Τα Ημερολόγια-Εορτολόγια της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου 1979-2015

Διάλεξη του ΓΙΑΝΝΗ ΔΕΜΕΤΗ, κατά την 3η εκδήλωση του ε΄ κύκλου δράσεων του Κέντρου Λόγου ΑΛΗΘΩΣ

(Ναός Παναγούλας Μπανάτου, 24 Οκτωβρίου 2015)

Σεβασμιότατε Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. κ. Διονύσιε Δ΄, Πρωτοπρεσβύτερε του Οικουμενικού Θρόνου αιδεσιμολογιότατε πατέρα Παναγιώτη, σεβαστοί Πατέρες, αγαπητοί μου,

Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή, με την παραχώρηση του βήματος του φιλόξενου Κέντρου Λόγου “Αληθώς” της ενορίας Μπανάτου, προκειμένου να παρουσιάσω μια έρευνά μου, σχετική με την εκδοτική δραστηριότητα της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, αναφορικά με την κυκλοφορία των ετήσιων ημερολογίων - εορτολογίων της.

Με την άδειά σας όμως, και προτού αναφερθώ στο θέμα, θα ήθελα η αποψινή εκδήλωση, να αποτελέσει αναφορά τιμής, στην μνήμη του πατέρα Παναγιώτη Σπουργίτη (1954-2015), τακτικού συμμέτοχου των συνάξεων του “Αληθώς”, ο οποίος, στις αρχές του περασμένου Ιουλίου, μετοίκησε πλησίον του Δημιουργού.

Ανατρέχοντας σε προσωπικές μνήμες, αναφέρω ότι ο μακαριστός πατέρας Παναγιώτης Σπουργίτης υπήρξε για την οικογένειά μου, καλός και πολύτιμος φίλος. Χωρίς να θελήσω να αναφερθώ στην εξέλιξη και πρόοδό του στο ιερατικό λειτούργημα, που τόσο υπεύθυνα υπηρέτησε μέχρι το τέλος της επίγειας ζωής του, και που όλοι γνωρίζετε, σας εκμυστηρεύομαι ότι θεωρούσα απαραίτητη τη συμβουλή και τη γνώμη του, κάθε φορά που αναφερόμουν με άρθρα μου, στην τοπική εκκλησιαστική παράδοση και τα τοπικά εκκλησιαστικά έθιμα, στον τοπικό τύπο.

Άριστος ψαλμωδός, γνώστης του ζακυνθινού εκκλησιαστικού μέλους, τονίζοντας σωστά και νοηματικά, την κάθε λέξη της Θείας Λειτουργίας, καθοδηγούσε το εκκλησίασμα, ώστε να γίνεται συμμετοχικά κοινωνό, στην αναίμακτη θυσία.

Απλός, καταδεκτικός, πράος, φιλικός, συμπονετικός, φιλόπονος και εργατικός, χωρίς έπαρση, χωρίς την κατ' επίφαση στόφα της αυθεντίας, χωρίς φανατισμούς, χωρίς παρωπίδες, χωρίς τον στόμφο της επιστημοσύνης, αλλά με ορθή σκέψη και ευρεία αντίληψη, υπήρξε πολλαπλά πολύτιμος καθοδηγητής. Θα παραμένει στην καρδιά και στη μνήμη μας. Αιωνία η μνήμη του.

Τη σύγχρονη εποχή και από το έτος 1979, η Ιερά Μητρόπολις Ζακύνθου, εκδίδει ένα καλαίσθητο «Εορτολόγιο-ημερολόγιο», φυλλάδιο τσέπης θα έλεγα, το οποίο περιλαμβάνει, αφενός μεν τις ευχές του εκάστοτε Μητροπολίτη για την έλευση του νέου έτους, και αφετέρου αφιερώνεται, αρχής γενομένης από του πρώτου τεύχους της κυκλοφορίας του, σε έναν από τους Αγίους, τους Οσίους, τους Μάρτυρες και τους Νεομάρτυρες της τοπικής εκκλησίας, αλλά και στις Μονές και τα Μοναστήρια του νησιού, καθώς και στους Πατέρες και Μοναχούς, που βίωσαν σ' αυτά.

Άλλα, επίσης, περιλαμβάνουν, ειδικά αφιερώματα, που έχουν σχέση με τα μυστήρια της εκκλησίας, με ποιμαντικά εκκλησιαστικά θέματα, με θέματα οικολογίας και περιβάλλοντος, ενώ άλλα, είναι αφιερωμένα στη μνήμη των Αρχιερέων, που ποίμαναν το νησί και στη μνήμη εξεχουσών εκκλησιαστικών προσωπικοτήτων.

Καλύπτουν επίσης, το οργανόγραμμα της Διοίκησης της τοπικής Εκκλησίας, με πληροφοριακά στοιχεία, που αφορούν το προσωπικό, που στελεχώνει τις υπηρεσίες της Ιεράς Μητροπόλεως, τα ονοματεπώνυμα των ιερέων και τους ναούς που υπηρετούν, τους ενοριακούς ναούς και τα παρεκκλήσια της πόλης και των τοπικών διαμερισμάτων, τους ναούς των κοιμητηρίων, τις μονές και τα προσκυνήματα, τα μετόχια των μονών, ενώ δεν παραλείπεται η ενημέρωση και για το πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο της τοπικής Εκκλησίας, και επισημαίνουν την ύπαρξη των εκκλησιαστικών μνημείων και των έργων τέχνης των μουσείων και των ναών του νησιού.

Αξίζει να εξετάσουμε το κάθε ένα από αυτά, δεδομένου ότι ήδη έχουν παρέλθει 37 έτη από την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους.

Προτού όμως ανατρέξουμε στα ημερολόγια, πρέπει να σημειώσουμε ότι τα τελευταία έτη, στα οποία αναφερόμαστε, τρεις είναι οι Ιεράρχες, που -θεία βουλήσει- ποίμαναν στην επισκοπική έδρα της Μητροπόλεως Ζακύνθου και Στροφάδων:

• Ο Μητροπολίτης κυρός Παντελεήμων (1938-2014), από του έτους 1977 έως 25η Μαΐου 1994, όπου εξελέγη Μητροπολίτης Αττικής, μετατεθείς εκεί.
• Ο Μητροπολίτης Δωδώνης Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Ζακύνθου από 1994 έως 2011 ως Χρυσόστομος Β΄, οπότε οικειοθελώς παραιτήθηκε από τον μητροπολιτικό θρόνο της Ζακύνθου, σήμερα ξανά Μητροπολίτης Δωδώνης,
• και ο Μητροπολίτης Διονύσιος ο Δ΄, από Επίσκοπος Φωτικής, από 7η Οκτωβρίου 2011.

Το ημερολόγιο του έτους 1979, το πρώτο της σειράς, είναι αφιερωμένο στον Προστάτη του νησιού μας Άγιο Διονύσιο (1547-1622), Αρχιεπίσκοπο Αιγίνης, τον Θαυματουργό.

Στο εξώφυλλο η εικόνα του Αγίου ως Αρχιερέα να ευλογεί με το δεξί Του χέρι, ενώ με το αριστερό κρατάει ανοιχτό Ευαγγέλιο και δίπλα Του όρθια την ποιμαντορική ράβδο. Το έργο είναι ενυπόγραφο, χειρός Χρήστου Ρουσέα (1896-1978) και ως αντίγραφο προέρχεται από παρόμοιο έργο του αγιογράφου ιερέα Νικολάου Κουτούζη (1741-1813).

Το οπισθόφυλλο έχει φωτογραφία με το ναό του Αγίου, το καμπαναριό του Ναού και το Μοναστήρι, όπως φαίνονται από τη μεριά της θάλασσας. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από τη θέση, που βρισκόταν παλιά τα μπουτουγιόνια, που αποτελούσαν τον προσήνεμο μώλο της περιοχής, το γνωστό «Μπαστούνι του Αγίου».

Ακολουθούν οι ευχές του Μητροπολίτη, όπως προαναφέραμε, και η φωτογραφία του. Έπεται στη συνέχεια κείμενο-αφιέρωση στον Προστάτη της Ζακύνθου Άγιο Διονύσιο, και η γνωστή εικόνα, που συγχωρεί το φονιά του αδελφού του σε λαϊκή απεικόνιση.

Ανυπόγραφο βιογραφικό σημείωμα, αλλά και άλλα στοιχεία, κατατοπίζουν τον πιστό, αναφορικά με τον Προστάτη του νησιού, ενώ δεν παραλείπεται το Απολυτίκιο του Αγίου. Στη συνέχεια υπάρχει φωτογραφία που απεικονίζει το Σκήνωμα του Αγίου στη θύρα Του, και άλλη με το Σκήνωμά Του μέσα στην Ιερά Λάρνακα.

Η παράθεση ημερολογιακά των δώδεκα μηνών του έτους, κάτι που γίνεται για όλα τα ημερολόγια που ακολουθούν, με αναφορά στο εορτολόγιο του κάθε έτους, τις αστρονομικές ειδήσεις που αφορούν τις ισημερίες και τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης, καθώς και το Κυριακοδρόμιο του έτους και το Πασχάλιο, συμπληρώνουν το χρηστικό περιεχόμενο και ακολουθεί η διοικητική διάρθρωση της Ιεράς Μητροπόλεως, οι ενοριακοί ναοί πόλης και των χωριών, όπως και τα ονοματεπώνυμα των ιερέων, που υπηρετούν σ' αυτούς.

Ιδιαίτερη επίσης αναφορά γίνεται στο τοπικό εορτολόγιο, στις Μονές, τα Ησυχαστήρια και τα Προσκυνήματα καθώς και στην ύπαρξη των φιλόπτωχων ταμείων, των οικοτροφείων, του εκκλησιαστικού κέντρου νεότητας, των μαθητικών κατασκηνώσεων, της σχολής εκκλησιαστικής μουσικής, και γενικότερα των δράσεων της τοπικής εκκλησίας.

Επίσης ενδιάμεσα από τα κείμενα του πρώτου εκδοτικά ημερολογίου, δημοσιεύονται φωτογραφίες της Μονής των Στροφάδων, στην οποία εκάρη μοναχός και στην οποία κατά την επιθυμία Του, ετάφη ο Άγιος, μετά την κοίμησή Του και του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου του Μώλου, στον οποίο υπηρέτησε ως Εφημέριος.

Το ημερολόγιο του έτους 1980, είναι αφιερωμένο τον Νεομάρτυρα Άγιο Θεόφιλο (1612-1635), τον Ζακύνθιο. Το εξώφυλλο κοσμεί φωτογραφία φορητής εικόνας του Μάρτυρα, που βρίσκεται εις τον ομώνυμο Ναό Του, στο Βροντάδο της Χίου, έργο του 1943, του Χίου αγιογράφου Γεωργίου Παναγιωτάκη (1900-1995), ενώ στο οπισθόφυλλο φωτογραφία του ίδιου ναού, ο οποίος έχει ανεγερθεί στο σημείο, όπου κατά την παράδοση μαρτύρησε ο Άγιος.

Ακολουθεί η αφιέρωση του ημερολογίου, φωτογραφία του Ναού του Αγίου Θεοφίλου εν Χίω, διαφορετική από εκείνη του οπισθόφυλλου, αναφορά στον βίο και το μαρτύριό του, κείμενο που υπογράφεται από τον Μητροπολίτη, δύο Απολυτίκια, το ένα ποίημα του Νικηφόρου Οσίου του Χίου (1750-1821) και το άλλο ποίημα τού συμπατριώτη μας Χρυσοστόμου Δεληγιαννόπουλου (1916-1985), Μητροπολίτου Αργολίδος κι ένα Μεγαλυνάριον, ποίημα επίσης του Νικηφόρου Οσίου του Χίου, όπου γίνεται αναφορά στη θυσία Του και φωτογραφίες από το εξωτερικό και το εσωτερικό του ναού Του, καθώς και του τέμπλου του ναού, που έχει ανεγερθεί στο κεντρικό νεκροταφείο του νησιού μας.

Σημείωση αναφέρει ότι τα έσοδα από τη πώληση του ημερολογίου μετά την κάλυψη των εξόδων που βαρύνουν την έκδοσή του, θα διατεθούν για τα ιεραποστολικά έργα της Ιεράς Μητροπόλεως. Η σημείωση αυτή επαναλαμβάνεται μέχρι και το ημερολόγιο του έτους 1994, το 16ο στη σειρά. Από το έτος 1995, όπως θα δούμε στη συνέχεια η διάθεση των εσόδων θα αλλάξει προορισμό.

Το ημερολόγιο έτους 1981 είναι αφιερωμένο στον Όσιο Ιωσήφ τον Σαμάκο (1440-1511). Στο εξώφυλλο η εικόνα του Οσίου, που βρίσκεται εις τον Ιερό Ναό του Παντοκράτορος Γαϊτανίου Ζακύνθου, έργο του αγιογράφου Χρήστου Ρουσέα και στο οπισθόφυλλο η εικόνα του ιδίου ναού. Ακολουθεί η αφιέρωση προς τον Άγιο, φωτογραφία του Ιερού Λειψάνου Του όρθιο στη λειψανοθήκη Του, και κείμενο με στοιχεία από το βίο και την πολιτεία του Αγίου, που υπογράφεται από τον Μητροπολίτη.

Έπεται η παρουσίαση Απολυτίκιων, Μεγαλυναρίων, Κοντακίων και Στιχηρών, που αφορούν τον Άγιο. Φωτογραφίες της πρόσοψης του ναού, του κωδωνοστασίου, της ξυλόγλυπτης κεντρικής θύρας του ναού, κοσμούν τις εσωτερικές σελίδες.

Το τέταρτο κατά σειρά ημερολόγιο, του 1982, είναι αφιερωμένο στους Αγίους Μάρτυρες Τιμόθεο και Μαύρα, που έζησαν τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.

Στο εξώφυλλο η παλαιά εικόνα της Αγίας Μαύρας του Μαχαιράδου, φέροντας μεγάλο αριθμό ταμάτων, εικόνα που δυστυχώς κάηκε το 2005 κατά την πυρκαγιά, που ολοκληρωτικά κατέστρεψε τον Ναό της, ενώ στο οπισθόφυλλο, φωτογραφία του καμπαναριού του ναού.

Ακολουθεί αφιέρωση και η εικόνα του Αγίου Τιμοθέου, σε ασημένια θήκη που φέρει γύρωθεν ανάγλυφες παραστάσεις από τη ζωή και το μαρτύριο των Αγίων Τιμοθέου και Μαύρας, φωτογραφία από το παλαιό προσκυνητάρι πίσω από το οποίο διακρίνεται τμήμα του ξυλόγλυπτου επιχρυσωμένου τέμπλου του ναού και κείμενο του Μητροπολίτη, που αναφέρεται στο βίο και το Μαρτύριο των Αγίων.

Έπεται Απολυτίκιον, Μεγαλυνάριον, Κοντάκιον και περιγραφή του ομώνυμου ναού, σε κείμενο επίσης του Μητροπολίτη, καθώς και σχετικές φωτογραφίες, που εικονίζουν τον παλαιό ασημένιο πολυέλαιο, το τέμπλο του ναού, προθήκη με εκθέματα ιερών κειμηλίων του ενοριακού μουσείου του ναού, εσωτερική άποψη του ναού, και η εσωτερική ξυλόγλυπτη πλευρά, μιας από τις θύρες του ναού.

Γίνεται επίσης αναφορά σχετική με τη δράση της Μητροπόλεως, όπου παρατίθεται ενημερωτικό πρόγραμμα με τις ομιλίες, με τα κηρύγματα, με τις εσπερινές ομιλίες εντός των ναών, με τις ραδιοφωνικές ομιλίες, με αρθρογραφίες στον τοπικό τύπο και για σειρά άλλων εκδηλώσεων.

Το ημερολόγιο του έτους 1983, είναι αφιερωμένο στην Αυτοκρατορική Μονή των Στροφάδων, όπου γίνεται αναφορά στο ιστορικό των Νησίδων και στη Μονή, με κείμενο που υπογράφει ο Μητροπολίτης.

Στο εξώφυλλο η άποψη της ανατολικής πλευράς του Πύργου του Μοναστηριού και στο οπισθόφυλλο πανοραμική άποψη ολόκληρου του οικοδομικού συγκροτήματος της Μονής. Σειρά φωτογραφιών στο εσωτερικό του φυλλαδίου παρουσιάζουν το Καθολικό της Μονής, και το φυσικό τοπίο του μεγάλου νησιού.

Το ημερολόγιο του έτους 1984, είναι αφιερωμένο στον Ζακυνθινό Θεολόγο και Δάσκαλο του Γένους, Μοναχό Παχώμιο Ρουσάνο (1508-1558), όπου γίνεται αναφορά στη ζωή και τη δράση του, ενώ παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία με αναφορές τόσο σε συγγραφείς, που έχουν ασχοληθεί με τον τιμώμενο όσο και στα συγγράμματά του.

Στο εξώφυλλο η άποψη του οχυρωματικού πύργου της Μονής και στο οπισθόφυλλο το μνημείο, που έχει κατασκευαστεί προς τιμή του Παχώμιου Ρουσάνου, στον περίβολο της Μονής.

Επίσης γίνεται μνεία του ιστορικού της ίδρυσης της Μονής του Αγίου Γεωργίου των Κρημνών, Μονή στην οποία ασκήτεψε και ο Άγιος Γεράσιμος (1509-1579), προστάτης της Κεφαλληνίας, ενώ σειρά φωτογραφιών εικονίζουν απόψεις του Καθολικού της μονής, της εισόδου της μονής και του εσωτερικού της.

Το ημερολόγιο του έτους 1985 είναι αφιερωμένο στην Μυροφόρο και Ισαπόστολο Μαρία την Μαγδαληνή.

Το εξώφυλλο κοσμεί εικόνα, που βρίσκεται στον ομώνυμο ναό στις Μαριές και εικονίζει την άφιξη της Μαρίας της Μαγδαληνής και της Μαρίας του Κλωπά στη Ζάκυνθο, έργο Χρήστου Ρουσέα, ενώ στο οπισθόφυλλο, πανοραμική άποψη του χωριού.

Ακολουθεί η αφιέρωση, η ιστόρηση της ζωής της Ισαποστόλου και η εξιστόρηση των γεγονότων, που έλαβαν χώρα μετά την Πεντηκοστή, όταν, μεταβαίνοντας στη Ρώμη για να επιδώσει το υπόμνημα της διαμαρτυρίας της στον αυτοκράτορα Τιβέριο για την άδικη καταδίκη και το σταυρικό θάνατο του Ιησού, οδηγήθηκε στην περιοχή, με αποτέλεσμα -όπως αναφέρει η παράδοση- να διαδοθεί ο Χριστιανισμός στο νησί της Ζακύνθου. Επίσης δημοσιεύονται Απολυτίκιο, Κοντάκιο και Μεγαλυνάριον αφιερωμένα στην Ισαπόστολο.

Φωτογραφίες από τον Ναό, το καμπαναριό, από το εσωτερικό του ναού, γενική άποψη του χωριού, καθώς και της εικόνας που παριστάνει τη συνάντηση του Αναστάντος Χριστού με την Αγία, το κοσμούν εσωτερικά.

Το ημερολόγιο του έτους 1986, είναι αφιερωμένο στον θεοΐδρυτο Οργανισμό της Εκκλησίας.

Στο εξώφυλλο η εικόνα του Χριστού ως Μέγα Αρχιερέα, έργο 1723, του Νικολάου Καλλέργη (1699-1744) από το Μουσείο Ζακύνθου και στο οπισθόφυλλο ο Ναός του Αγίου Διονυσίου με το καμπαναριό.

Ακολουθεί σύντομη διδασκαλία περί των αρχών της Εκκλησίας: τι είναι η Εκκλησία, τα χαρακτηριστικά της, ο ρόλος που έπαιξαν οι Άγιοι Πατέρες και οι Οικουμενικές Σύνοδοι στην οργάνωση και ζωή της, η Εκκλησία στύλος και εδραίωμα της αλήθειας, ενώ γίνεται αναφορά στους Πατέρες της Εκκλησίας, και σε κείμενα μεγάλων μορφών της Ορθοδοξίας.

Το κείμενο υπογράφεται από τον Αρχιμανδρίτη Δωρόθεο Μουρτζούκο, Θεολόγο, καθηγητή Μέσης Εκπαίδευσης, ο οποίος στις 7 Νοεμβρίου 2009, εξελέγη βοηθός Επίσκοπος της Ιεράς Μητροπόλεως Σαλαμίνος, φέροντας τον τίτλο του Επισκόπου Ελευσίνος.

Το ημερολόγιο του έτους 1987 είναι αφιερωμένο στη νεότητα, και περιλαμβάνει παραινέσεις και νουθεσίες προς τους νέους.

Έχει στο εξώφυλλο μια εικόνα με τον Ιησού ως οδηγό των νέων και στο οπισθόφυλλο φωτογραφία του Εκκλησιαστικού Κέντρου Νεότητος, που βρίσκεται στην πλατεία Κάλβου της πόλης και στο οποίο αργότερα φιλοξενήθηκαν σχολές του ΤΕΙ Ζακύνθου.

Η αφιέρωση, καθώς και κείμενα σχετικά με τη νεότητα από τα βιβλία «Κυριακές στη Γεννησαρέτ», «Σήματα πορείας» και το φυλλάδιο «Ο λευκός θάνατος», υπογράφονται από τον Μητροπολίτη.

Επίσης έχουν καταχωρηθεί κείμενα σχετικά με τους νέους, των: αγίων Ιωάννη Χρυσοστόμου και Μεγάλου Βασιλείου, επίκαιρο άρθρο της Καθημερινής της 7ης Οκτωβρίου 1984, και το μήνυμα με τις «Δέκα προτάσεις των νέων στους ενήλικες», που κατατέθηκε κατά τη διάσκεψη του 1984, της γερμανικής επιτροπής της UNESCO στην πόλη Bad Ord.

Το ημερολόγιο του έτους 1988, είναι αφιερωμένο στην ελληνορθόδοξη οικογένεια.

Στο εξώφυλλο η εικόνα «Παναγία η Αμόλυντος» από το Μουσείο Ζακύνθου, έργο του Εμμανουήλ Τζάνε (1610-1690) του 1641 και στο οπισθόφυλλο η εικόνα με την Αγία Οικογένεια, όπου ο Ιωσήφ, με ένα πριόνι κόβει ένα μαδέρι από ξύλο, ο Ιησούς, νεαρός, κρατώντας με το αριστερό του χέρι ένα σκαρπέλο, το χτυπά με ένα σφυρί και η Παναγία καθισμένη σε ένα σκαλοπάτι, γνέθει. Η εικόνα χαρακτηρίζεται από την απλότητα και την τρυφερότητα μιας ειδυλλιακής σκηνής της καθημερινότητας, με πρωταγωνιστή την Αγία Οικογένεια.

Δημοσιεύεται στη συνέχεια απόσπασμα από το βιβλίο του Μητροπολίτη, «Κυριακές στη Γεννησαρέτ», ενώ ένα ακόμα κείμενο με τίτλο «Σκέψεις για την ελληνορθόδοξη οικογένεια», υπογράφεται από τον Αρχιμανδρίτη Δωρόθεο Μουρτζούκο, που έχουμε συναντήσει να υπογράφει κείμενο του ημερολογίου του έτους 1986. Επίσης δημοσιεύεται κείμενο με τίτλο «Μάνα, η καρδιά της Οικογένειας», και κείμενο με τίτλο «Για την ανατροφή των παιδιών» του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ενώ τονίζεται ο ρόλος της μητέρας στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, σε αποσπάσματα κειμένων, του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού (1714-1779), του καθηγητή Καρλ Κόμπτον, του Πανεπιστημίου Μασαχουσέτης, και του Α. Καρέλ, και «Για την αγάπη των συζύγων» του απολογητή του Χριστιανισμού Τερτυλλιανού, από τις «Παροιμίες Σολομώντος» σε απόδοση Γ. Βερίτη (1915-1948), ο «Ύμνος στην καλή σύζυγο», και το ποίημα του I. Richepin σε μετάφραση Άγγελου Βλάχου (1915-2003), με τίτλο «Η καρδιά της μάνας».

Το ημερολόγιο του έτους 1989, είναι αφιερωμένο στην Υπεραγία Θεοτόκο και περιλαμβάνει τον Μέγα Παρακλητικό Κανόνα στην Θεοτόκο.

          Πριν από τον Παρακλητικό Κανόνα δημοσιεύεται μια εικόνα της Παναγίας με κάλυψη ασημοκέντητη με ωραίες πτυχώσεις, χωρίς όμως να προσδιορίζεται πού αυτή βρίσκεται. Η Παναγία κρατά με το δεξί χέρι στην αγκαλιά της τον μικρό Χριστό, όπου με το δεξί του χέρι ευλογεί και με το αριστερό κρατάει την υδρόγειο σφαίρα. Στο εξώφυλλο η εικόνα της Θεοτόκου, γνωστή ως «Παναγία η Γλυκοφιλούσα από το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, ενώ στο οπισθόφυλλο φωτογραφία της Μονής Παναγίας της Αναφωνητρίας Ζακύνθου.

Το ημερολόγιο έτους 1990, είναι αφιερωμένο στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και περιλαμβάνει τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, και ακολουθεί η Ευχαριστία, που ψάλλεται μετά την Θεία Μετάληψη.

Στο εξώφυλλο η εικόνα του Ιησού Χριστού, που κρατάει με το αριστερό χέρι Ευαγγέλιο και με το δεξί ευλογεί, ενώ στο οπισθόφυλλο ενυπόγραφη εικόνα του Μυστικού Δείπνου, που προέρχεται από το Άγιο Όρος, χωρίς όμως να είναι εύκολος ο εντοπισμός του δημιουργού της, επειδή είναι δυσδιάκριτη η υπογραφή του.

Το ημερολόγιο του έτους 1991, είναι αφιερωμένο όπως και του έτους 1989, στην Υπεραγία Θεοτόκο, όπου περιλαμβάνει αφιέρωση υπογεγραμμένη από τον Μητροπολίτη, και την Ακολουθία της κοινής παρακλήσεως (τον Μικρό Παρακλητικό Κανόνα) στην Υπεραγία Θεοτόκο.

Στο εξώφυλλο η εικόνα της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας, έργο Θεοφάνους του Κρητός, του 1546, από την Ι. Μ. Σταυρονικήτα Αγίου Όρους, και στο οπισθόφυλλο η Ιερά Μονή της Παναγίας της Αναφωνητρίας Ζακύνθου, διαφορετική φωτογραφία από εκείνη του οπισθόφυλλου του ημερολογίου έτους 1989.

Το ημερολόγιο έτους 1992, 14ο στη σειρά, είναι αφιερωμένο στη Μετάληψη των Αχράντων Μυστηρίων και περιλαμβάνει την Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως.

Στο εξώφυλλο η δεσποτική εικόνα του Ιησού «Ο Βασιλεύς των Βασιλευόντων και Μέγας Αρχιερεύς», από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Μεγάρου Ζακύνθου, ενώ το οπισθόφυλλο έχει φωτογραφία του (φερόμενου τότε ως) Ιόνιου Διεκκλησιαστικού Κέντρου της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου (ιδιοκτησία της Ιεράς Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου) στο Ξηροκάστελο Ζακύνθου, στη θέση «Λόγγος του Αγίου». Σημειώνεται ότι μέχρι και αυτό το τεύχος, εκτός από τις ευχές για το νέο έτος, τα κείμενα που αφορούσαν την έκδοση υπέγραφε ο Μητροπολίτης.

Το ημερολόγιο του 1993, είναι αφιερωμένο στους Μάρτυρες της Εκκλησίας μας, όπου γίνεται αναφορά-επεξήγηση, σχετικά με τον προσδιορισμό των Αγίων, των Μεγαλομαρτύρων, των Ιερομαρτύρων, των Οσιομαρτύρων, των Νεομαρτύρων, των Ομολογητών.

Στο εξώφυλλο η δεσποτική εικόνα «Παναγία η Βρεφοκρατούσα», από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Μεγάρου Ζακύνθου και στο οπισθόφυλλο φωτογραφία του νεόδμητου Κωδωνοστασίου του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου των Ξένων Ζακύνθου.

          Η αφιέρωση σε τούτο το τεύχος δεν φέρει υπογραφή.

Το ημερολόγιο έτους 1994, είναι αφιερωμένο στην Οικολογία και περιλαμβάνει σκέψεις για το περιβάλλον, με τη μορφή σύντομων κειμένων των: Πατριάρχου Βαρθολομαίου, Πατριάρχου Δημητρίου (1914-1991), Μητροπολίτου Ζακύνθου Παντελεήμονος, Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου, Αρχιμανδρίτη Νικολάου Πρωτοπαπά, Νικολάου Νησιώτη (1924-1986), ενώ την αφιέρωση υπογράφει ο π. Παναγιώτης Ν. Καποδίστριας.

Στο εξώφυλλο φωτογραφία από τοιχογραφία του Ιερού Ναού του Αγίου Διονυσίου, απεικονίζουσα την «Δημιουργία του κόσμου», έργο Ιωάννου Τσολάκου, του 1988 και στο οπισθόφυλλο πανοραμική άποψη της Μονής των Στροφάδων, με την επισήμανση ότι ο χώρος των δύο νησίδων, χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη αρχαιολογική και διεθνούς ενδιαφέροντος οικολογική σημασία.

Το έτος 1995 εκλέγεται νέος Μητροπολίτης Ζακύνθου ο τιτουλάριος Μητροπολίτης Δωδώνης Χρυσόστομος Συνετός και το ημερολόγιο αφιερώνεται στην εκλογή και ενθρόνισή του.

Στο εξώφυλλο υπάρχει φωτογραφία του νέου Μητροπολίτη να οδεύει προς το ναό του Αγίου Διονυσίου, ακολουθούμενος από τις τοπικές αρχές και το λαό: «Πρώτη ώρα στη Ζάκυνθο. Στιγμιότυπο από την παλλαϊκή υποδοχή». Ως οπισθόφυλλο: «Φωτογραφία από την τέλεση της πρώτης Θείας Λειτουργίας στον ιερό ναό του Αγίου Διονυσίου».

Μετά από τις ευχές του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου, για το νέο έτος, ακολουθεί σύντομο βιογραφικό σημείωμα και ο ενθρονιστήριος λόγος του. Φωτογραφικά στιγμιότυπα εντός του ημερολογίου, αποτυπώνουν την υποδοχή από το λαό από την αποβάθρα, με την κάθοδό του από το πολεμικό πλοίο που τον έφερε στη Ζάκυνθο, τη διαδρομή της σχηματισθείσης πομπής, μέχρι και την τέλεση του Συλλείτουργου στο ναό του Αγίου.

Στο εσωτερικό του οπισθόφυλλου αναγράφεται ότι τα έσοδα από την έκδοση θα διατεθούν για την ενίσχυση των φτωχών φοιτητών. Η επισήμανση αυτή σημειώνεται μέχρι το ημερολόγιο έτους 2003.

Το ημερολόγιο του έτους 1996, είναι αφιερωμένο στα 30 χρόνια από την εις Κύριον εκδημία του μακαριστού Μητροπολίτου Ζακύνθου κυρού Αλεξίου. Στο εξώφυλλο η μορφή του Μητροπολίτη και στο οπισθόφυλλο, πανοραμική άποψη της Ζακύνθου με την πόλη, το φρούριο και το λιμάνι.

Σε σημείωμα, αντί προλόγου, ο νέος Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος αναφέρει ότι τα επόμενα ημερολόγια που θα εκδοθούν, θα αφορούν σε προκατόχους του Μητροπολίτες Ζακύνθου.

Ακολουθεί βιογραφικό σημείωμα για τον από Κεφαλληνία καταγωγής, Επίσκοπο Ευρίπου, Μητροπολίτη Ζακύνθου Αλέξιο, κατά κόσμο Κοσμά Ιγγλέση (1911-1966), γραμμένο από τον Πρωτοπρεσβύτερο Παναγιώτη Καποδίστρια.

Φωτογραφίες από Λιτανεία του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Διονυσίου στην οποία προΐσταται ο αείμνηστος Μητροπολίτης, από τέλεση Θείας Λειτουργίας, από την Ευλογία του λαού και των αρχών με τον Εσταυρωμένο τη Μεγάλη Παρασκευή του 1963, την παρουσία του, μεταξύ των αρχών την 25η Μαρτίου 1964 έμπροσθεν του κτηρίου του Διοικητηρίου Ζακύνθου, οικογενειακή στιγμή με την Μητέρα του, την αδελφή του και την ανιψιά του, δημοσιεύονται ενδιάμεσα των διαφόρων κειμένων του ημερολογίου.

Από το 1997, 19ο έτος της έκδοσης, τα ημερολόγια αλλάζουν μορφή. Είναι μεγαλυτέρων διαστάσεων.

Το ημερολόγιο του έτους 1997, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Διονύσιο, Προστάτη και Πολιούχο της Ζακύνθου, όπως και το πρώτο ημερολόγιο του έτους 1979, αλλά πιο φροντισμένο, και με ενδιαφέρουσα φιλολογική ύλη.

Στο εξώφυλλο εικόνα του Αγίου Διονυσίου από το ναό του Αγίου Ανδρέα των Κήπων, 19ος αιώνας, λάδι σε μουσαμά, που σώζεται στο Μουσείο Ζακύνθου.

Στο οπισθόφυλλο φωτογραφία από το ξυλόγλυπτο οικόσημο της Οικογένειας Σιγούρου, που φυλάσσεται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.

Οι ευχές και ο πρόλογος έχουν γραφεί από το Μητροπολίτη, ενώ ακολουθεί το ποίημα του Ανδρέα Μαρτζώκη (1849-1923) «Ο Γούμενος της Αναφωνητρίας» και φωτογραφίες από το εξωτερικό και το εσωτερικό του ναού του Αγίου και τη Λιτανεία του Ιερού Σκηνώματός Του, πανοραμική φωτογραφία της Μονής της Αναφωνητρίας, όπου ασκήτεψε ο Άγιος και φωτογραφίες από τις τοιχογραφίες του Ιερού ναού του Αγίου (η λεπτομέρεια όπου ο Άγιος συγχωρεί τον φονιά του αδελφού του), του πύργου της Αναφωνητρίας, του κεντρικού κλίτους του Ναού του Αγίου, του καμπαναριού, του “Δωματίου” του Αγίου με τη Λάρνακα του Λειψάνου Του, ανοικτή.

Σημειώνεται ότι από εδώ και στο εξής η επιμέλεια της έκδοσης των ημερολογίων ανήκει στον Πρωτοπρεσβύτερο π. Παναγιώτη Καποδίστρια.

Το ημερολόγιο του έτους 1998, είναι αφιερωμένο στον μακαριστό Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσόστομο Α΄ (1934-1957) για τα σαράντα χρόνια από την εκδημία του -κατά κόσμον- Ευάγγελο Δημητρίου (1890-1958).

Στο εξώφυλλο η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου από τον προσεισμικό Ναό της Αγίας Άννης, που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Ζακύνθου.

Στο οπισθόφυλλο η φωτογραφία του Μητροπολιτικού Μεγάρου Ζακύνθου, το οποίο θεμελίωσε ο μακαριστός τιμώμενος Μητροπολίτης Χρυσόστομος Α΄.

Το προλογικό σημείωμα υπογράφει ο Μητροπολίτης Ζακύνθου και το βιογραφικό του τιμώμενου, ο Μητροπολίτης Αργολίδος Χρυσόστομος Β΄. Φωτογραφίες του Χρυσοστόμου Α΄, ενώ κηρύττει στο λαό, από την ενθρόνισή του το 1934, από το Πάσχα του 1940, με ιερείς, μαθητές και λαϊκούς, έξω από τον προσεισμικό Μητροπολιτικό ναό, από την κατάδυση του Τιμίου Σταυρού, στην κεντρική αποβάθρα του λιμανιού, κοσμούν τις σελίδες του ημερολογίου.

Το ημερολόγιο του έτους 1999 είναι αφιερωμένο στον μακαριστό Μητροπολίτη Ζακύνθου (1894-1933) Διονύσιο Γ΄ Πλαίσα (1852-1933), κατά κόσμον Δημήτριο. Το προλογικό σημείωμα υπογράφει ο Μητροπολίτης Ζακύνθου και το βιογραφικό περιλαμβάνει κείμενα των: Σπυρίδωνος Ν. Αβούρη (1900-1924) και Άννας Πλαίσα -Αντωνοπούλου (;-1989).

Δημοσιεύεται επίσης ο πανηγυρικός, που εκφωνήθηκε το έτος 1913 από τον Μητροπολίτη Διονύσιο, κατά την έναρξη του έργου κατασκευής του σιδηροπαγούς σκελετού του νέου ναού του Πολιούχου Αγίου Διονυσίου.

Στο εξώφυλλο η εικόνα της Παναγίας «H Πάντων Χαρά», εφέστια εικόνα της Μονής των Στροφάδων και στο οπισθόφυλλο σχέδιο βυζαντινού δικεφάλου αετού με ενσωματωμένη παράσταση του θυρεού της Ζακύνθου. Η παράσταση του οπισθόφυλλου αποτελεί στο εξής το έμβλημα της Μητροπόλεως Ζακύνθου.

Φωτογραφίες από το πορτραίτο του Μητροπολίτη Διονυσίου Πλαίσα, έργο Γεωργίου Συρίγου (1906-1989), που βρίσκεται στην πινακοθήκη του Μητροπολιτικού Μεγάρου Ζακύνθου, από τη Μεγάλη Παρασκευή του 1901 με τον Μητροπολίτη να ευλογεί, από την έκδοση τού εις την γερμανική γλώσσα, βιβλίου ΖΑΝΤΕ του Λουδοβίκου Σαλβατώρ (1847-1915), από σκίτσο του με μολύβι (αγνώστου), της ορειχάλκινης προτομής του, που εκτίθεται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, και του Ναού του Αγίου, από την ανατολική πλευρά, κοσμούν το συγκεκριμένο ημερολόγιο.

Το ημερολόγιο του έτους 2000, είναι αφιερωμένο στον Αρχιεπίσκοπο Ζακύνθου Διονύσιον Β΄ Λάτα (1836-1894) κατά κόσμον Διονύσιο (1884-1894). Το προλογικό σημείωμα υπογράφει ο Μητροπολίτης Ζακύνθου και το βιογραφικό επιμελείται ο Πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Καποδίστριας.

Στο εξώφυλλο, δεσποτική εικόνα του Χριστού ως “Μέγας Αρχιερεύς”, έργο αγνώστου, που φυλάσσεται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο Ζακύνθου. Το οπισθόφυλλο είναι όμοιο με του προηγουμένου έτους

Φωτογραφίες από το εξώφυλλο της εφημερίδας η «Σιών», εφημερίδα θρησκευτική, που εξέδιδε για οκτώ περίπου έτη ο τιμώμενος Μητροπολίτης, (κυκλοφόρησαν 409 φύλλα από 1 Ιανουαρίου 1881 έως 26 Ιουλίου 1889), ελαιογραφία του 1892, άποψη της πόλης στα χρόνια του Λάτα, έργο Ν. Παλαιού από την πινακοθήκη του Μητροπολιτικού Μεγάρου, το πορτραίτο του, έργο επίσης Γεωργίου Συρίγου από την πινακοθήκη του Μητροπολιτικού Μεγάρου, η ορειχάλκινη προτομή του, που εκτίθεται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, η ιστοσελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, η «Αποκαθήλωσις», έργο του Νικολάου Καντούνη (1768-1834), από το Μουσείο Ζακύνθου, κοσμούν και αυτό το ημερολόγιο.

Το ημερολόγιο του έτους 2001, είναι αφιερωμένο στον Αρχιεπίσκοπο Ζακύνθου Νικόλαο Κατραμή (1868-1884), ο οποίος γεννήθηκε το 1820 και κοιμήθηκε το 1886.

Το προλογικό σημείωμα γράφει ο Μητροπολίτης Ζακύνθου και το βιογραφικό υπογράφει ο φιλόλογος καθηγητής, αείμνηστος Σπύρος Καββαδίας (1937-2002).

Στο εξώφυλλο η εικόνα του Αγίου Νικολάου του Μεγαλομάτη, έργο αγνώστου, που φυλάσσεται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο Ζακύνθου. Το οπισθόφυλλο είναι όμοιο με του προηγουμένου έτους.

Φωτογραφίες από τον προσεισμικό Ναό της Φανερωμένης, όπου διετέλεσε εφημέριος ο Κατραμής, της προσωπογραφίας του ως Μητροπολίτη, ελαιογραφία έργου Γεωργίου Συρίγου, που βρίσκεται στην πινακοθήκη του Μητροπολιτικού Μεγάρου Ζακύνθου, του εξωφύλλου του βιβλίου «Φιλολογικά Ανάλεκτα Ζακύνθου» (μνημειώδους έργου του), της ορειχάλκινης προτομής του, που εκτίθεται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, καθώς και η εικόνα «Παναγία η Γλυκοφιλούσα» από το Μουσείο Ζακύνθου, η εικόνα του Αγίου Γερασίμου, τοιχογραφία της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, έργο Γιάννη Τσολάκου, και φωτογραφία από τμήμα τέμπλου με την εικόνα της Αγίας Τριάδος, που φυλάσσεται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο, προσθέτουν στον πλουτισμό του ημερολογίου.

Το ημερολόγιο του έτους 2002 είναι αφιερωμένο στη νέα πτέρυγα της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου.

Μετά το πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του Μητροπολίτη ακολουθεί η εξιστόρηση των όσων προηγήθηκαν για την κατασκευή και εν συνεχεία για την ολοκλήρωση του έργου της πτέρυγας και παρατίθενται φωτογραφίες από την τελετή των εγκαινίων.

Το σχετικό κείμενο έχει γραφεί από τον Πρωτοπρεσβύτερο Παναγιώτη Καποδίστρια. Έπεται κείμενο της Ζωής Μυλωνά «Η Ιερά Μονή Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου και το νέο Μουσείο», ενώ φωτογραφίες προβάλλουν πολλά από τα εκθέματα.

Στο εξώφυλλο η εικόνα «Παναγία η Θαλασσομαχούσα», αρχές 13ου αιώνα, που ευρίσκεται στο ναό του Αγίου Διονυσίου.

Στο οπισθόφυλλο η άποψη της Μονής των Στροφάδων, από τα νοτιοανατολικά, ενώ επίσης φωτογραφίες στο εσωτερικό του ημερολογίου παρουσιάζουν το Εκκλησιαστικό Μουσείο, τα προπύλαια του Ναού, το τέμπλο του Ναού και τη νέα πτέρυγα του συγκροτήματος.

Το ημερολόγιο του 2003, είναι αφιερωμένο στον Μητροπολίτη Ζακύνθου Νικόλαο Κοκκίνη (1838-1867) κατά κόσμον Νικόλαο-Γεώργιο (1791-1867).

Το βιογραφικό σημείωμα για τον Μητροπολίτη είναι γραμμένο από τον Ντίνο Κονόμο και γίνονται αναφορές για τη δράση του ως πατριώτη, αγωνιστή και Φιλικού.

Δημοσιεύεται φωτογραφία από το πορτραίτο του ως εφημερίου του Ναού της Οδηγήτριας της πόλεως, από πορτραίτο του ως Μητροπολίτη, που βρίσκονται στην πινακοθήκη του Μητροπολιτικού Μεγάρου και από σκίτσο του Λουδοβίκου Σαλβατώρ, 1901, όπου απεικονίζεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου των Φιλικών, και φωτογραφία ελαιογραφίας του Διονυσίου Τσόκου (1820-;) στην οποία ο ιερομόναχος Άνθιμος Αργυρόπουλος ( 1768-1847) ορκίζει Φιλικό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (1770-1843).

Ακολουθεί ένα κείμενο, που έχει σχέση με το νεοσύστατο εργαστήριο συντήρησης έργων τέχνης, που λειτουργεί στη Μονή Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, και σ' αυτό επεξηγούνται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι συντηρητές κατά την εκτέλεση του έργου συντήρησης των εικόνων και των εκκλησιαστικών κειμηλίων γενικότερα με την παρουσίαση σειράς εικόνων, που δείχνουν την κατάστασή τους πριν από τη συντήρηση και μετά τη συντήρησή τους. Επίσης δημοσιεύονται φωτογραφίες από εικόνες που βρίσκονται στο Μουσείο Ζακύνθου, το Μητροπολιτικό Μέγαρο και ναούς του νησιού, καθώς και μιας φορητής εικόνας από τη Μονή Αγίας Τριάδος Καλύμνου, με τους «Εν Στροφάσιν σφαγιασθέντες Πατέρες», έργο του 1994.

Στο εξώφυλλο του ημερολογίου, η δεσποτική εικόνα «Ο Χριστός Μέγας Αρχιερεύς», από το τέμπλο του Ναού της Κυρίας των Αγγέλων της πόλης του 1691, έργο του Παναγιώτη Δοξαρά (1662-1729) και στο οπισθόφυλλο, πανοραμική αεροφωτογραφία της περιοχής της πόλης, όπου ξεχωρίζει ο Ναός του Αγίου Διονυσίου και το συγκρότημα της Μονής, με το Αρχονταρίκι και το Εκκλησιαστικό Μουσείο.

Το ημερολόγιο του 2004, είναι αφιερωμένο στον Μητροπολίτη Ζακύνθου Διονύσιο Δελάζαρη (1833-1838).

Το βιογραφικό σημείωμα είναι προδημοσίευση εργασίας που είχε γραφεί από τον Πρωτοπρεσβύτερο Παναγιώτη Καποδίστρια και επρόκειτο να εκδοθεί από τη σειρά των εκδόσεων της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε το έτος 2004, με τίτλο «Ζακυνθινοί Επίσκοποι στον κόσμο».

Στο ίδιο φυλλάδιο δημοσιεύονται φωτογραφικά στιγμιότυπα από την επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου στη Ζάκυνθο και τα Στροφάδια από 22-25 Αυγούστου 2003.

Στο εξώφυλλο η εικόνα «Θεοτόκος Γλυκοφιλούσα», έργο μέσων 16ου αιώνα, που φυλάσσεται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο Ζακύνθου και προέρχεται από παρεκκλήσιο της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, στο Ξηροκάστελο.

Στο οπισθόφυλλο η φωτογραφία του εξωφύλλου Ευαγγελίου, με αργυρή στάχωση του 1812, της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, έργο Γεωργίου Διαμάντη Μπάφα (1784-1854).

Φωτογραφίες από εικόνες ενυπόγραφων έργων που βρίσκονται στο Μουσείο Ζακύνθου, την Εθνική Πινακοθήκη Ελλάδος, και διάφορους ναούς του νησιού, όπως, Άγιο Ιωάννη Θεολόγο στα Ξεροβούνια Γαϊτανιού, Αγίας Μαύρας Μαχαιράδου, Παναγίας Φανερωμένης Μπανάτου, προσδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα και αξία στο ημερολόγιο.

Το ημερολόγιο του έτους 2005 είναι αφιερωμένο στον μακαριστό Μητροπολίτη Αργολίδος Χρυσόστομο Β΄(1965-1985), κατά κόσμον Νικόλαο Δεληγιαννόπουλο, 20 χρόνια από την εκδημία του (1916-1985).

Το βιογραφικό του συμπατριώτη μας Μητροπολίτη Αργολίδος, επεξεργάστηκε ο Πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Καποδίστριας, και αποτελεί αναδημοσίευση από το βιβλίο του «Ζακυνθινοί Επίσκοποι στον Κόσμο», ενώ φωτογραφίες από τη φυσική του παρουσία, στη Λιτανεία του Σκηνώματος του Αγίου Διονυσίου το 1960, συμπληρώνουν το κείμενο.

Ακολουθεί στη συνέχεια, ο απολογισμός πράξεων και δράσης του Μητροπολίτου Ζακύνθου Χρυσοστόμου Β΄ με τη συμπλήρωση δεκαετίας από της αναρρήσεως του στον επισκοπικό θρόνο της Ζακύνθου και συγκεκριμένα για το χρονικό διάστημα από 25.5.1994-25.5.2004, όπου καταγράφονται γεγονότα σταθμοί στην εκκλησιαστική ιστορία του νησιού, με την οργάνωση επιστημονικών διεθνών συνεδρίων, την επίσκεψη του Πατριάρχη, την επίσκεψη της εκκλησιαστικής Χορωδίας της ρωσικής πόλης του Ζαγκόρσκ, την επίσκεψη διαφόρων εκκλησιαστικών αντιπροσωπειών.

Γίνεται επίσης αναφορά στις χειροτονίες νέων κληρικών, σε εγκαίνια Ναών, σε εκδόσεις βιβλίων, σε ενέργειες ίδρυσης μονάδας τεχνητού νεφρού, στο Νομαρχιακό Νοσοκομείο Ζακύνθου, σε απολογισμό της διαχείρισης των κληροδοτημάτων και ευαγών ιδρυμάτων, που εποπτεύονται από την Ιερά Μητρόπολη, σε προσπάθειες αποκατάστασης Μονών και Ναών, σε παραχώρηση εκτάσεων που ανήκαν στη Μονή Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου για την κατασκευή σχολικού συγκροτήματος, κλειστού γυμναστηρίου, εργατικών κατοικιών, βιβλιοθήκης Μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων, νοσηλευτικού ιδρύματος νοσοκομείου, δημοσίου σχολείου, σχολών Ανωτάτης τεχνικής εκπαίδευσης, και από τη Μονή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου Λαγκάδας, δωρεά οικοπέδου για τη δημιουργία κέντρου υγείας.

Και σε αυτό το ημερολόγιο παρουσιάζονται φωτογραφίες από ενυπόγραφες εικόνες έργων, από το Μουσείο Ζακύνθου και από διαφόρους ναούς. Στο εξώφυλλο η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, βημόθυρο από τον προσεισμικό Ναό του Αγίου Γεωργίου των Καλογραιών των αρχών του 19ου αιώνα, που βρισκόταν στις ανατολικές παρυφές του λόφου του Κάστρου. Στο οπισθόφυλλο το έμβλημα της Μητροπόλεως Ζακύνθου.

Το ημερολόγιο του έτους 2006, είναι αφιερωμένο στον Μητροπολίτη Ζακύνθου Γαβριήλ Γαρζώνη (1824-1827), κατά κόσμον Γεώργιο (1764-1827).

Το βιογραφικό του Μητροπολίτη Γαρζώνη επεξεργάστηκε ο Πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Καποδίστριας.

Στο εξώφυλλο η εικόνα του Αγίου Γεωργίου έφιππου να σκοτώνει δράκο, λεπτομέρεια από εικόνα του Μουσείου Ζακύνθου, και στο οπισθόφυλλο αεροφωτογραφία του Καστρομονάστηρου των Στροφάδων.

Φωτογραφία από πορτραίτο του Γαβριήλ Γαρζώνη, που φυλάσσεται στην πινακοθήκη του Μητροπολιτικού Μεγάρου και από την επίσημη σφραγίδα, που χρησιμοποιούσε για την επικύρωση των εγγράφων που υπέγραφε, διανθίζουν το κείμενο.

Επίσης δημοσιεύεται και φωτογραφία προσωπογραφίας, του Αναγνώστη και Φιλικού Αντωνίου Μαρτελάου, έργο Πέτρου Ζουμπουλάκη, του 2002, βασισμένη σε παλαιότερο έργο του Νικολάου Καντούνη, καθώς και φωτογραφία λεπτομέρειας που απεικονίζει την πόλη της Ζακύνθου, από τον πίνακα με τη Λιτανεία του Σκηνώματος του Αγίου Διονυσίου, έργο Νικολάου Κουτούζη, 1766. Ακολουθούν φωτογραφίες εικόνων, που βρίσκονται στο Μουσείο Ζακύνθου, στο Μουσείο Σολωμού, την πινακοθήκη του Μητροπολιτικού Μεγάρου, και σε ναούς του νησιού.

Στο τέλος παρατίθενται οι τίτλοι των εκδόσεων, που έχουν πραγματοποιηθεί από τη Μονή Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου και την Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου.

Το ημερολόγιο του έτους 2007, είναι αφιερωμένο στη σχέση Θεολογίας και Οικολογίας.

Περιλαμβάνει απόσπασμα κειμένου του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου, που αναφέρεται στην προστασία του περιβάλλοντος, από τον πρόλογο του βιβλίου του π. Παναγιώτη Καποδίστρια «Κεφάλαια Θεολογίας του Περιβάλλοντος», έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, Ζάκυνθος 2006. Ακολουθούν τα κείμενα του π. Καποδίστρια: «Με ήθος άσκησης και ολιγάρκειας» και η «Ακολουθία επί τη ημέρα του Περιβάλλοντος».

Στο εξώφυλλο η εικόνα, όπου ο Άγγελος Ουριήλ οδηγεί τον Πρόδρομο στην έρημο. Έργον αγνώστου, από τα τέλη του 17ου ή τις αρχές του 18ου αιώνα, από το σκευοφυλάκιο του Ναού Αγίας Μαύρας Μαχαιράδου Ζακύνθου, και στο οπισθόφυλλο λεπτομέρεια από εικόνα της Πεντηκοστής «Ο κόσμος», έργο αγνώστου, 15ου αιώνα.

Κατά την πρακτική, που ακολουθήθηκε και στο προηγούμενο τεύχος, δημοσιεύονται ομοίως φωτογραφίες από διάφορες εικόνες, ενώ παρατίθενται και οι τίτλοι των εκδόσεων της Εκκλησίας της Ζακύνθου.

Το ημερολόγιο του έτους 2008, είναι αφιερωμένο στα νησιά των Στροφάδων. Υπάρχει κείμενο του π. Δανιήλ Μπιάζη, με ιστορικές σημειώσεις για τα νησιά, και κείμενο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, όπου εισάγει τον επισκέπτη – προσκυνητή στην ιερότητα του τόπου και τον φέρνει σε επαφή με τον αφοσιωμένο αναχωρητή των Στροφάδων, τον παπά Γρηγόρη Κλάδη, την ξεχωριστή φύση των νησιών, και γενικά το περιβάλλον.

Ένα ακόμα κείμενο των Γιώργου Καρρή, εργαστηριακού συνεργάτη Τμήματος Οικολογίας και Περιβάλλοντος ΤΕΙ Ιονίων Νήσων και Μέλους της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και Αριστοτέλη Μαρτίνη, Καθηγητή Εφαρμογών Τμήματος Οικολογίας και Περιβάλλοντος ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, αντίστοιχα, με τίτλο «Στροφάδια ένας απομονωμένος οικολογικός θησαυρός», αναφέρεται στην μοναδικότητα των δύο νησίδων, και στις συνθήκες ζωής που αναπτύσσονται, αναπαράγονται και διασώζονται σ' αυτές και έχουν σχέση με τη χλωρίδα και την πανίδα, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα.

Στο εξώφυλλο η εικόνα από το Μουσείο Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, όπου η «Θεοτόκος Παντοχαρά», διασώζει ναυαγό οδηγώντας τον στα Στροφάδια. Στο οπισθόφυλλο, η φωτογραφία με το Καστρομονάστηρο των Στροφάδων, την ώρα που ο ήλιος δύει.

Τα σχετικά με τα Στροφάδια κείμενα πλουτίζουν ωραιότατες φωτογραφίες, που εστιάζουν στους εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους του Μοναστηρίου, την Σκήτη του Αγίου Διονυσίου, το Οστεοφυλάκιο των μοναχών, τους μοναδικούς υπεραιωνόβιους κέδρους, που φύονται στο μεγαλύτερο από τα δύο νησιά, τον φάρο για τους ναυτικούς, κρύπτες και φωλιές θαλασσοπουλιών και τα κτίσματα που υπάρχουν στο μικρό νησί. Ακολουθούν επίσης φωτογραφίες, αναφερόμενες σε λατρευτικές κυρίως εικόνες, που έχουν σχέση με το τοπικό εορτολόγιο συνοδευόμενες με σημειώσεις για τους ναούς ή τα μουσεία που βρίσκονται, και ο κατάλογος με τους τίτλους των εκδόσεων της Μητροπόλεως.

Το ημερολόγιο έτους 2009, είναι αφιερωμένο και πάλι στον Προστάτη της νήσου Άγιο Διονύσιο. Το εισαγωγικό κείμενο προέρχεται από το βιβλίο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, «Ζακυνθινοί Επίσκοποι στον Κόσμο», και προϊδεάζει τον αναγνώστη για την προσωπικότητα του Αγίου Διονυσίου, του δικού μας Αγίου, ο οποίος με την ζωντανή παρουσία του παρηγορεί και καθοδηγεί τον κάθε έναν από εμάς. Ακολουθεί ο Παρακλητικός Κανόνας εις τον εν «Αγίοις Πατέρα ημών Διονύσιον, Αρχιεπίσκοπον Αιγίνης τον Θαυματουργόν», κείμενο-ποίημα Γερασίμου Μοναχού Μικραγιαννανίτου (1905-1991). Επίσης το κείμενο-ποίημα προς τον Άγιον, Οίκοι εικοσιτέσσαρες «Χαιρετισμοί» υπό Αγγέλου Κονιδάρη Λευκαδίου.

Στο εξώφυλλο η φορητή εικόνα του Αγίου ως Αρχιερέα, από το Μουσείο της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, και στο οπισθόφυλλο λεπτομέρεια από φορητή εικόνα της ιδίας Μονής, που παρουσιάζει την ανατολή του ηλίου.

Το ημερολόγιο του έτους 2010, είναι αφιερωμένο στο Μοναστήρι της Σπηλιώτισσας. Γίνεται εκτενής αναφορά στο ιστορικό της Μονής, με δίγλωσσο κείμενο, Ελληνικά και Αγγλικά, και πλαισιώνεται από φωτογραφικό υλικό, που έχει σχέση με την περιοχή που βρίσκεται η Μονή, στο χωριό των Ορθωνιών, στην ορεινή Ζάκυνθο, και τη λατρεία της εικόνας.

Στο εξώφυλλο, η εφέστια εικόνα της «Παναγίας της Σπηλιωτίσσης» της επονομαζομένης «Σπηλαιώτισσας», της ομώνυμης Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου, ενώ στο οπισθόφυλλο η πανοραμική άποψη της Μονής.

Φωτογραφίες του συγκροτήματος της Μονής, του Καθολικού της Μονής, της Λιτανείας της εικόνας, για την πραγματοποίηση της παραδοσιακής Δέησης στη θέση όπου το αλώνι, στιγμιότυπο από τη δέηση έτους 2009, καθώς και σκίτσο που δείχνει τον εσωτερικό αύλιο χώρο μετά του οικοδομικού συγκροτήματος, δια χειρός Λουδοβίκου Σαλβατώρ, 1901, συμπληρώνουν τα κείμενα.

Το ημερολόγιο του έτους 2011, είναι αφιερωμένο στην Αγία Μαρία την Μαγδαληνή, όπως και το ημερολόγιο του έτους 1985. Ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας υπογράφει κείμενο με τίτλο «Από τη Ζάκυνθο η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή πρώτη Ευαγγελίστρια του Χριστιανισμού στην Ευρώπη», όπου αναφέρεται στα όσα διασώζει η παράδοση.

Ακολουθεί κείμενο του Αρχιμανδρίτη Διονυσίου Λυκογιάννη, όπου αναφέρεται, σταχυολογώντας πληροφορίες, από τον βίο της και από την ιστορία του ναού της, στις Μαριές Ζακύνθου, κάνοντας επίσης μνεία, και στο γεγονός της άφιξης στο νησί μας, την 20η Ιουλίου 2010 της τιμίας Χειρός της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής, που έφεραν οι Αγιορείτες Πατέρες από τη Μονή Σίμωνος Πέτρας.

Στο εξώφυλλο η εικόνα «Μη μου άπτου», εφέστια εικόνα του ναού των Μαριών της Ζακύνθου και στο οπισθόφυλλο η εικόνα της άφιξης της Μαρίας της Μαγδαληνής και Μαρίας του Κλωπά στη Ζάκυνθο, έργο του Χρήστου Ρουσέα, που βρίσκεται στο ναό του χωριού Μαριές.

Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την άφιξη και υποδοχή της χειρός της Αγίας, τόσο στην πόλη (λιμάνι), όσο και στη κοινότητα των Μαριών, συνοδεύουν τα κείμενα. Επίσης φωτογραφίες από ελαιογραφίες του 19ου αιώνα, που απεικονίζουν τη συνάντηση της Μαρίας της Μαγδαληνής με τον Αναστημένο Ιησού και τη λιτανεία της εικόνα της, στους δρόμους της κοινότητας, αναδεικνύουν τα κείμενα έτι περισσότερο.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το έτος 2011, στις 7 Οκτωβρίου, έλαβε χώρα για πρώτη φορά στην τοπική ιστορία, ένα γεγονός, που σηματοδότησε τα εκκλησιαστικά δεδομένα του νησιού και όχι μόνο. Εδώ αναφέρομαι στην οικειοθελή παραίτηση του Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. κ. Χρυσοστόμου Β΄ από το μητροπολιτικό θρόνο της νήσου, παραίτηση, που είχε προαναγγελθεί από τον ίδιο προ καιρού. Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, λοιπόν, αφού συναίνεσε και αποδέχθηκε την παραίτηση, εξέλεξε νέο Μητροπολίτη Ζακύνθου τον μέχρι τότε Επίσκοπο Φωτικής κ. κ. Διονύσιο.

Το επόμενο ημερολόγιο, έτους 2012, αφιερώνεται στο νέο Μητροπολίτη. Ακολουθεί το βιογραφικό του Μητροπολίτη Διονυσίου Δ΄, και παρατίθενται φωτογραφικά στιγμιότυπα, από την εκλογή του. Στη συνέχεια δημοσιεύεται ο ενθρονιστήριος λόγος, που εκφώνησε κατά την εγκατάστασή του.

Στο εξώφυλλο η εικόνα του Αγίου Διονυσίου, αυγοτέμπερα σε ξύλο, που φυλάσσεται στο Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, ενώ στο οπισθόφυλλο, το έμβλημα της Ιεράς Μητροπόλεως.

Το ημερολόγιο του έτους 2013 είναι αφιερωμένο στον εθνεγέρτη Αναγνώστη, Αντώνιο Μαρτελάο (1754-1818). Εν αρχή δημοσιεύεται η ομιλία του Μητροπολίτη, που εκφώνησε στο φιλολογικό μνημόσυνο, που οργάνωσε το Μιλάνειο Ναυτικό Μουσείο, στο ναό της Αναλήψεως της πόλεως, την 26η Μαΐου 2012, με τίτλο «Τιμητική ενατένιση Αντωνίου Μαρτελάου».

Το κείμενο κοσμούν το πορτραίτο του τιμωμένου, έργο Νικολάου Καντούνη, που καταστράφηκε κατά τη σεισμοπυρκαγιά του '53 και φωτογραφίες από λατρευτικές θρησκευτικές εικόνες, που βρίσκονται στο ναό της Αναλήψεως. Επίσης δημοσιεύεται η Ακολουθία του Μικρού Παρακλητικού Κανόνος εις την Υπεραγία Θεοτόκο.

Στο εξώφυλλο η εικόνα, «Ο Χριστός Παντοκράτωρ», έργο του αγιογράφου Αγγέλου, πρώτο μισό του 15ου αιώνος από τον κατεστραμμένο ναό του Αγίου Σπυρίδωνος του Φλαμπουριάρη και που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Ζακύνθου, και στο οπισθόφυλλο, το έμβλημα της Μητροπόλεως.

Το ημερολόγιο του έτους 2014, είναι αφιερωμένο στη σχέση Θεολογίας και Οικολογίας και περιλαμβάνει ομιλία του Μητροπολίτη με θέμα «Ανιχνεύοντας το Θείο Αποτύπωμα στη Φύση», που εκφωνήθηκε κατά την Οικολογική Γιορτή, στην α΄ σύναξη του γ΄ κύκλου του Κέντρου Λόγου «Αληθώς», στο Μπανάτο, την 30η Αυγούστου 2013.

Ακολουθεί το κείμενο «Αρχάγγελοι με εικόνα της Καρδιώτισσας και Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος», της Μυρτάλης Αχειμάστου-Ποταμιάνου, από την έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου «Εικόνες της Ζακύνθου», Αθήνα 1997.

Δημοσιεύεται επίσης η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου (Χαιρετισμών) εις την Υπεραγία Θεοτόκο. Στο εξώφυλλο η εικόνα «Παναγία η Καρδιώτισσα» και στο οπισθόφυλλο το έμβλημα της Μητροπόλεως.

Το ημερολόγιο του έτους 2015, είναι αφιερωμένο στη στάση του Μοναχισμού για το Φυσικό Περιβάλλον και δημοσιεύεται κείμενο από το βιβλίο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, «Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, εκφραστής του ορθόδοξου θεολογικού λόγου για το φυσικό περιβάλλον». Επίσης δημοσιεύεται κείμενο της Ζωής Α. Μυλωνά, από το βιβλίο «Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης Ιεράς Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου», με θέμα «Ο Άγιος Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης και ο Άγιος Ονούφριος». Έπονται στη συνέχεια οι Χαιρετισμοί του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Στο εξώφυλλο η εικόνα, που φυλάσσεται στο Μουσείο της Μονής «Ο Άγιος Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης και ο Άγιος Ονούφριος», αυγοτέμπερα σε ξύλο, 18ος αιώνας. Στο οπισθόφυλλο το έμβλημα της Μητροπόλεως.

Αξίζει επίσης να καταγραφεί ότι, αρχής γενομένης, από το ημερολόγιο του έτους 1980 έως και αυτό του έτους 2015, σε άλλα περισσότερες και σε άλλα πιο λίγες, δημοσιεύονται καλαίσθητες ξυλογραφίες με διάφορα θρησκευτικά κυρίως θέματα, κοσμώντας έτσι τις σελίδες τους και προσδίδοντάς τους, ιδιαίτερο επίσης ενδιαφέρον, εκτός βέβαια της όποιας σωστικής παρέμβασης γίνεται, αναφορικά με την αξιοποίησή τους και τη διάσωσή τους.

Τα 37 συνολικά ημερολόγια, που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα, αγαπητοί μου, αποτελούν πολύτιμα ιστορικά αρχεία με τις πάσης φύσεως πληροφορίες που περιέχουν, και έχουν σχέση πρωτίστως με την εκκλησιαστική τοπική παράδοση και την εκκλησιαστική τοπική ιστορία.

Τα καλαντάρια αυτά του χρόνου, ξεπερνούν την καθημερινότητα, και λειτουργούν διαχρονικά, και θα έλεγα, διασωστικά, ενώ βοηθούν επιβοηθητικά στην έρευνα.

Δημοσιεύουν ενδιαφέροντα κείμενα, που αφορούν την τοπική εκκλησία και τις δράσεις της. Μας πληροφορούν για την ύπαρξη μεγάλου αριθμού εικόνων και τους χώρους, που σήμερα βρίσκονται, καθώς και για την ύπαρξη πολλών επίσης ιερών κειμηλίων και εκκλησιαστικών σκευών.

Παρουσιάζουν την τοπική Αγιολογία και το τοπικό Εορτολόγιο, τις Μονές, τα Ησυχαστήρια, τους Ναούς, τα Παρεκκλήσια και τα Προσκυνήματα, τις πολλαπλές δράσεις της Ιεράς Μητροπόλεως, τη Φιλανθρωπική Διακονία, ενώ κάνουν αναφορά στα διάφορα ευαγή Ιδρύματα, που λειτουργούν με την εποπτεία της. Έχουν επιπρόσθετα και μεγάλη χρηστική αξία, αναφορικά με την πληροφόρηση των ονοματεπώνυμων των ιερέων, τα οφίκιά τους, τους τίτλους τους, και τους ναούς στους οποίους αυτοί υπηρετούν.

Σημειώνεται ότι τα ημερολόγια, τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια, κυκλοφορούν σε άνω των 10.000 αντιτύπων. Σίγουρα αποτελούν ανεκτίμητη προσφορά και αξίζουν του ενδιαφέροντός μας. Συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τους συντελεστές.

Είναι προφανές, ότι η αναφορά μου στα ημερολόγια έγινε με ιδιαίτερη συντομία. Το υλικό που περιέχουν είναι τεράστιο σε όγκο και μεγάλης αξίας. Ελπίζω να βρεθούν κάποιοι να ασχοληθούν περισσότερο. Τέλος, Σας εκφράζω τις ευχαριστίες μου για την αποψινή παρουσία Σας!