρχη! Δεν ήταν ωστόσο «εχθρός» των Ρώσων - πώς να είναι
ένας Χριστιανός, άλλωστε, εχθρός του άλλου; Ήθελε καλές σχέσεις με όλες τις
Εκκλησίες. Αναζητούσε το στήριγμα όλων των Εκκλησιών για το ποίμνιό του που ζει
σε δύσκολες συνθήκες εν πολέμω και εν ειρήνη. Επισήμανε την θέση του να είναι
όλες οι εκκλησίες ανεξάρτητες. Γι’ αυτό ήρθε σε κόντρα με Μητροπολίτες που αγωνιούσαν,
για να έχουν την εύνοια του μακαριστού Χριστοδούλου και των τότε ΜΚΟ της Έκκλησίας
της Ελλάδος, αναγκάστηκε μάλιστα να λάβει κάποια μέτρα και να θέσει το θέμα σε
συζήτηση με τον ίδιο τον μακαρίτη Χριστόδουλο.
Επικρίθηκε έντονα επειδή δεν έδωσε χώρο ούτε
σημασία στον γεροντισμό, ευσεβισμό, αθωνισμό και τους λοιπούς «-ισμούς» στην
Εκκλησία. Επικρίθηκε για όλα αυτά, ενώ πολλοί Ιεράρχες του Πατριαρχείου Αντιοχείας
είναι Αγιορείτες ή και Μοναχοί από τα τοπικά Μοναστήρια. Και οι διάφοροι οπαδοί
των «-ισμών» τον κατηγορούσαν για τις θέσεις του στους διαλόγους με τους άλλους
Χριστιανούς και με τους Μουσουλμάνους.
Ωστόσο ο Πατριάρχης κατάφερε, στην μακρά πατριαρχεία
του, να κρατήσει την ομόνοια στην Ιεραρχία και να δείξει μια μαρτυρική
ορθοδοξία, που αγαπάει τον άλλον και πάει αυτή πρώτη να τον συναντήσει.
Από αύριο τι θα γίνει; Αυτό είναι το δύσκολο
ερώτημα!... Η διαδοχολογία εδώ και κάποια χρόνια έχει ξεκινήσει, με διάφορα
κριτήρια, αλλά σήμερα, λόγω της πολιτικής αναστάτωσης στην περιοχή, οι
πολιτικοί της Συρίας και του Λιβάνου θα εμπλακούν στην ανάδειξη του διαδόχου.
Προσωπικά δεν αποκλείω να εμπλακεί και η Ρωσία -Κράτος και Εκκλησία- στις
εκλογές, έμμεσα ή άμεσα. Πάντως όποιος και αν ανέλθει στο Πατριαρχικό Θρόνο,
έχει μια δύσκολη κληρονομιά που θα πρέπει να την χειριστεί με πολλή σοφία. Οι
διάλογοι, η μόρφωση του κλήρου, η ανεξαρτησία των αδελφών Εκκλησιών, η μέριμνα
για την παραμονή της Χριστιανοσύνης στην Ανατολή, ο χωρισμός της Εκκλησίας από
το Κράτος (εδώ: Κράτη) είναι όλα εύθραυστα θέματα και ανοιχτές προκλήσεις.
Η δράση του Πατριάρχη Ιγνατίου Δ΄ δεν χωράει σε ένα
γρήγορο κείμενο και δεν εκτιμάται υπό την συγκίνηση της στιγμής. Στην Αντιόχεια
θα είναι αιωνία η μνήμη του στις καρδιές όσων τον γνώρισαν ως δάσκαλο στα
σχολεία, ως οραματιστή Ιεράρχη που ανήγειρε μαζί με τους ναούς σχολεία και
πανεπιστημιακές σχολές, και σε όσους αγάπησαν τον Χριστό, επειδή ακριβώς πρώτος
αυτός τον αγάπησε και τους τον κήρυξε με τους διάφορους τρόπους του…
Σημείωση του ΝΥΧΘΗΜΕΡΟΝ:
Επειδή το ανωτέρω άρθρο γράφτηκε κατά παραγγελίαν μας, επιτρέπεται η
αναδημοσίευσή του ΜΟΝΟΝ εάν αναδημοσιευθούν οι δύο πρώτες παράγραφοι και αμέσως
μετά να τεθεί λινκ, που θα παραπέμπει τη συνέχεια στο συγκεκριμένο άρθρο στο Νυχθημερόν.
