Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας
[Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΤΣΗ ΖΑΚΥΘΟΣ, 20.6.2007, φ. 3072, σ. 15]
Πολύς λόγος γίνεται κατά την τελευταία δεκαετία ή και εικοσαετία περί της συναντήσεως Ισλαμισμού και Χριστιανισμού, στο περιβάλλον ενός κόσμου, ο οποίος χαρακτηρίζεται ήδη από την κράση των ανθρώπων και των πολιτισμών τους, κάτι που σημαίνει και αναγκαστική κάποτε συνεύρεση και των θρησκειών τους. Δεν είναι εύκολο, μήτε ανώδυνο κάτι τέτοιο. Εκείνο όμως που παραμένει ζητούμενο είναι, αυτή η συνάντηση, ξέχωρα από την πρώτη έκπληξη, να μην επιφέρει τη σύγκρουση. Καλόν είναι, κατά τη δική μας οπτική, να μην επιφέρει και την αλληλοπεριχώρηση. Μένουμε στέρεοι στις δικές μας παραδόσεις και σεβόμαστε τον Άλλο, ο οποίος πλέον συνθέτει το σύγχρονο κοινωνικό μας περιβάλλον. Γνωρίζουμε, όσο μάς είναι κατορθωτό, τις πεποιθήσεις τού αλλοδαπού π.χ. γείτονά μας, ώστε να μπορέσουμε ν’ ασκηθούμε κι εμείς στην Ανοχή.
Το Κοράνιο (στα αραβικά: أَلْقُرآن , αλ Κουράν, στα αγγλικά Qur'an), σύμφωνα με τη μουσουλμανική πίστη, είναι ο ίδιος ο θεϊκός λόγος, η έκφανση, η αποκάλυψη του μηνύματος του ίδιου του Θεού στον κόσμο. [Συστηματική αντιμετώπιση του Κορανίου, βλ. Επισκόπου Αναστασίου Γιαννουλάτου, Ισλάμ. Θρησκειολογική επισκόπησις, Αθήναι 1983 (3η έκδοση), σ. 97-114]. Μέσα σε αυτό το ιερότατο για τον Ισλαμισμό βιβλίο έχουν αναμφισβήτητα παρεισφρήσει πολλά σύμβολα και στοιχεία από το χριστιανικό περιβάλλον, έχοντας συνεπώς επηρεάσει την ανέλιξη της θρησκευτικότητας των Μουσουλμάνων στη διαδρομή των αιώνων.
Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή της Παρθένου Μαρίας, με την παρουσία της οποίας μέσα στο Κοράνιο ασχολούμαστε στη σύντομη ετούτη εργασία.
Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, ειδικός επί του θέματος, σημειώνει χαρακτηριστικά, ότι «το Κοράνιον … ομιλεί περί αυτής (της Παναγίας σ.Σ.) με μεγαλυτέραν ευλάβειαν από όσην δεικνύουν ωρισμένοι προτεσταντικοί κύκλοι.» [ό.π., σ. 150]. Όντως, είναι άξιο θαυμασμού, πόσο οι Μουσουλμάνοι μέσ’ από το κορανικό πρίσμα φαίνεται ότι την σέβονται και την τιμούν, ενώ στην πράξη της δικής μας Ορθόδοξης Κοινωνίας συναντάμε συχνά εντονότατη πολεμική και φανατικότατη κάποτε έως αιρετική αντιμετώπιση της Παναγίας. [Σύγχρονους αμφισβητίες της Παναγίας αναφέρουμε, για παράδειγμα, τους Χιλιαστές, τους Προτεσταντίζοντες, τους βλάσφημους ή τους ουσιαστικά αθεΐζοντες, τυπικώς όμως «Χ.Ο.» στην αστυνομική τους ταυτότητα κ.ά.]. Ενδεικτικό επίσης της τιμητικής αυτής θέσης είναι και το ότι στο Κοράνιο το όνομα της Μαρίας συναντάται σε 33 από τα 114 κεφάλαια (Sūra: κεφάλαιο), περισσότερες δηλαδή και από τις ανάλογες αναφορές της Καινής Διαθήκης. [Επισκόπου Αναστασίου…, ό.π.]. Χρειάζεται βεβαίως να επισημανθεί, ότι οι μαριολογικές αυτές αναφορές «προέρχονται εκ των αποκρύφων Ευαγγελίων και ποικίλων λαϊκών θρύλων, δια τούτο και υφίστανται σοβαραί διαφοραί μεταξύ των Χριστιανικών παραδόσεων και των εν τω Κορανίω υποστηριζομένων» [ό.π.].
[Η μετάφραση των παρακάτω σταχυολογημένων κορανικών περικοπών είναι της Μίνας Ζωγράφου-Μεραναίου, από την έκδοση του Κορανίου του Σ. Δαρεμά].
Α΄
Κάποιος άγγελος (σε άλλο σημείο παρακάτω πληροφορούμαστε το ποιος) φέρνει το χαρμόσυνο μήνυμα στη Μαρία, ότι εκείνη είναι η μόνη από τις γυναίκες του κόσμου, την οποία ο Θεός διέκρινε ως την «εκλεκτή» για την υλοποίηση του σχεδίου του, φέρνοντάς μας στο νου το καινοδιαθηκικό «[…] ευλογημένη συ εν γυναιξί»[Λκ 1,28]. Στο εξής η γυναίκα αυτή θα αξιωθεί να γίνει δέκτης των υψίστων μυστηρίων. Πρόκειται να γεννήσει τον Ιησού τον Μεσσία, τον «έμπιστο του Θεού», ο οποίος θα έχει το εξαιρετικό προνόμιο να είναι μέγας στο παρόν και στο μέλλον, στην τωρινή και στη μέλλουσα ζωή. Η δυσπιστία της Μαρίας είναι βέβαια απόλυτα δικαιολογημένη, μια και όπως η ίδια λέει, δεν την έχει πλησιάσει ποτέ κανένας άνδρας, οπότε της φαίνεται εντελώς ακατόρθωτο το ενδεχόμενο ενός τοκετού χωρίς τη συνάντηση άνδρα και γυναίκας. Η απάντησή της παραπέμπει αμέσως στο αγιογραφικό χωρίο «πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;» [Λκ 1,34].
Στο κείμενο πάντως είναι φανερό, ότι οι Μουσουλμάνοι δέχονται την άσπιλη σύλληψη της Μαρίας (κάτι που στον Χριστιανισμό αποδέχονται μόνον οι Ρωμαιοκαθολικοί) και την υμνούν. [Βλ. Γρηγορίου Δ. Ζιάκα, Ιστορία των Θρησκευμάτων Β΄ Το Ισλάμ, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1983 (2η έκδοση), σ. 432].
Β΄
Το Κοράνιο (στα αραβικά: أَلْقُرآن , αλ Κουράν, στα αγγλικά Qur'an), σύμφωνα με τη μουσουλμανική πίστη, είναι ο ίδιος ο θεϊκός λόγος, η έκφανση, η αποκάλυψη του μηνύματος του ίδιου του Θεού στον κόσμο. [Συστηματική αντιμετώπιση του Κορανίου, βλ. Επισκόπου Αναστασίου Γιαννουλάτου, Ισλάμ. Θρησκειολογική επισκόπησις, Αθήναι 1983 (3η έκδοση), σ. 97-114]. Μέσα σε αυτό το ιερότατο για τον Ισλαμισμό βιβλίο έχουν αναμφισβήτητα παρεισφρήσει πολλά σύμβολα και στοιχεία από το χριστιανικό περιβάλλον, έχοντας συνεπώς επηρεάσει την ανέλιξη της θρησκευτικότητας των Μουσουλμάνων στη διαδρομή των αιώνων.
Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή της Παρθένου Μαρίας, με την παρουσία της οποίας μέσα στο Κοράνιο ασχολούμαστε στη σύντομη ετούτη εργασία.
Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, ειδικός επί του θέματος, σημειώνει χαρακτηριστικά, ότι «το Κοράνιον … ομιλεί περί αυτής (της Παναγίας σ.Σ.) με μεγαλυτέραν ευλάβειαν από όσην δεικνύουν ωρισμένοι προτεσταντικοί κύκλοι.» [ό.π., σ. 150]. Όντως, είναι άξιο θαυμασμού, πόσο οι Μουσουλμάνοι μέσ’ από το κορανικό πρίσμα φαίνεται ότι την σέβονται και την τιμούν, ενώ στην πράξη της δικής μας Ορθόδοξης Κοινωνίας συναντάμε συχνά εντονότατη πολεμική και φανατικότατη κάποτε έως αιρετική αντιμετώπιση της Παναγίας. [Σύγχρονους αμφισβητίες της Παναγίας αναφέρουμε, για παράδειγμα, τους Χιλιαστές, τους Προτεσταντίζοντες, τους βλάσφημους ή τους ουσιαστικά αθεΐζοντες, τυπικώς όμως «Χ.Ο.» στην αστυνομική τους ταυτότητα κ.ά.]. Ενδεικτικό επίσης της τιμητικής αυτής θέσης είναι και το ότι στο Κοράνιο το όνομα της Μαρίας συναντάται σε 33 από τα 114 κεφάλαια (Sūra: κεφάλαιο), περισσότερες δηλαδή και από τις ανάλογες αναφορές της Καινής Διαθήκης. [Επισκόπου Αναστασίου…, ό.π.]. Χρειάζεται βεβαίως να επισημανθεί, ότι οι μαριολογικές αυτές αναφορές «προέρχονται εκ των αποκρύφων Ευαγγελίων και ποικίλων λαϊκών θρύλων, δια τούτο και υφίστανται σοβαραί διαφοραί μεταξύ των Χριστιανικών παραδόσεων και των εν τω Κορανίω υποστηριζομένων» [ό.π.].
[Η μετάφραση των παρακάτω σταχυολογημένων κορανικών περικοπών είναι της Μίνας Ζωγράφου-Μεραναίου, από την έκδοση του Κορανίου του Σ. Δαρεμά].
Α΄
(Sūra 3: 37-40 και 42)
Στη Sūra 3, με τον τίτλο «Η οικογένεια του Εμράν» η Μαρία συναντιέται στους στίχους 37 έως 40 και συνέχεια στον στίχο 42:
Στη Sūra 3, με τον τίτλο «Η οικογένεια του Εμράν» η Μαρία συναντιέται στους στίχους 37 έως 40 και συνέχεια στον στίχο 42:
«37 Ο άγγελος είπε στη Μαρία: Ο Θεός σε διάλεξε˙ σε εξάγνισε είσαι η εκλεκτή ανάμεσα σ’ όλες τις γυναίκες.
38 Να είσαι αφοσιωμένη στον Κύριο˙ λάτρευσέ τον˙ να υποκλίνεσαι μπροστά του μ’ όλους τους θεράποντάς σου.
39 Σου αποκαλύπτομε αυτά τα μυστήρια. Δεν ήταν καθόλου μαζί της όταν έριχναν την ιερή ράβδο. Ποιος απ’ αυτούς θα αναλάβαινε την ανατροφή της Μαρίας. Και αν δεν ήσουν ο μάρτυρας των φιλονικιών τους.
40 Ο άγγελος είπε στη Μαρία: Ο Θεός αναγγέλλει το ρήμα του. Θα ονομασθεί Ιησούς ο Μεσσίας, ο υιός της Μαρίας, μέγας σ’ αυτόν τον κόσμο και στον άλλον και ο έμπιστος του Υψίστου.
41 […]
42 Κύριε, απάντησε η Μαρία, πώς θα αποκτήσω γιο; Κανένας άντρας δεν με πλησίασε. Έτσι θα γίνει, απάντησε ο άγγελος […].»
38 Να είσαι αφοσιωμένη στον Κύριο˙ λάτρευσέ τον˙ να υποκλίνεσαι μπροστά του μ’ όλους τους θεράποντάς σου.
39 Σου αποκαλύπτομε αυτά τα μυστήρια. Δεν ήταν καθόλου μαζί της όταν έριχναν την ιερή ράβδο. Ποιος απ’ αυτούς θα αναλάβαινε την ανατροφή της Μαρίας. Και αν δεν ήσουν ο μάρτυρας των φιλονικιών τους.
40 Ο άγγελος είπε στη Μαρία: Ο Θεός αναγγέλλει το ρήμα του. Θα ονομασθεί Ιησούς ο Μεσσίας, ο υιός της Μαρίας, μέγας σ’ αυτόν τον κόσμο και στον άλλον και ο έμπιστος του Υψίστου.
41 […]
42 Κύριε, απάντησε η Μαρία, πώς θα αποκτήσω γιο; Κανένας άντρας δεν με πλησίασε. Έτσι θα γίνει, απάντησε ο άγγελος […].»
Στις περικοπές αυτές παρακολουθούμε μια διήγηση με κεντρικό πρόσωπο τη Μαρία, διήγηση απροσδόκητα παράλληλη με την Καινοδιαθηκική πίστη περί του Ευαγγελισμού και της υπέρ έννοιαν ασπόρου κυοφορίας του Υιού της.
Κάποιος άγγελος (σε άλλο σημείο παρακάτω πληροφορούμαστε το ποιος) φέρνει το χαρμόσυνο μήνυμα στη Μαρία, ότι εκείνη είναι η μόνη από τις γυναίκες του κόσμου, την οποία ο Θεός διέκρινε ως την «εκλεκτή» για την υλοποίηση του σχεδίου του, φέρνοντάς μας στο νου το καινοδιαθηκικό «[…] ευλογημένη συ εν γυναιξί»[Λκ 1,28]. Στο εξής η γυναίκα αυτή θα αξιωθεί να γίνει δέκτης των υψίστων μυστηρίων. Πρόκειται να γεννήσει τον Ιησού τον Μεσσία, τον «έμπιστο του Θεού», ο οποίος θα έχει το εξαιρετικό προνόμιο να είναι μέγας στο παρόν και στο μέλλον, στην τωρινή και στη μέλλουσα ζωή. Η δυσπιστία της Μαρίας είναι βέβαια απόλυτα δικαιολογημένη, μια και όπως η ίδια λέει, δεν την έχει πλησιάσει ποτέ κανένας άνδρας, οπότε της φαίνεται εντελώς ακατόρθωτο το ενδεχόμενο ενός τοκετού χωρίς τη συνάντηση άνδρα και γυναίκας. Η απάντησή της παραπέμπει αμέσως στο αγιογραφικό χωρίο «πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;» [Λκ 1,34].
Στο κείμενο πάντως είναι φανερό, ότι οι Μουσουλμάνοι δέχονται την άσπιλη σύλληψη της Μαρίας (κάτι που στον Χριστιανισμό αποδέχονται μόνον οι Ρωμαιοκαθολικοί) και την υμνούν. [Βλ. Γρηγορίου Δ. Ζιάκα, Ιστορία των Θρησκευμάτων Β΄ Το Ισλάμ, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1983 (2η έκδοση), σ. 432].
Β΄
(Sura 5: 76 και 79)
Στη Sūra 5, με τον τίτλο «Η Τράπεζα» η Μαρία συναντιέται στους στίχους 76 και 79:«76 Όσοι λένε πως ο Μεσσίας, ο γιος της Μαρίας, είναι ο Θεός βλασφημούν […].
77-78 […]
79 Ο Μεσσίας, ο υιός της Μαρίας, δεν είναι παρά ο υπηρέτης του Ύψιστου˙ άλλοι απεσταλμένοι προηγήθηκαν. Η μητέρα του ήταν δικαία. Ζούσαν και έτρωγαν μαζί […].»
Στο απόσπασμα της σούρας αυτής, το Κοράνιο διαχωρίζει τη θέση του και απομακρύνεται ολότελα από τη Χριστιανική πεποίθηση. Υπερτονίζει, ότι ο γιος της «δίκαιης» Μαρίας, που πρόκειται να γεννηθεί δεν θα είναι Θεός, μα υπηρέτης του Θεού. Απλά και μόνον θα είναι ένας απ’ τους πολλούς του αποστόλους. Πριν από αυτόν, τον Ιησού δηλαδή, πέρασαν κι εργάστηκαν και άλλοι εξίσου σημαντικοί απεσταλμένοι: Ο Νώε (Nuh), ο Αβραάμ (Ibrahim) και ο Μωυσής (Musa). [Περισσότερα για τους Προφήτες και το έργο τους στον Ισλαμισμό, βλ. Επισκόπου Αναστασίου…, ό.π., σ. 138-141].
Κατά συνέπειαν, με την αντίληψη ετούτη αποκλείεται οποιαδήποτε διάθεση να θεωρηθεί η Μαρία ως μητέρα του Θεού (Θεοτόκος δηλαδή), μια και ο γιος, τον οποίον θα γεννήσει, δεν θα είναι γιος Εκείνου, αλλά, καθώς προαναφέρθηκε, υπηρέτης του. [Βλ. την πολυσήμαντη υποσημείωση 39, ό.π., σ. 150].
Χαρακτηριστικό επίσης είναι και το ότι αποκαλούνται «βλάσφημοι», όσοι παραδέχονται Θεό τον Ιησού.
Γ΄
Κατά τη διήγηση αυτήν, αρχικά η Μαρία φεύγει ανατολικά, μακριά από την οικογένειά της. [Στο Λκ 1,26 σημειώνεται αντίθετα, ότι ο Ευαγγελισμός συμβαίνει στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας]. Εκεί τής στέλλεται απ’ τον Θεό ο άγγελος Γαβριήλ φέροντας ανθρώπινη μορφή, όπου τής αναγγέλλει το θαυμαστό γεγονός της κυοφορίας ενός «ευλογημένου γιου», οπότε, καθώς και στη Sūra 3, εκείνη απορεί για το παράδοξο και φυσικώς αδύνατο της είδησης. Αλλά ο άγγελος τη βεβαιώνει, ότι τέτοια είναι η ουράνια θέληση. Άλλωστε, όλα όσα πρόκειται να συμβούν είναι πραγματικά ένα θαύμα του Θεού. Της τονίζει επίσης, ότι αυτός ο γιος που θα κυοφορηθεί, θαύμα θα είναι κι αυτός, ο οποίος μάλιστα θα προσφέρει στον κόσμο την ευτυχία.
Μόλις, λοιπόν, συμπληρώνεται ο καιρός να γεννηθεί το παιδί της Μαρίας, καταφεύγει εκείνη κάτω από έναν φοίνικα, όπου, κατά τη διάρκεια του οδυνηρότατου τοκετού την παρηγορεί ο άγγελος.
Το άλλο καινούργιο στοιχείο, το οποίο αντλούμε από τη Sūra ετούτη είναι, ότι στο Κοράνιο η Μαρία φέρεται ως «αδελφή του Ααρών», ταυτίζεται δηλαδή με την πραγματική αδελφή εκείνου.
77-78 […]
79 Ο Μεσσίας, ο υιός της Μαρίας, δεν είναι παρά ο υπηρέτης του Ύψιστου˙ άλλοι απεσταλμένοι προηγήθηκαν. Η μητέρα του ήταν δικαία. Ζούσαν και έτρωγαν μαζί […].»
Στο απόσπασμα της σούρας αυτής, το Κοράνιο διαχωρίζει τη θέση του και απομακρύνεται ολότελα από τη Χριστιανική πεποίθηση. Υπερτονίζει, ότι ο γιος της «δίκαιης» Μαρίας, που πρόκειται να γεννηθεί δεν θα είναι Θεός, μα υπηρέτης του Θεού. Απλά και μόνον θα είναι ένας απ’ τους πολλούς του αποστόλους. Πριν από αυτόν, τον Ιησού δηλαδή, πέρασαν κι εργάστηκαν και άλλοι εξίσου σημαντικοί απεσταλμένοι: Ο Νώε (Nuh), ο Αβραάμ (Ibrahim) και ο Μωυσής (Musa). [Περισσότερα για τους Προφήτες και το έργο τους στον Ισλαμισμό, βλ. Επισκόπου Αναστασίου…, ό.π., σ. 138-141].
Κατά συνέπειαν, με την αντίληψη ετούτη αποκλείεται οποιαδήποτε διάθεση να θεωρηθεί η Μαρία ως μητέρα του Θεού (Θεοτόκος δηλαδή), μια και ο γιος, τον οποίον θα γεννήσει, δεν θα είναι γιος Εκείνου, αλλά, καθώς προαναφέρθηκε, υπηρέτης του. [Βλ. την πολυσήμαντη υποσημείωση 39, ό.π., σ. 150].
Χαρακτηριστικό επίσης είναι και το ότι αποκαλούνται «βλάσφημοι», όσοι παραδέχονται Θεό τον Ιησού.
Γ΄
(Sūra 19: 16 και 30)
«16 Ύμνησε την Μαρία στο Κοράνιο˙ ύμνησε την ημέρα που απομακρύνθηκε από την οικογένειά της προς το μέρος της Ανατολής.
17 πήρε κρυφά έναν πέπλο για να καλυφθεί, και της στείλαμε τον Γαβριήλ, το πνεύμα μας, με μορφή ανθρώπου.
18 Ο φιλεύσπλαχνος καταφυγή μου! φώναξε η Μαρία. Αν τον φοβάσαι…
19 Είμαι ο απεσταλμένος του Θεού, είπε ο άγγελος. Έρχομαι να σου αναγγείλω έναν ευλογημένο γιο.
20 Πώς θ’ αποκτήσω αυτό το παιδί; απάντησε η Παρθένος. Δεν με έχει πλησιάσει κανένας θνητός, και μου είναι άγνωστη η αμαρτία.
21 Έτσι θα γίνει, απάντησε ο άγγελος: Εγγύηση είναι ο λόγος του Υψίστου. Τού είναι, εύκολο αυτό το θαύμα. Ο γιος σου θα γίνει το θαύμα και η ευτυχία του κόσμου. Αυτή είναι η διαταγή του ουρανού.
22 Συνέλαβε και αποσύρθηκε σ’ ένα απόμερο μέρος.
23 Οι ωδίνες του τοκετού την κατέλαβαν κοντά σε μια φοινικιά, και φώναξε: Νάδινε ο Θεός να πεθάνω, ξεχασμένη και εγκαταλελειμμένη από τους ανθρώπους, πριν από τη συλλογή μου!
24 Μη θλίβεσαι, της φώναξε ο άγγελος˙ ο Θεός έβαλε ένα ρυάκι κοντά σου.
Κούνησε τη φοινικιά, και θα δεις να πέφτουν ώριμοι χουρμάδες.
26 Φάε, πιες, σκούπισε τα δάκρυά σου κι αν σε ρωτήσει κανένας,
27 πες του: Ορκίσθηκα στον Φιλεύσπλαχνο νηστικά, και δεν μπορώ να μιλήσω σε άνθρωπο.
28 Γύρισε στην οικογένειά της, με το γιο της στην αγκαλιά. Μαρία, της είπαν, σου έτυχε μια παράξενη περιπέτεια.
29 Αδελφή του Ααρών, ο πατέρας σου ήταν δίκαιος και η μητέρα σου ενάρετη.
30 Αντί για απάντηση, τους έκανε νόημα να ρωτήσουν το γιο της […]».
Στη Sūra 19, με επιγραφή τ’ όνομά της «Μαρία», έχομε για Εκείνη τους περισσότερους συγκεντρωμένους στίχους (16-30), συγκριτικά με τ’ άλλα κεφάλαια του Κορανίου. Στη Sūra ετούτη διαπιστώνουμε μιαν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη Μαριολογία (άλλωστε και η επιγραφή της το δηλώνει), όπου, κατά κύριο λόγο, ξαναζωντανεύει η γνωστή μουσουλμανική άποψη για τον Ευαγγελισμό της Μαρίας και γενικότερα για το πρόσωπό της. [Πρβλ. Λκ 1, 26-38].
17 πήρε κρυφά έναν πέπλο για να καλυφθεί, και της στείλαμε τον Γαβριήλ, το πνεύμα μας, με μορφή ανθρώπου.
18 Ο φιλεύσπλαχνος καταφυγή μου! φώναξε η Μαρία. Αν τον φοβάσαι…
19 Είμαι ο απεσταλμένος του Θεού, είπε ο άγγελος. Έρχομαι να σου αναγγείλω έναν ευλογημένο γιο.
20 Πώς θ’ αποκτήσω αυτό το παιδί; απάντησε η Παρθένος. Δεν με έχει πλησιάσει κανένας θνητός, και μου είναι άγνωστη η αμαρτία.
21 Έτσι θα γίνει, απάντησε ο άγγελος: Εγγύηση είναι ο λόγος του Υψίστου. Τού είναι, εύκολο αυτό το θαύμα. Ο γιος σου θα γίνει το θαύμα και η ευτυχία του κόσμου. Αυτή είναι η διαταγή του ουρανού.
22 Συνέλαβε και αποσύρθηκε σ’ ένα απόμερο μέρος.
23 Οι ωδίνες του τοκετού την κατέλαβαν κοντά σε μια φοινικιά, και φώναξε: Νάδινε ο Θεός να πεθάνω, ξεχασμένη και εγκαταλελειμμένη από τους ανθρώπους, πριν από τη συλλογή μου!
24 Μη θλίβεσαι, της φώναξε ο άγγελος˙ ο Θεός έβαλε ένα ρυάκι κοντά σου.
Κούνησε τη φοινικιά, και θα δεις να πέφτουν ώριμοι χουρμάδες.
26 Φάε, πιες, σκούπισε τα δάκρυά σου κι αν σε ρωτήσει κανένας,
27 πες του: Ορκίσθηκα στον Φιλεύσπλαχνο νηστικά, και δεν μπορώ να μιλήσω σε άνθρωπο.
28 Γύρισε στην οικογένειά της, με το γιο της στην αγκαλιά. Μαρία, της είπαν, σου έτυχε μια παράξενη περιπέτεια.
29 Αδελφή του Ααρών, ο πατέρας σου ήταν δίκαιος και η μητέρα σου ενάρετη.
30 Αντί για απάντηση, τους έκανε νόημα να ρωτήσουν το γιο της […]».
Στη Sūra 19, με επιγραφή τ’ όνομά της «Μαρία», έχομε για Εκείνη τους περισσότερους συγκεντρωμένους στίχους (16-30), συγκριτικά με τ’ άλλα κεφάλαια του Κορανίου. Στη Sūra ετούτη διαπιστώνουμε μιαν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη Μαριολογία (άλλωστε και η επιγραφή της το δηλώνει), όπου, κατά κύριο λόγο, ξαναζωντανεύει η γνωστή μουσουλμανική άποψη για τον Ευαγγελισμό της Μαρίας και γενικότερα για το πρόσωπό της. [Πρβλ. Λκ 1, 26-38].
Κατά τη διήγηση αυτήν, αρχικά η Μαρία φεύγει ανατολικά, μακριά από την οικογένειά της. [Στο Λκ 1,26 σημειώνεται αντίθετα, ότι ο Ευαγγελισμός συμβαίνει στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας]. Εκεί τής στέλλεται απ’ τον Θεό ο άγγελος Γαβριήλ φέροντας ανθρώπινη μορφή, όπου τής αναγγέλλει το θαυμαστό γεγονός της κυοφορίας ενός «ευλογημένου γιου», οπότε, καθώς και στη Sūra 3, εκείνη απορεί για το παράδοξο και φυσικώς αδύνατο της είδησης. Αλλά ο άγγελος τη βεβαιώνει, ότι τέτοια είναι η ουράνια θέληση. Άλλωστε, όλα όσα πρόκειται να συμβούν είναι πραγματικά ένα θαύμα του Θεού. Της τονίζει επίσης, ότι αυτός ο γιος που θα κυοφορηθεί, θαύμα θα είναι κι αυτός, ο οποίος μάλιστα θα προσφέρει στον κόσμο την ευτυχία.
Μόλις, λοιπόν, συμπληρώνεται ο καιρός να γεννηθεί το παιδί της Μαρίας, καταφεύγει εκείνη κάτω από έναν φοίνικα, όπου, κατά τη διάρκεια του οδυνηρότατου τοκετού την παρηγορεί ο άγγελος.
Το άλλο καινούργιο στοιχείο, το οποίο αντλούμε από τη Sūra ετούτη είναι, ότι στο Κοράνιο η Μαρία φέρεται ως «αδελφή του Ααρών», ταυτίζεται δηλαδή με την πραγματική αδελφή εκείνου.
Δ΄
(Sūra 21: 91 και Sūra 66: 12)
Στη Sūra 21 με την επιγραφή «Οι Προφήτες» διαβάζουμε στον 91ο στίχο τ’ ακόλουθα:
«91 Ψάλε τη δόξα της Μαρίας που διατήρησε ανέπαφη την παρθενία της. Εμφυσήσαμε επάνω της το πνεύμα μας. Αυτή και ο γιος της έγιναν ο θαυμασμός του σύμπαντος […]».
Επίσης στη Sūra 66, η οποία φέρει τον τίτλο «Η απαγόρευση», συναντάμε ένα παρόμοιο στοιχείο για τη Μαρία στον 12ο και τελευταίο στίχο του κεφαλαίου:
«12 Προτείνει να θαυμάσουν τη Μαρία, την κόρη του Αμράν, που διατήρησε την παρθενία της. Ο Γαβριήλ της μετέδωσε τη θεϊκή πνοή […]».
Στις δυο αυτές κορανικές περικοπές έχομε μερικά νέα στοιχεία για τη Μαρία, ενώ υπερτονίζονται άλλα, τα οποία συναντήσαμε και παραπάνω. [Βλ. και H. de Glasenapp, Die fϋnf Wetligionen (Dϋsseldorf, Köln 1963)˙ ελληνική μετάφραση υπό Νικηφόρου Βρεττάκου: Οι πέντε μεγάλες θρησκείες του Κόσμου, Αθήναι χ.χ., σ. 528].
Η διατήρηση της παρθενίας ακόμη και μετά τον τοκετό είναι πράγματι υπερφυσικό και υπέρλογο γεγονός, οπότε ψάλλεται κι εξυμνείται εδώ μ’ έξαρση η δόξα της Μαρίας, η οποία κοσμήθηκε με αυτή την εξαιρετική και υπερλογική τιμή, γενόμενη δέκτης της πνοής του Θεού. Για τούτο, σύμφωνα με τη συνέχεια της περικοπής, αυτή και ο γιος της προκαλούν τον «θαυμασμό του σύμπαντος».Πρόσθετο και νεότερο στοιχείο για την Παρθένο Μαρία είναι, το ότι στο Κοράνιο φέρεται ως κόρη του Αμράν και όχι του Ιωακείμ και της Άννας, σύμφωνα με την πεποίθηση των Χριστιανών.
ΕΠΙΛΟΓΙΚΟ
Η μουσουλμανική Μαριολογία μέσα από το Κοράνιο, την οποία παραθέσαμε παραπάνω σε γενικές-βασικές γραμμές, μας δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουμε επακριβώς την ιδιαίτατη κι εξέχουσα όντως θέση, που αποδίδεται απ’ τη μουσουλμανική σκοπιά στο άχραντο πρόσωπό της Μαρίας της Παρθένου. Της γυναίκας, η οποία, για τη χριστιανική πίστη είναι η «γέφυρα η μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν», η «Θεού αχωρήτου θύρα», η «σκηνή του Θεού και Λόγου», «δι’ ης ελύθη παράβασις». [Αποσπάσματα στίχων από τους Χαιρετισμούς προς την Παναγία].
Συγκεφαλαιώνοντας μπορούμε να πούμε, ότι για τους πιστούς του Κορανίου η Μαρία είναι η «εκλεκτή» εκείνη γυναίκα, η οποία μόνη αυτή διαλέχτηκε από τον ίδιο τον Θεό δια του αγγέλου του, ώστε να φέρει στον κόσμο τον Μεσσία με τρόπο θαυματουργικό, δίχως να φθαρεί η παρθενία της και μετά τον τοκετό. Είναι δηλαδή γι’ αυτούς Μεσσιοτόκος και όχι Θεοτόκος. Σε αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα κατηγορηματικοί οι Μουσουλμάνοι.
Στη Sūra 21 με την επιγραφή «Οι Προφήτες» διαβάζουμε στον 91ο στίχο τ’ ακόλουθα:
«91 Ψάλε τη δόξα της Μαρίας που διατήρησε ανέπαφη την παρθενία της. Εμφυσήσαμε επάνω της το πνεύμα μας. Αυτή και ο γιος της έγιναν ο θαυμασμός του σύμπαντος […]».
Επίσης στη Sūra 66, η οποία φέρει τον τίτλο «Η απαγόρευση», συναντάμε ένα παρόμοιο στοιχείο για τη Μαρία στον 12ο και τελευταίο στίχο του κεφαλαίου:
«12 Προτείνει να θαυμάσουν τη Μαρία, την κόρη του Αμράν, που διατήρησε την παρθενία της. Ο Γαβριήλ της μετέδωσε τη θεϊκή πνοή […]».
Στις δυο αυτές κορανικές περικοπές έχομε μερικά νέα στοιχεία για τη Μαρία, ενώ υπερτονίζονται άλλα, τα οποία συναντήσαμε και παραπάνω. [Βλ. και H. de Glasenapp, Die fϋnf Wetligionen (Dϋsseldorf, Köln 1963)˙ ελληνική μετάφραση υπό Νικηφόρου Βρεττάκου: Οι πέντε μεγάλες θρησκείες του Κόσμου, Αθήναι χ.χ., σ. 528].
Η διατήρηση της παρθενίας ακόμη και μετά τον τοκετό είναι πράγματι υπερφυσικό και υπέρλογο γεγονός, οπότε ψάλλεται κι εξυμνείται εδώ μ’ έξαρση η δόξα της Μαρίας, η οποία κοσμήθηκε με αυτή την εξαιρετική και υπερλογική τιμή, γενόμενη δέκτης της πνοής του Θεού. Για τούτο, σύμφωνα με τη συνέχεια της περικοπής, αυτή και ο γιος της προκαλούν τον «θαυμασμό του σύμπαντος».Πρόσθετο και νεότερο στοιχείο για την Παρθένο Μαρία είναι, το ότι στο Κοράνιο φέρεται ως κόρη του Αμράν και όχι του Ιωακείμ και της Άννας, σύμφωνα με την πεποίθηση των Χριστιανών.
ΕΠΙΛΟΓΙΚΟ
Η μουσουλμανική Μαριολογία μέσα από το Κοράνιο, την οποία παραθέσαμε παραπάνω σε γενικές-βασικές γραμμές, μας δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουμε επακριβώς την ιδιαίτατη κι εξέχουσα όντως θέση, που αποδίδεται απ’ τη μουσουλμανική σκοπιά στο άχραντο πρόσωπό της Μαρίας της Παρθένου. Της γυναίκας, η οποία, για τη χριστιανική πίστη είναι η «γέφυρα η μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν», η «Θεού αχωρήτου θύρα», η «σκηνή του Θεού και Λόγου», «δι’ ης ελύθη παράβασις». [Αποσπάσματα στίχων από τους Χαιρετισμούς προς την Παναγία].
Συγκεφαλαιώνοντας μπορούμε να πούμε, ότι για τους πιστούς του Κορανίου η Μαρία είναι η «εκλεκτή» εκείνη γυναίκα, η οποία μόνη αυτή διαλέχτηκε από τον ίδιο τον Θεό δια του αγγέλου του, ώστε να φέρει στον κόσμο τον Μεσσία με τρόπο θαυματουργικό, δίχως να φθαρεί η παρθενία της και μετά τον τοκετό. Είναι δηλαδή γι’ αυτούς Μεσσιοτόκος και όχι Θεοτόκος. Σε αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα κατηγορηματικοί οι Μουσουλμάνοι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου