ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Τὸ δεύτερο μεγάλο Συνέδριο τῆς ΙΟΤΑ ...81
Ἰωάννης Ζηζιούλας (1931-2023) ...82
Διάλογος μὲ τοὺς ἀναγνῶστες ...89
Τὸ Βιβλίο ...92
Οἱ συνεργάτες τοῦ 165ου τεύχους ...108
Προλογικό 165ου τεύχους: Γυναικοκτονία
Μέρες ἀγριάδας οἱ μέρες μας. Ὁλόκληρος ὁ κόσμος κατακλύζεται ἀπὸ ποικίλα καὶ ἀπανωτὰ τσουνάμια ἀγριότητας σὲ ὅλα τὰ μέτωπα, καί ἔξω μας καί μέσα μας. Ἀπὸ τὴ μία, ἄνθρωποι ὑφίστανται μιὰ κόλαση μίσους ποὺ ξεχύνεται ἐναντίον τῆς ζωῆς, τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ἐλευθερίας τους. Καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἄνθρωποι ζοῦν τὴν κόλαση ἐπειδὴ οἱ ἴδιοι γοητεύονται ἀπὸ τὸ μίσος, περνοῦν τὶς ἁλυσίδες του στὰ ἴδια τους τὰ χέρια καὶ μὲ αὐτὰ πνίγουν ὅ,τι διανοηθοῦν νὰ διαφεντέψουν. Ὅσο παράδοξο κι ἂν φαίνεται, οἱ ἀνείπωτες ταλαιπωρίες τῆς ἀνθρωπότητας μέσα ἀπὸ τοὺς αἰῶνες δὲν κάνουν τὸν σημερινὸ ἄνθρωπο αὐτομάτως σοφότερο. Τὸ μίσος ἔχει ἰδιαίτερη δύναμη νὰ σαγηνεύει, καὶ κάθε γενιά, μαζὶ μὲ τὴν συσσωρευμένη γνώση, ἵσταται καὶ ἐνώπιον βασικῶν στοιχημάτων τοῦ ἀνθρώπου σὰν νά ’ναι ἡ πρώτη φορά. Καὶ μάλιστα, παρ’ ὅλο ποὺ ὁ κόσμος περιλαμβάνει πολλοὺς κόσμους, καμία ἀνθρώπινη πραγματικότητα δὲν εἶναι αὐτόνομη καὶ περίκλειστη. Βασικὰ ζητούμενα, πόθοι κι ἀπαντοχὲς τῆς ἀνθρωπιᾶς, θέλουν τὴ δική τους σάρκα καὶ τὰ δικά τους ὀστᾶ σὲ κάθε ἀνθρώπινη συνάφεια, μὰ ταυτόχρονα εἶναι αὐτὰ ποὺ κάνουν τὴν ἀνθρωπότητα ἀστερισμὸ καὶ ὄχι ἀσύμπτωτες τροχιὲς διαττόντων.
Μέσα σὲ αὐτὴ τὴ συγκυρία ξεσπᾶ μὲ ἐντυπωσιακὴ συχνότητα στὶς μέρες μας ἡ ἰδιαίτερη ἀγριότητα ποὺ ἔχει καθιερωθεῖ νὰ ὀνομάζεται γυναικοκτονία. Γυναικοκτονία λέμε τὴ δολοφονία γυναικῶν, στὴν ὁποία παίζει καταλυτικὸ ρόλο ἡ ταυτότητα φύλου: ἡ γυναίκα γίνεται θύμα ἐπειδὴ εἶναι γυναίκα, καὶ ὁ δράστης γίνεται θύτης ἐπειδὴ εἶναι ἄντρας. Εἶναι φαινόμενο ποὺ ἀνέκαθεν φαρμακώνει τὸν ἀνθρώπινο βίο, μὰ δὲν ἀρκεῖ τὸ νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι αὐτὰ πάντα γίνονταν. Ἡ σημερινὴ συνθήκη μας χρειάζεται νὰ ἐξεταστεῖ, ἁπλούστατα διότι αὐτὴ ἀποτελεῖ τὸ δικό μας στοίχημα καὶ διότι, θεολογικά, ἔχει καίρια σημασία ἡ ἀναμέτρηση μὲ τὸ σήμερα (δίχως τὸ σήμερα ὁ ἄνθρωπος εἶναι φάντασμα) καὶ ὁ ἀναπροσανατολισμός του. Μακάρι νὰ ἀρκοῦσε μιὰ ἁπλὴ καὶ ἄδολη φράση: Κανένας δὲν μπορεῖ νὰ σκοτώνει κανέναν, κανένας δὲν μπορεῖ νὰ βρίσκει νόημα στὸ μίσος. Οἱ ἄβυσσοι ὅμως τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καὶ ἡ δυναμικὴ τῶν κοινωνιῶν κάνουν ἀναγκαία τὴν ἐξέταση – ἐξέταση καί τοῦ ἔξω καί τοῦ μέσα μας. Βρισκόμαστε στὰ σπλάχνα κοινωνιῶν ποὺ ἀγκομαχοῦν ἀπὸ ἀπανωτὲς κρίσεις, μέσα σὲ μία κυρίαρχη ἀτμόσφαιρα πού (πέρα ἀπὸ ψευδεῖς διαβεβαιώσεις περὶ τοῦ ἀντιθέτου) νοεῖ τὸν ἄνθρωπο ὡς ἀναλώσιμο σὲ κάθε ἐπίπεδο: ἐργασιακό, προσωπικό, γεωπολιτικό. Οἱ δὲ ἄφθονες δημοσιογραφικὲς ἀναφορὲς στὶς γυναικοκτονίες δημιουργοῦν τὴν αἴσθηση ὅτι τὸ θέμα εἶναι πλέον γνωστό, ἀλλὰ ἀκριβῶς αὐτὴ ἡ αἴσθηση ἀποτελεῖ ἰδιαίτερο πρόβλημα: ἐνισχύει τὸν περιορισμὸ σὲ μία ἐπιφανειακὴ προσέγγιση καὶ συχνὰ κολακεύει κανιβαλιστικὲς ἀντιδράσεις ἐναντίον τῶν κανιβαλισμῶν – στάση ἀδιέξοδη, ὅ,τι χρειάζεται δηλαδὴ ὥστε ἡ μήτρα τοῦ προβλήματος οὐσιαστικὰ νὰ συνεχίσει νὰ κραταιοῦται.
Τὸ ἀφιέρωμά μας ἀνοίγει ὁ Διονύσης Σκλήρης, ὁ ὁποῖος χαρτογραφεῖ καὶ ἐξηγεῖ τὴν χρήση τοῦ ὅρου γυναικοκτονία στὴν κοινωνικὴ καὶ ἰδιαίτερα στὴ θεολογικὴ συζήτηση. Στὴ συνέχεια ἡ Μαρία Μίλκα καὶ ὁ Χριστόφορος Ἀρβανίτης παρουσιάζουν λεπτομερῶς τὰ χαρακτηριστικά, τὶς παραλλαγὲς καὶ τὴν θεσμικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ φαινομένου. Ὁ Πάνος Νικολόπουλος κατόπιν ἑστιάζει στὴν ἑλληνικὴ πραγματικότητα.
Μὲ μία παράμετρο ἀπὸ τὸ δύσκολο θέμα τῆς ἑρμηνείας τῆς χριστιανικῆς παράδοσης καταπιάνεται ἡ Μυρτὼ Θεοχάρους. Ἐντοπίζει κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὅπου ὁ Θεὸς ἐμφανίζεται ὡς ἄντρας-σύζυγος, καὶ ἐξετάζει ἂν καὶ πῶς αὐτὰ τὰ κείμενα ἀναπαράγουν ἀνδροκρατικὲς ἀντιλήψεις τῆς ἐποχῆς ἤ, ἀντιθέτως, διακονοῦν μία δυναμικὴ ποὺ ἔρχεται σὲ ρήξη μὲ τέτοιες ἀντιλήψεις. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἡ Αἰκατερίνη Δροσιᾶ, ἐπιχειρώντας νὰ δώσει ἕνα βασικὸ πλαίσιο γιὰ τὴν χριστιανικὴ ὀπτική, σκιαγραφεῖ τὴν στάση τοῦ Ἰησοῦ ἀπέναντι στὶς γυναῖκες καὶ στὰ κοινωνικὰ στερεότυπα, καὶ ταυτόχρονα ψηλαφεῖ ἐνδεικτικὰ τὴν πάλη τῶν πρώτων χριστιανικῶν κοινοτήτων μὲ τὸ ζήτημα. Μὲ τὴ σειρά του ὁ Φώτης Βασιλείου διεισδύει σὲ βυζαντινὲς μαρτυρίες καὶ καθιστᾶ ἠχηρὰ τὰ πολύτιμα συμφραζόμενά τους γιὰ τὴν γυναικεία περιπέτεια, καθόσον οἱ μαρτυρίες αὐτὲς καὶ πάλι εἶναι φωνὲς ἀνδρῶν.
Ἡ Σπυριδούλα Ἀθανασοπούλου-Κυπρίου σφυγμομετρεῖ τὸν ἀνδραποδισμὸ καὶ τὴν ἐξουθένωση τῆς γυναίκας μέσα ἀπὸ θεοκρατικὲς ἀντιλήψεις, ὅπως αὐτὰ ἀποτυπώνονται σὲ ἕνα πολὺ σημαντικὸ δυστοπικὸ μυθιστόρημα ποὺ ξετυλίγεται στὶς βορειοανατολικὲς Ἡνωμένες Πολιτεῖες. Ἐν εἴδει ἀντιστίξεως ὁ Νίκος Μανωλόπουλος ἐξετάζει πῶς μποροῦν οἱ πιστοὶ καὶ οἱ πιστεύουσες κοινότητες νὰ σταθοῦν μὲ ἀδιάφθορα εὐαγγελικὰ κριτήρια ἀπέναντι στὸ ζήτημα. Ἔπειτα ἡ Νίκη Παπαγεωργίου μᾶς μεταφέρει στὴν Ἰνδία, ἡ ὁποία ἐμβληματικὰ κατέχει ἕνα φρικαλέο προβάδισμα στὶς γυναικοκτονίες καὶ στὴν ἐκτροφή τους ἀπὸ μακραίωνα πολιτισμικὰ δεδομένα. Ὁ Κωνσταντῖνος Ἐμμανουηλίδης, τέλος, ἐνισχύει τὴν διαύγαση τοῦ ἀνθρώπινου ψυχισμοῦ, τῶν διαδρομῶν του καὶ τοῦ τανύσματός του μεταξὺ εὐθύνης καὶ αἰχμαλωσίας στὰ σκοτάδια τῆς βίας –καὶ εἰδικότερα τῆς γυναικοκτονίας– σήμερα.
Τὸ τεῦχος αὐτὸ προστίθεται σὲ μία μακρὰ σειρὰ ἀφιερωμάτων καὶ κειμένων τῆς Σύναξης σχετικὰ μὲ τὴν θέση τῆς γυναίκας, τὰ φύλα, τὸν γάμο, τὸν θεσμὸ τῶν διακονισσῶν κ.ἄ. Εἶναι προσπάθεια ἑνὸς ἀκόμη βήματος σὲ μία κριτικὴ καὶ στοχαστικὴ πορεία ποὺ φαίνεται νὰ ἀξίζει τὸν κόπο – καὶ ἀπαιτεῖ κόπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου