Όταν η ιδεολογία προσκρούει στην πραγματικότητα

Γράφει ο ΜΗΝΑΣ ΣΤΡΑΒΟΠΟΔΗΣ, φοιτητής 

Το ξυπνητήρι μόλις είχε ξεκινήσει να εκπληρώνει τον σκοπό του. Με ξυπνάει. Κοιτάζω την ώρα, ήταν 7:30. Πέμπτη, 15 Μαρτίου 2018. Εάν και γενικώς δυσκολεύομαι πολύ το πρωί να σηκωθώ, κάθε Πέμπτη το έργο μου αυτό γίνεται πιο εύκολο. Μα και βέβαια! Γνωρίζω τον λόγο. Κάθε Πέμπτη πρωί έχω το αγαπημένο μου μάθημα στο Πανεπιστήμιο, «Στρατηγική Ανάλυση».

Σηκώνομαι, λοιπόν, σχετικά εύκολα. Φτιάχνω έναν καφέ. Εάν και σχεδόν πάντα φτιάχνω κρύο καφέ, αυτή την φορά έφτιαξα ζεστό. Ήμουν λίγο κρυωμένος και ο ζεστός καφές βελτίωνε την κατάσταση του λαιμού μου. Εάν και ήμουν λίγο άρρωστος, η διάθεσή μου ήταν πολύ ευχάριστη. Η θέληση για να μάθω πράγματα ασκούσε πάνω μου μια  μεταφυσική δύναμη, η οποία κάθε δευτερόλεπτο που περνούσε με έσπρωχνε πιο κοντά στο Πανεπιστήμιο, στην αίθουσα που είχε γραμμένο επάνω στην πόρτα της το νούμερο «108».

«Τι όμορφο συναίσθημα να ξυπνάς και να πηγαίνεις στο Πανεπιστήμιο, για να μάθεις καινούργια πράγματα», σκέφτηκα. Το Πανεπιστήμιο είναι ο χώρος, όπου λαμβάνει χώρα μια ιδιότυπη μορφή κατάκτησης, που έχει πάντα έναν νικητή, εμένα. Εγώ είμαι ο ένας πόλος, ο άλλος η Γνώση, το Πανεπιστήμιο είναι η ευκαιρία που μου δίνεται, για να την κατακτήσω. Σαφέστατα, είναι αδύνατον μια τέτοια έννοια να κατακτηθεί εξ ολοκλήρου, ας κατακτήσω, τουλάχιστον, ένα μέρος της. Τι να κάνω; Γεννήθηκα άνθρωπος, πάει να πει αρχή  και τέλος, αντίθετα η Γνώση έχει ως βασικό χαρακτηριστικό το άπειρο, το απεριόριστο, το ακριβώς αντίθετο από την αρχή και το τέλος του ανθρώπου. Εφόσον, λοιπόν, είμαι αναγκασμένος να περιοριστώ στις περιστάσεις, οι οποίες καθημερινά με περικυκλώνουν, συμβιβάζομαι. Συμβιβάζομαι με την ιδέα πως δεν θα καταφέρω, δεν θα προλάβω να κατακτήσω τη Γνώση ολόκληρη, παρά μόνο ένα κομμάτι της, το μικρότερο από όλα. Κάτι, όμως, είναι και αυτό. Ένα μικρό κομμάτι, είναι κάτι, ενώ ταυτόχρονα αυτό το κάτι, αυτό το μικρό δείγμα Γνώσης με κάνει γρήγορα να αντιληφθώ πως δεν πρέπει να τρέφω αυταπάτες, η γνώση μου θα παραμείνει περιορισμένη, σκοπός απλά να την πάω όσο πιο μακριά γίνεται.

Πέρασε η ώρα, έφτασε κιόλας 8:20, 8:30 ξεκινούσε το μάθημα, πρέπει να ξεκινήσω. Ευτυχώς το Πανεπιστήμιο είναι μόλις πέντε λεπτά με τα πόδια. Βγήκα έξω από την πολυκατοικία, ο ανοιξιάτικος ήλιος ζέστανε το πρόσωπό μου, τα πρώτα δείγματα ότι το καλοκαίρι βρίσκεται προ των πυλών. Ανεβαίνω την ανηφόρα -όπως κάθε πρωί- που οδηγεί στο Πανεπιστήμιο. Πάντα λαχανιάζω λίγο, μα η ικανοποίηση όταν φτάνω στην κορυφή αυτής της ανηφόρας και αντικρίζω το Πανεπιστήμιο, το οποίο βρίσκεται στο βάθος του δρόμου, ξεπερνά δύο και τρεις φορές την κούραση  του ανηφορίσματος. Φτάνω στην αίθουσα, η καθηγήτριά μας, πάντα εκεί, στην ώρα της, έτοιμη να μας εφοδιάσει, ή καλύτερα, να μας οπλίσει, για να μην βγούμε ανέτοιμοι και ευάλωτοι στην ωμή πραγματικότητα, την οποία γνωρίζει, ενώ εμείς δεν έχουμε ιδέα πως είναι.

Κάθομαι στην συνηθισμένη μου θέση, στην δεύτερη σειρά. Σήμερα κάποιοι συμφοιτητές μου, είχαν ετοιμάσει κάποιες εργασίες, οπότε το μάθημα θα αποτελούνταν από δύο μέρη: την παρουσίαση εργασιών και την διάλεξη  της καθηγήτριάς μας. Οι δύο φίλοι μου, δεν είχαν φανεί, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καθίσω μόνος μου.

Έβγαλα από την τσάντα το μπλοκ σημειώσεών μου, όπως κάνω σε κάθε μάθημα. Στο συγκεκριμένο μάθημα, λέμε τόσα πολλά και καινούργια πράγματα, όπου κάθε φορά κρατάω πολλές σελίδες σημειώσεις. Ανοίγω το μπλοκ, γράφω πάνω αριστερά τον τίτλο του μαθήματος: «Στρατηγική Ανάλυση» και πάνω δεξιά την ημερομηνία: «15-3-18». Αφήνω το στυλό πάνω στο έδρανο και περιμένω να ξεκινήσει το μάθημα. Κάπου εκεί, σε αυτό το κενό, άρχισε να αλλάζει ο κόσμος γύρω μου, έπαψα να τον βλέπω, όπως νόμιζα ότι είναι και τον είδα λίγο ρεαλιστικότερα (και νόμιζα πως ήμουν ήδη ρεαλιστής).

Κλείνουν οι πόρτες, η παρουσίαση των συμφοιτητών μου έχει μόλις ξεκινήσει, όταν ο κρότος του απότομου ανοίγματος της πόρτας της αίθουσας κατακερματίζει την ήρεμη ατμόσφαιρα που υπήρχε, κατακερματίζει κάθε πανεπιστημιακό στοιχείο που είχε η ατμόσφαιρα και στην θέση του ένα άλλο απρόσωπο και δειλό στοιχείο εμφανίζεται. «Διακόπτουμε το μάθημα», φωνάζει με μένος μια γυναίκα που μόλις έχει εισβάλει στην αίθουσα. Από πίσω της ακολουθούν άτομα με μάσκες, κουκούλες, μαντήλια ή χαρακιές, για να κρύβουν τα πρόσωπά τους. Εισέβαλαν, επιτέθηκαν, έφυγαν. Ο λόγος; Το ότι ο καθένας μπορεί να εκφράσει ελεύθερα την άποψή του και να οικοδομήσει, όπως θέλει την προσωπικότητά του και τις πράξεις του. Ενώ εμείς, δεν τους στερήσαμε να εκφράσουν την γνώμη τους, αυτοί δεν δέχονταν, παρά μόνο την σύμπλευση με την γνώμη τους από όλους εμάς. Σε αυτό, λοιπόν, το σημείο την ειδοποιό διαφορά την δημιουργεί το Πανεπιστήμιο, που οι ίδιοι του οι κανόνες το υπονομεύουν. Εδώ είναι που επανέρχεται η έννοια της Γνώσης, μα μπλέκεται με μία άλλη έννοια, αυτή της γνώμης. Εάν ακολουθηθεί η σωστή πορεία, τότε κανένα πρόβλημα δεν θα υπάρξει ποτέ σε καμία κοινωνία, και όταν λέω κοινωνία, εννοώ την πραγματική αλληλεγγύη και συλλογικότητα, εννοώ αυτήν που δεν χρησιμοποιεί απλά την συλλογικότητα για την επιβίωσή της, μα για να ξεπεράσει την επιβίωσή της, για να βελτιώσει τις υφιστάμενες καταστάσεις. Ποια είναι η σωστή πορεία; Πρώτα κατακτάς αυτό το μικρό κομμάτι Γνώσης και τότε από αυτό σχηματίζεις την γνώμη σου. Εάν το μέγεθος της Γνώσης είναι περιορισμένο, εξαιτίας των περιστάσεων, τότε το μέγεθος της γνώμης πρέπει να είναι ακόμα μικρότερο, αλλά και ευέλικτο. Δεν σημαίνει πως άπαξ και διαμορφωθεί η γνώμη, δεν μπορεί να αλλάξει, αντιθέτως πρέπει να αλλάξει και να αλλάζει, πρέπει να υπάρχει διαλλακτικότητα, όχι αδιαλλαξία. Τότε η γνώμη μετατρέπεται σε άποψη.

Όταν, όμως, η πορεία είναι αντίθετη, όταν η γνώμη σχηματίζεται πρώτη, έχει ως αποτέλεσμα η Γνώση, η οποία έπεται, να μην είναι πραγματική, αντίθετα να είναι αποσπασματική και μη έγκυρη. Τότε αυτή η ημιμάθεια γίνεται κίνδυνος, δημόσιος κίνδυνος, η κοινωνία διασπάται, δημιουργούνται ιδεολογίες, ο καθένας πιστεύει στην δική του έχοντας ο καθένας διαφορετικές ερμηνείες για διάφορες έννοιες, αρχές και αξίες, όπως η αλληλεγγύη. Για παράδειγμα, για κάποιους αλληλεγγύη είναι το να μοιραστείς το φαγητό σου με κάποιον που δεν έχει φαγητό, ενώ για άλλους, αλληλεγγύη σημαίνει η καταστροφή και ο βανδαλισμός μικροεπιχειρήσεων απλών ανθρώπων, ή η χρήση οποιασδήποτε μορφής βίας προς ικανοποίηση δική τους και τον φίλων τους. Δεν θέλω να πω ποιο από αυτά τα δύο είναι ορθό και ποιο όχι, εάν και για μένα η απάντηση είναι προφανής. Για κάποιους άλλους, όμως, δεν είναι προφανής και για κάποιους τρίτους είναι επίσης προφανής, πιστεύοντας όμως το ακριβώς αντίθετο από αυτό που πιστεύω εγώ ως προφανές.

Κάπου μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης επιλογής βρίσκει το κενό, βρίσκει το χάσμα και τρυπώνει η ιδεολογία. Η Ιδεολογία δρα καταλυτικά στο μυαλό του ανθρώπου, είναι αυτή που στρεβλώνει το νου, τις σκέψεις και άρα τις πράξεις των ανθρώπων. Η Ιδεολογία είναι η στρέβλωση της σκέψης.

Θέλοντας να κάνω, λίγο πιο κατανοητές τις σκέψεις μου θα φέρω ως παράδειγμα την ματαιότητα του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα μεταπολεμικά. Όταν το 1944 ο Τσόρτσιλ και ο Στάλιν μοίρασαν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής, το αριστερό κίνημα στην Ελλάδα (μόλις είχε ξεκινήσει ο εμφύλιος) είχε το πάνω χέρι, σίγουρα σε αυτό, σημαντικό ρόλο διαδραμάτιζε και η εξωτερική βοήθεια που δεχόταν από την Σοβιετική Ένωση. Όμως τότε, το 1944, στην «συμφωνία των ποσοστών» η Ελλάδα πέρασε στην δυτική σφαίρα επιρροής, ως αντάλλαγμα η Σοβιετική Ένωση πήρε στην σφαίρα επιρροής της την Ρουμανία και την Βουλγαρία. Έτσι, σταμάτησε η χρηματοδότηση από την μία πλευρά και ξεκίνησε η χρηματοδότηση από την άλλη πλευρά. Το αποτέλεσμα ήταν αναπόφευκτο. Παρ’ όλα αυτά η ιδεολογία τύφλωσε την Ελλάδα, η οποία δεν αντιλαμβανόταν πως οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί, εν τούτοις συνεχιζόταν για πέντε χρόνια ένας μάταιος εμφύλιος πόλεμος, του οποίου το αποτέλεσμα είχε κριθεί από τις γενέθλιες ώρες του. Όταν, λοιπόν, η ιδεολογία προσκρούει στην πραγματικότητα (για να γνωρίζεις την πραγματικότητα, απαιτείται το μικρό αυτό κομμάτι της Γνώσης) τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στην αίθουσα 108 του Πανεπιστημίου αυτό το ανοιξιάτικο πρωινό.

Δεν είναι τυχαίο που η Ελλάδα ταλανίζεται συνεχώς, από έναν εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος διαρκώς υποβόσκει, όταν δεν βρίσκεται σε κατάσταση έξαρσης. Η Ελλάδα, όχι μόνο δεν ήταν ικανή να συγκροτήσει μια πραγματική κοινωνία, δηλαδή την κοινωνία που δεν έχει ως σκοπό την επιβίωση, αλλά την υπέρβαση της επιβίωσης, αντίθετα δεν ήταν ικανή ούτε για την συγκρότηση ενός μηχανισμού συνασπισμού συμφερόντων, που σκοπό έχει την επιβίωση των ατόμων (και μόνο) εντός αυτού του συνασπισμού. Η Ελλάδα δεν ήταν και εξακολουθεί να μην είναι ικανή για την διασφάλιση της κοινωνικής επιβίωσής της, για τον λόγο αυτό συνεχώς καταστρέφεται από εμφυλίους πολέμους. Όσα μαθήματα και αν της δώσει η ιστορία της, η Ελλάδα θα είναι ο χειρότερος μαθητής και θα ξανά κάνει τα ίδια λάθη και θα περιφέρεται ατέρμονα μέσα σε ένα φαύλο κύκλο που η ίδια έχει δημιουργήσει. Η αλήθεια είναι πως η ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία τείνει να προσηλυτίσει και όχι να διδάξει τους νέους ιστορία (προϋπόθεση για την δημιουργία φαύλου κύκλου).

Κάπου χαμένος, ανάμεσα στις κόκκινες μπογιές και στα χαρτάκια που έχουν πάνω τους το σύμβολο της αναρχίας, μαζεύω τα, εν τέλει, αχρησιμοποίητα πράγματά μου. Γυρίζω σπίτι κατασπαραγμένος από θυμό και λύπη, αφήνω την τσάντα στην καρέκλα, βγάζω το μπλοκ σημειώσεων, ανοίγω την πρώτη σελίδα. Η σελίδα αυτή έγραφε μόνο πάνω αριστερά τις λέξεις: «Στρατηγική Ανάλυση» και πάνω δεξιά τα νούμερα: «15-3-18», όλη η υπόλοιπη σελίδα ήταν κενή, μα και οι λέξεις και τα νούμερα που ήταν ήδη γραμμένα, άδειασαν και αυτά. Οι εν δυνάμει γνώσεις δεν γράφτηκαν ποτέ στο χαρτί. Ο χρόνος, αν και δεν σταμάτησε, τελικά σταμάτησε και εγώ χαμένος στις σκέψεις μου χαζεύω την ματαιότητα των πραγμάτων και το κενό στην κοινωνία και στις καρδιές των ανθρώπων. Όλα διαγράφονται πλέον ξεκάθαρα στο κατά τα άλλα κενό χαρτί που βρίσκεται μπροστά μου.