e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Κυριακή 7 Ιανουαρίου 2018

Η εορτή του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου στον Μητροπολιτικό Ναό Ζακύνθου, με ομιλία περί της ιστορίας του Ναού


Κυριακή, 7 Ιανουαρίου 2018. Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου και Τιμίου Προδρόμου των Ξένων. Κατά τη θ. Λειτουργία η Αναίμακτος Θυσία έγινε στη δεύτερη Αγία Τράπεζα του Ναού, η οποία έχει καθαγιασθεί προς τιμήν του Γενεσίου του τιμίου Προδρόμου. Ακολούθησε ενδιαφέρουσα ομιλία του συγγραφέως κ. Ιωάννου Δεμέτη, αφορώσα στο ιστορικό του εν λόγω Ναού τση Πισκοπής.




















Ομιλία περί του Ιερού Ναού Μητροπόλεως Ζακύνθου
υπό Ιωάννου Δεμέτη

Ο κεντρικός ναός της Ενορίας Μητροπόλεως, του μετασεισμικού συγκροτήματος της Α΄ Αρχιερατικής Περιφέρειας του Δήμου Ζακύνθου, είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο Επίσκοπο Μύρων της Λυκίας τον θαυματουργό και στο Γενέσιον του Τιμίου Προδρόμου. Θεμελιώθηκε την 23η Σεπτεμβρίου 1962, από τον Μητροπολίτη Αλέξιον, (κατά κόσμον Κοσμά Ιγγλέση) και αποπερατώθηκε το έτος 1967.

Το πυργοειδές καμπαναριό του ναού, θεμελιώθηκε το έτος 1979, από τον Μητροπολίτη Παντελεήμονα (κατά κόσμον Αντώνιον Μπεζενίτη), με τη χορηγία Ελευθερίου Μουζάκη, και αποπερατώθηκε το έτος 1992, δαπάναις Ερασμίας και Κωνσταντίνου Θεοδόση.
Ο ναός εγκαινιάστηκε την 20η Αυγούστου 1967 από τον Μητροπολίτη Ζακύνθου Απόστολο, (κατά κόσμον Απόστολον Παπακωνσταντίνου) και τον συμπατριώτη μας Μητροπολίτη Χρυσόστομον Β΄(κατά κόσμον Νικόλαο Δεληγιαννόπουλο).

Όπως είναι γνωστό, στους περισσότερους ναούς της πόλης, εντός του Ιερού Βήματος, βρίσκονται δύο Άγιες Τράπεζες. Αναφέρω ότι στο ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, βρίσκονται τρεις Άγιες Τράπεζες. Στο ναό που βρισκόμαστε υπάρχουν δύο, η κύρια Αγία Τράπεζα, η οποία έχει καθαγιαστεί επ' ονόματι του Αγίου Νικολάου και η δευτερεύουσα η οποία έχει καθαγιαστεί επ' ονόματι του Γενεσίου του Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. 

Στις 20 Αυγούστου 1967, έγιναν τα εγκαίνια του ναού, όπως προαναφέραμε, και εν συνεχεία ο καθαγιασμός αρχικά της κύριας Αγίας Τράπεζας από τον Μητροπολίτη Ζακύνθου. Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης, παραχώρησε τη θέση του στον Μητροπολίτη Αργολίδος, ο οποίος προέβη στην καθαγίαση της ετέρας Αγίας Τράπεζας. 

Πρέπει να σημειωθεί ότι, ο Μητροπολίτης Απόστολος, είχε αποφασίσει ο καθαγιασμός της δεύτερης Αγίας Τράπεζας να γίνει επ' ονόματι του Αγίου Αποστόλου του νέου, του οποίου έφερε το όνομα. Ο Άγιος Απόστολος ο νέος, είχε γεννηθεί στο χωριό Άγιος Λαυρέντιος του δυτικού Πηλίου, το έτος 1667, και σε ηλικία 19 ετών βρήκε μαρτυρικό θάνατο, από τους αλλόπιστους Μωαμεθανούς, στην Κωνσταντινούπολη, μπροστά στην Πύλη του Γενή (νέου) Τζαμιού στον Κεράτιο κόλπο.

Προκειμένου, λοιπόν, να γίνει ο καθαγιασμός του Μητροπολιτικού ναού, ο μακαριστός Απόστολος, είχε παραγγείλει για το τέμπλο του ναού και τη θέση, όπου οι δεσποτικές εικόνες, την εικόνα του Αγίου Αποστόλου του νέου. Σήμερα η εικόνα αυτή, βρίσκεται στο ναό της Κυρίας των Αγγέλων. Κάτω δε, από τη θέση, που θα είχε τοποθετηθεί η δεσποτική αυτή εικόνα υπάρχει, εντός του Μητροπολιτικού ναού, μια μικρή φορητή προσκυνηματική εικόνα με τον Άγιο Απόστολο, που προφανώς είχε παραγγελθεί πριν γίνει ο καθαγιασμός του ναού και παραμένει στην αρχική της θέση.  Ο Άγιος Απόστολος εικονίζεται να κρατάει με το δεξί του χέρι σταυρό και με το αριστερό τυλιγμένο ειλητάριο. Σε παρόμοιες εικόνες του Αγίου Αποστόλου, όπου εικονίζεται o Άγιος να κρατά ανοικτό ειλητάριο, σημειώνεται σ' αυτό, η ομολογία πίστις του Αγίου : “Ου πτοούμαι τας απειλάς σου ασεβέστατε τύρανε, ουδέ τον Γλυκύτατον Ιησού Χριστόν αρνούμαι”. Ο πίνακας έχει δωρηθεί στο ναό, από τον ιερέα Σπυρίδωνα Νέγκα, πρώην εφημέριο του ναού. Επιγραφή γράφει : “Δέησις Ιερέως Σπυρίδωνος Νέγκα”. Στο θωράκιο δε, κάτω ακριβώς από την φορητή αυτή εικόνα, εικονίζεται η σκηνή του αποκεφαλισμού του Αγίου από Τούρκο στρατιώτη. Στον πίνακα, διακρίνεται στο βάθος δεξιά, ο ναός της Αγίας Σοφίας, προσδιοριστικό στοιχείο του τόπου μαρτυρίου του Αγίου και η πύλη του Γενή Τζαμιού. Τρεις Μωαμεθανοί, στέκονται αναμεσίς της πύλης, με καθήμενο σε πολυθρόνα, αξιωματούχο, που φοράει τουρμπάνι, ενώ δεξιά και αριστερά του οι άλλοι δύο, είναι ενδεδυμένοι με παρόμοια του εκτελεστή του Αγίου, ρούχα.

Όταν όμως, ο Αργολίδος Χρυσόστομος, ανέλαβε την ιεροτελεστία του καθαγιασμού της δεύτερης Αγίας Τράπεζας, αγνόησε την πρόθεση του Αποστόλου και την καθαγίασε επ' ονόματι του Αγίου Ιωάννου.

Στο τέμπλο έχει ήδη τοποθετηθεί η δεσποτική εικόνα : “Η Γένεσις του Προδρόμου”. Η εικόνα είναι έργο του συμπατριώτη μας αγιογράφου Χαραλάμπους Γιατρά, ο οποίος και την υπογράφει : “Κόποις Χ. Π. Γιατρά 1967”.

Αξίζει να μιλήσουμε για την εικόνα αυτή. Κεντρικό πρόσωπο του πίνακα η Ελισάβετ, η όποια είναι ξαπλωμένη πάνω σε κλίνη.  Ετοιμάζεται να φέρει στον κόσμο το παιδί της.  Τρεις θεραπαινίδες τής συμπαρίστανται. Η μια προσπαθεί να την ανακουφίσει κάνοντας της αέρα με ένα βέντουλο. Η δεύτερη κρατάει μια λεκάνη, ενώ η τρίτη ένα δοχείο με νερό.Σε τραπεζάκι δίπλα στην κλίνη, ιατρικά εργαλεία σηματοδοτούν τη γέννα που θα ακολουθήσει. Στα δεξιά, και λίγο πιο κάτω από το κεντρικό θέμα του πίνακα, σκηνή παριστά το λουτρό του βρέφους. Στα αριστερά, στο ίδιο ύψος, ο Αρχιερέας Ζαχαρίας πάνω σε πινάκιο σημειώνει : “Ιωάννης εσταί το όνομα αυτού”. Σύμφωνα με τις γραφές, ο Ζαχαρίας, έζησε τα χρόνια που ο Ηρώδης, βασίλευε στην Ιουδαία.  Διετέλεσε μέγας αρχιερέας και είχε το δικαίωμα να εισέρχεται στα Άγια των Αγίων του ναού στα Ιεροσόλυμα. Είχε σύζυγο την Ελισάβετ.  Το ζευγάρι ήταν άτεκνο. Κάποια ημέρα που βρισκόταν στο θυσιαστήριο του ναού, είδε να παρουσιάζεται μπροστά του Άγγελος Κυρίου, ο οποίος του ανήγγειλε ότι θα αποκτούσε γιο και θα ονομαζόταν Ιωάννης. Εκείνος σκίρτησε από χαρά, αλλά δυσπίστησε, διότι η γυναίκα του η Ελισάβετ ήταν στείρα και γριά. Πώς θα γινόταν αυτό που άκουγε; Τότε ο άγγελος του είπε, ότι θα μείνει κωφάλαλος μέχρι να πραγματοποιηθεί η βουλή του Θεού. Πράγματι η Ελισάβετ συνέλαβε και γέννησε γιο. Όταν θέλησαν να δώσουν όνομα στο νεογέννητο, ο Ζαχαρίας έγραψε πάνω σε πινάκιο το όνομα Ιωάννης :  “Ιωάννης έσται το όνομα αυτού”, όπως σημειώνεται στον πίνακα.  Αμέσως λύθηκε η γλώσσα του Ζαχαρία και όλοι δόξασαν τον Θεόν. Ο Ζαχαρίας στη συνέχεια, βρήκε από τους Εβραίους, μαρτυρικό θάνατο μέσα στο ναό και ενώπιον του θυσιαστηρίου. Δύο υπήρξαν οι λόγοι της θανάτωσής του. Ο πρώτος επειδή κήρυττε, με παρρησία τη Μαρία Θεοτόκο. Ότι εκείνη, ήταν συγχρόνως μητέρα και παρθένος. Και γι' αυτό την πρόσταξε, αφού γέννησε τον Χριστόν, να παραμένει εντός του ναού, στον τόπο που παρέμεναν οι παρθένες. Αυτό προξένησε το μίσος των Εβραίων. Ο άλλος λόγος που προκάλεσε επίσης το μίσος τους, και οδήγησε στη δολοφονία του, ήταν το γεγονός, ότι προστάτεψε τον γιο του Ιωάννη, νήπιο δυόμισι ετών και τη γυναίκα του, κρύβοντας τους σε ένα σπήλαιο πέραν από τον Ιορδάνη ποταμό.

Κάτω από την εικόνα αυτή, στο θωράκιο, βλέπουμε την σκηνή του αποκεφαλισμού του Αγίου Αποστόλου του νέου, όπως προαναφέραμε.

Ας γυρίσουμε όμως στα παλιά.

Ο βασιλιάς των Βανδάλων Γεζέριχος, επικεφαλής πειρατικού στόλου, το έτος 466 μ. Χ. αναχώρησε από την Καρχηδόνα με σκοπό να λεηλατήσει την Πελοπόννησο. Ύστερα από άγριες μάχες στην περιοχή, ο Γεζέριχος απωθήθηκε από τους Πελοποννησίους, και τότε, γεμάτος οργή, στράφηκε προς τη Ζάκυνθο. Αποβιβάστηκε στο νησί, σκότωσε όσους βρήκε μπροστά του, και αιχμαλώτισε 500 προκρίτους τους οποίους στη συνέχεια, ενώ βρισκόταν στην Αδριατική, τους έσφαξε και τα μέλη των σωμάτων τους τα σκόρπισε στη θάλασσα. Τέτοια θλίψη δημιούργησε στους κατοίκους του νησιού η καταστροφή εκείνη, που όρισαν την 29η Αυγούστου επέτειο της αποτομής της κεφαλής του Προδρόμου και της κατακρεουργήσεως των συμπολιτών τους, ως ημέρα γενικής νηστείας. Από τότε λοιπόν, πάνδημος υπήρξε η λατρεία του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου στο νησί.

Αργότερα ο Κάρολος Β΄ Τόκκος (1429-1448) έχτισε στην Τέρρα, την πόλη μέσα στο Κάστρο, ναό προς τιμή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Το 1492 ο ναός παραχωρήθηκε από την Βενετική Κυβέρνηση στον ιερωμένο Ν. Μαλαξόν και τον γιο του Σταμάτιο. Μετά το θάνατό τους, ο ναός περιήλθε στην Κοινότητα Ζακύνθου. Δίπλα στο ναό η κοινότητα ανήγειρε το 1603, γυναικεία μονή. Την 16η Ιουλίου 1608, το Συμβούλιο της Κοινότητας Ζακύνθου κήρυξε τον Άγιον Ιωάννη προστάτη της πόλεως και της νήσου της Ζακύνθου, και όρισε την ημέρα των γενεθλίων του, 24η Ιουνίου, ως ημέρα επισήμου εορτής. Το έτος 1703 με συνοδική έκθεση του Οικουμενικού Πατριάρχου Γαβριήλ, ο Άγιος Διονύσιος ο Σιγούρος, κατατάχθηκε μεταξύ των Αγίων. Καίτοι από την Κοινότητα Ζακύνθου, ίσως το έτος 1724, (δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πότε ακριβώς) ο Άγιος Διονύσιος, ανακηρύχθηκε Προστάτης Ζακύνθου, μέχρι και το 1758 όμως, απαντάται ως Προστάτης Ζακύνθου ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Προφανώς να συνέβαινε τούτο, διότι ο Άγιος Διονύσιος είχε αγιοποιηθεί μετά το σχίσμα και δεν αναγνωριζόταν ως άγιος από την καθολική εκκλησία.

Η γυναικεία μονή, που είχε συσταθεί το 1603, στο ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στο Φρούριο, ωφέλησε ιδιαίτερα τον τόπο, αναφέρουν οι ιστορικές πηγές, γιατί χρησίμευσε και σαν καταφύγιο ορφανών και αναμορφωτήριο παραστρατημένων γυναικών. Τον Ιούλιο του 1831 η τοπική κυβέρνηση, (τα Επτάνησα από το έτος 1814 τα είχαν καταλάβει οι Άγγλοι), αποφάσισε να δημεύσει τα οικοδομήματα και κτήματα του Φρουρίου και κάλεσε και τους επιτρόπους της Μονής να ορίσουν πραγματογνώμονες για να εξακριβώσουν την αξία τόσο των οικοδομημάτων όσο και των κτημάτων της μονής. Την εποχή εκείνη η γυναικεία Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου ενώθηκε με την γυναικεία Μονή της Μητροπόλεως, της πόλεως του Αιγιαλού, δηλαδή εκείνη του Αγίου Νικολάου των Ξένων.

Η νέα Μονή έφερε την προσωνυμία : “Μονή της Μητροπόλεως και Αγίου Νικολάου και Ιωάννου”. Μεταφέρθηκαν λοιπόν τότε, από το φρούριο, όλα τα ιερά σκεύη του ναού και της μονής και τοποθετήθηκαν στο ναό του Αγίου Νικολάου και στη Μονή της πόλης. Δυστυχώς όμως τα πάντα καταστράφηκαν τον Αύγουστο του 1953, από τον σεισμό και την φωτιά. Εκείνο που σώθηκε από το ναό, του Κάστρου, ήταν το τέμπλο του ναού του Αγίου Ιωάννη, που είχε παλαιότερα αγοραστεί, από τους επιτρόπους του ναού του Αγίου Νικολάου του Χωριού Σαρακινάδο το οποίο και παραμένει εκεί.

Η εκκλησία στο Κάστρο, μετά την απαλλοτρίωση, χρησίμευσε αρχικά για αγγλικό σχολείο, και ύστερα για αποθήκη. Μετά την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, λόγω αδιαφορίας και των σεισμών, αλλά και λόγω της εγκατάλειψης του φρουρίου γενικότερα, ότι απέμεινε από το ναό, είχε την τύχη, που είχαν όλα τα κτίσματα του φρουρίου.

Γνώστης, προφανώς, της τοπικής ιστορίας, ο συμπατριώτης μας Μητροπολίτης Αργολίδος Χρυσόστομος Β΄, προέβη στην καθαγίαση της δεύτερης Αγίας Τράπεζας, του Μητροπολιτικού ναού, επ' ονόματι του Αγίου Ιωάννη.

Και λίγα λόγια για την αρχική προσωνυμία του Μητροπολιτικού ναού.

Η επωνυμία του ναού, ως ναού Αγίου Νικολάου των Ξένων, αναφέρεται ότι κρατούσε από τα χρόνια των Τόκκων, ή δόθηκε, από τους πρώτους έποικους, ύστερα δηλαδή από τον ερχομό στο νησί των Ενετών. Επίσημα έγγραφα της βενετικής Γερουσίας από τα πρώτα κιόλας χρόνια της κυριαρχίας τους στο νησί, αναφέρουν το ναό ως Άγιο Νικόλαο των Ξένων. Ίσως από το γεγονός ότι έθαβαν τότε σ' αυτόν τους περαστικούς από το νησί ξένους. Ο Ντίνος Κονόμος όμως, που παραθέτει αυτήν την πληροφορία, αναφέρει και αναρωτιέται ότι μήπως το ίδιο και μέχρι την αποπεράτωση του ναού, από τον ευγενή Δημήτριο Αμιράλη (1492), δεν λεγόταν; Ό,τι όμως και να γινόταν ο ναός του Αγίου Νικολάου των Ξένων, από τα πρώτα κιόλας χρόνια του 16ου αιώνα, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ναούς της Ορθοδοξίας στο νησί.

Όταν το 1483 ο ναός περιήλθε στην κατοχή των Βενετών εκείνοι τον παραχωρούσαν σε επιφανείς ιερωμένους. Σπουδαία και δραστήρια ιερωμένα πρόσωπα, επίλεκτα μέλη σπουδαίων οικογενειών του νησιού, που υπηρέτησαν σ' αυτόν, εργάστηκαν για την ορθόδοξη πίστη και αγωνίστηκαν για την τοπική εκκλησιαστική παράδοση. Αναφέρεται ότι ήταν η επίσημη εκκλησία των αρχοντικών οικογενειών της περιοχής. Ύστερα από αίτηση της Κοινότητας Ζακύνθου (26 Φλεβάρη 1620), ο ναός παραχωρήθηκε με διάταγμα του δόγη (21 Μάη 1621), σαν τιμάριο των εκάστοτε πρωτοπαπάδων του νησιού.

Δίπλα στο ναό υπήρχε -όπως είδαμε- γυναικείο μοναστήρι, στο οποίο δόθηκε και η ονομασία “Παρθενώνας”. Ο ευγενής Στέφανος Φωσκάρδης άφησε με διαθήκη του (1675) το ποσόν των 4 χιλιάδων ρεαλίων για την ίδρυση της μονής την οποίαν και άλλοι στη συνέχεια πλούτισαν με διάφορες δωρεές. Ο κανονισμός λειτουργίας της ψηφίστηκε το έτος 1688 από την Κοινότητα, οι δε εισερχόμενες άμεμπτου διαγωγής, προσωρινά ή μόνιμα νεάνιδες ή χήρες, από της εισόδου τους, δεν τους επιτρεπόταν να εξέρχονται πλέον από αυτήν. Η Μονή εποπτευόταν από Ηγουμενοσυμβούλιο και λειτουργούσε σύμφωνα με κανονισμούς που ψηφίστηκαν τα έτη 1847 και 1853.

Δεν υπάρχουν σχόλια: