e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Δευτέρα 11 Ιουνίου 2012

Ο Μητροπολίτης Δωδώνης στον εορτάζοντα Οικουμενικό Πατριάρχη






Κατά το τρέχον διήμερο της ονομαστικής εορτής του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, πλήθος προσωπικοτήτων κατέφθασαν στο Φανάρι, για να εκφράσουν εκ του σύνεγγυς τον σεβασμό και την προσήλωσή τους στον Προεστώτα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 

Μεταξύ αυτών ο Σεβ. Μητροπολίτης Δωδώνης κ. Χρυσόστομος, ο και Πρωτοσυγκελλεύων της Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου, ο οποίος -όπως μαρτυρείται από τις αποκλειστικές φωτογραφίες του Νικολάου Μαγγίνα- είχε εγκαρδιότατη συνάντηση με τον Πατριάρχη στο Γραφείο του και ιδιαίτερη συζήτηση για διάφορα θέματα, κατά την οποία ο μεν Πατριάρχης εξέφρασε την παλαιόθεν αγάπη κι εκτίμησή του προς τον ανυστερόβουλο υποστηρικτή του Φαναρίου κ. Χρυσόστομο, ο δε Μητροπολίτης Δωδώνης την μόνιμη και διαρκή αφοσίωσή του στα θέσμια του Ιερού Κέντρου της Ορθοδοξίας, προς το οποίο προσβλέπουν οι απανταχού της οικουμένης Ορθόδοξοι, όπως ακριβώς τα τέκνα προς την μητέρα τους!

Τιμητική ενατένιση Αντωνίου Μαρτελάου (1754-1818)


[Ομιλία του Σεβ. Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Δ΄, εκφωνηθείσα κατά το φιλολογικό μνημόσυνο του Μαρτελάου, που διοργάνωσε το Μιλάνειο Ναυτικό Μουσείο στον ναό της Θείας Αναλήψεως Ζακύνθου (26.5.2012)]

Η χαρά μου είναι μεγάλη, διότι, εξαιτίας της σημερινής εκδήλωσης, που είναι αφιερωμένη στον πραγματικά μεγάλο Εθνεργέτη Αντώνιο Μαρτελάο, μου δόθηκε η ευκαιρία, λόγω του ότι με επέλεξε το Μιλάνειο Ναυτικό Μουσείο Ζακύνθου, να είμαι ο κεντρικός ομιλητής αυτής της συνάξεως, να ασχοληθώ και να γνωρίσω την ζωή και το πολύτιμο έργο, αλλά και την συμβολή του Αντωνίου Μαρτελάου στην πνευματική ζωή του τόπου μας. Θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω στην αγάπη σας αυτή την συμβολή, στην πνευματική ζωή της μυροβόλου Ζακύνθου. Ευχαριστώ από καρδίας γι’ αυτήν την δυνατότητα, που μου έδωσε ο ιδρυτής του Μιλάνειου Ναυτικού Μουσείου Ζακύνθου κ. Αντώνιος Μιλάνος, αλλά και όλους όσοι συνέβαλαν, για να πραγματοποιηθεί αυτή η τόσο σπουδαία πνευματική εκδήλωση.

Ο ρασοφόρος, συγγραφέας, ποιητής και φλογερός πατριώτης Αντώνιος Μαρτελάος, γιος του επίσης Αντωνίου, γεννήθηκε στην Ζάκυνθο το 1754 στις 30 Αυγούστου. Ήταν γιος του ιερέως Αντωνίου Μαρτελάου, γεννήθηκε δύο μήνες μετά τον θάνατο του πατέρα του και πήρε -σύμφωνα με την συνήθεια- το όνομά του. Η ληξιαρχική πράξη τής βάπτισής του αποκαλύπτει τα εξής: «1755 Ιανουαρίου 30 εβάπτισα παιδίον αρσενικόν του ποτέ Αιδεσιμωτάτου Κυρίου Αντωνίου Μαρτελάου γεννημένον από την ευγενή Κυρίαν Άνναν, νόμιμόν του γυναίκα, θυγατέρα του ποτέ ευγενούς κυρίου Ιωάννου Συμμαχίου και ωνομάσθη Αντώνιος. Αναδέχθη από τον κύριον Αναστάσιον Κουρούμαλον. Ήτο μηνών πέντε».

Η επιφανής οικογένεια του Μαρτελάου, μία από τις παλαιότερες της Ζακύνθου, γραμμένη στην Χρυσόβιβλο των Ευγενών, κατείχε από τις αρχές του 18ου αιώνος την Εκκλησία της Αναλήψεως. Ο Αντώνιος Μαρτελάος, φόρεσε από παιδί το ράσο του Αναγνώστη, με σκοπό να χειροτονηθεί αργότερα ιερέας, συνεχίζοντας έτσι στον ναό της Αναλήψεως το ιερατικό στάδιο του πατέρα του. Για άγνωστους όμως σ’ εμάς λόγους, δεν ιερώθηκε ποτέ. Ωστόσο κράτησε σ΄ όλη την ζωή του το ράσο του Αναγνώστη και είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμα και στις ανέκδοτες έως τώρα διαθήκες του, υπογράφει ο σοφός αυτός ιεροκήρυκας, που λάμπρυνε τον άμβωνα της Εκκλησίας της Αναλήψεως, ως «Αντώνιος αναγνώστης ο Μαρτελάος», θεωρώντας τιμή και δόξα τον κατώτερο εκκλησιαστικό βαθμό του Αναγνώστη, δηλαδή του ανθρώπου που έχει ως κύριο έργο του να διαβάζει στην Εκκλησία τις Γραφές.

Ο Αντώνιος Μαρτελάος άκουσε μαθήματα Ελληνικής Φιλολογίας από τον δάσκαλο του Γένους Παναγιώτη Παλαμά, που κατέφυγε στη Ζάκυνθο ύστερα από τα Ορλωφικά (1770), καθώς και από άλλους εγκρίτους λογίους της εποχής του. Επίσης  έμαθε τα Λατινικά και Ιταλικά στο Ιεροσπουδαστήριο των Δυτικών της Santa Maria delle Grazie. Ο Αντώνιος Μαρτελάος ίδρυσε ιδιωτικό σχολείο στο πλάτωμα της Αναλήψεως και εδίδασκε δωρεάν την ελληνική γλώσσα και Φιλοσοφία στα παιδιά των φτωχών συμπολιτών του. Ωστόσο παρέδιδε μαθήματα και στα παιδιά των αρχόντων. Η προσφορά του υπήρξε ανεκτίμητη στην Ελληνική Παιδεία της Ζακύνθου. Διέδιδε ο Μαρτελάος την πατρική γλώσσα σε εποχή, στην οποία η Ιταλική ήταν η επίσημη γλώσσα και η γλώσσα των λογίων.

Στο σχολείο του φοίτησαν, ανάμεσα σε διάφορους άλλους, ο Νικόλαος Ούγκος Φώσκολος, ο Διονύσιος Σολωμός, πιθανότατα ο Ανδρέας Κάλβος, ο Δημήτριος Γουζέλης, ο Νικόλαος Καντούνης, τα παιδιά του επιστήθιου φίλου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, οι αδελφοί του Νικηταρά και πολλοί Ζακυνθινοί Αγωνιστές της Εθνεγερσίας. Ο Μαρτελάος έκανε στην εποχή του την Εκκλησία και το πλάτωμα της Ανάληψης  θεολογικό και πνευματικό κέντρο, στάλαζε στις τρυφερές ψυχές των μαθητών του τον έρωτα της Αρετής και της Ελευθερίας. Υπήρξε ενθουσιώδης οπαδός των φιλελευθέρων αρχών και αμείλικτος ενάντιος του αρχοντολογιού, δηλαδή της τάξης του.

Οι ευγενείς του νησιού, όπως γράφει ο Σπυρίδων Δεβιάζης, διέταξαν τους χωρικούς να δένουν τα ζώα τους στην πλατεία της Αναλήψεως, ούτως ώστε, με τις φωνές των ζώων και των χωρικών να διαταράσσεται η ησυχία, όταν παρέδιδε ή εμελετούσε ή εκήρυττε απ’ άμβωνος τον θείο λόγο ο Μαρτελάος. Ο ίδιος ιστοριοδίφης εξέδωσε τον Ύμνο του ποιητή «εις την περίφημον Γαλλίαν, τον αρχιστράτηγον Βοναπάρτην και τον στρατηγόν Γεντίλλην», τον Οκτώβριο του 1797, ο οποίος, εμπνευσμένος από το κεφάλαιο 37 του Προφήτη Ιεζεκιήλ, αρχίζει ως εξής:

«Όθεν είσθε των Ελλήνων
παλαιά ανδρειωμένα
κόκκαλα εσκορπισμένα
λάβετε τώρα πνοήν.

Στες φωνές της σάλπιγγάς μου,
όχ το μνήμα αναστηθήτε
και το γένος μας να ιδήτε
εις την πρώτην του τιμήν».

Η πίστη για την αποτίναξη του τυραννικού ζυγού και την ανάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας, δεν του έλειψε ποτέ. Τον Μάρτη του 1800, μετά την ίδρυση της Επτανήσου Πολιτείας, γράφει ποιητικά:

«Τα νησιά μας είναι κράτος
ζηλευτό. Αλλ’  η πατρίδα
ούλη η άλλη είναι δούλη.
Έχω όμως την ελπίδα

να ιδώ πριν ‘γώ πεθάνω,
μέγα κράτος την Ελλάδα
και σαν πρώτα ξεκουρασμένο.
Στο Θεό τέτοια έχω ελπίδα».

Ο ιστορικός Παναγιώτης Χιώτης μας πληροφορεί, ότι, όταν ο Μαρτελάος έβλεπε τον Κολοκοτρώνη που διέμενε στη Ζάκυνθο, έγερνε μπροστά του το κεφάλι και έλεγε: «Προσκυνώ την Ελλάδα. Φιλώ το χέρι της ελευθερίας της».

Ένα περιστατικό, που εκμεταλλεύθηκαν οι πολιτικοί αντίπαλοι του Μαρτελάου, για να τον διαβάλουν στους επικυρίαρχους Άγγλους, υπήρξε αφορμή μεγάλης ψυχικής δοκιμασίας του δασκάλου, η οποία τον έφερε νωρίτερα στον θάνατο. Έτσι δεν αξιώθηκε να ακούσει τη σάλπιγγα της Εθνεργεσίας. Το περιστατικό έχει ως εξής: Οι Άγγλοι έφεραν και μοίρασαν στη Ζάκυνθο αντίτυπα μεταφράσεων της Αγίας Γραφής. Ο Μαρτελάος, αφοσιωμένος στην Ορθόδοξη πίστη, ορμητικός όπως ήταν πάντα και ασυνθηκολόγητος σε ζητήματα ιδεολογικά ή θρησκευτικά, ξεσπάθωσε με δύο λόγους του, από τον άμβωνα του ναού της Θείας Αναλήψεως, εναντίον των «αντιορθοδόξων και κιβδήλων αντιτύπων της Γραφής» και κατά της Αγγλικής Προστασίας, η οποία επέτρεψε την κυκλοφορία τους.

Οι άρχοντες και οι πολιτικοί εχθροί του, βρήκαν τότε την ευκαιρία να τον καταγγείλουν ως υβριστή της εξουσίας. Ο τότε Πρωτοπαπάς Ζακύνθου Γεώργιος Γαρζώνης, έπεισε τον Άγγλο στρατιωτικό διοικητή της Ζακύνθου ότι οι καταγγελίες αυτές ήταν ασύστατες συκοφαντίες κακεντρεχών εχθρών του ιεροκήρυκα. Αποφασίστηκε να οριστεί επιτροπή για τη γνωμοδότηση του περιεχομένου των λόγων. Η επιτροπή, αποφασισμένη να προστατεύσει τον Μαρτελάο από την σκληρότητα των Άγγλων, έβγαλε πόρισμα ότι οι λόγοι δεν είχαν τίποτα το υβριστικό ή στασιαστικό, αλλά ήταν «ανάξιοι προσοχής, διότι εστερούτο του κοινού νού».

Όταν ο Μαρτελάος έμαθε την γνωμοδότηση αυτήν, ασθένησε βαριά. Πέθανε στη Ζάκυνθο στις 20 Νοεμβρίου 1818 και θάφτηκε στην ιστορική προσεισμική εκκλησία της Φανερωμένης πόλεως. Ήταν επιθυμία του, που έγραφε στη διαθήκη του, καθώς στον ναό αυτόν ήταν θαμμένη η μοναχοκόρη του Αικατερίνη, την οποία υπεραγαπούσε. Οι Άγγλοι την εποχή εκείνη κυνηγούσαν αμείλικτα τους ντόπιους πατριώτες. Ο Μαρτελάος, ένας από τους κορυφαίους αγωνιστές των προεπαναστατικών χρόνων, όταν είδε να πλησιάζει ο θάνατος, φοβήθηκε μήπως η αλληλογραφία του περιπέσει στα χέρια των αιωνίων εχθρών του και αποκαλυφθούν ονόματα και κινήματα συνεργατών πατριωτών, προσφύγων και συμπολιτών του. Έτσι διέταξε να καταστραφεί μπροστά του ολόκληρη η πλουσιότατη αλληλογραφία του. Η μεγάλη αυτή απώλεια βαραίνει σημαντικά στο έργο της πλήρους αποκατάστασης της ωραίας και προδρομικής αυτής μορφής του ιερού αγώνα των Ελλήνων.

Ο ιστοριοδίφης Ντίνος Κονόμος στο βιβλίο του «Το Ζακυνθινό ράσο στην εθνεγερσία» [έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, Αθήνα 1971, το οποίο, σημειωτέον, χρησιμοποιούμε ως βασική βιβλιογραφία για την ομιλία μας αυτή], μάς πληροφορεί ότι ο Μαρτελάος, στην δεύτερη διαθήκη του, διέθεσε την ιδιόκτητη εκκλησία του, αυτήν της Αναλήψεως, στους αγαπημένους ενορίτες του. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την διαθήκη, το οποίο -θεωρούμε- είναι το καταλληλότερο, για να τον χαρακτηρίσουμε ως γνήσιο Χριστιανό. Αναφέρει: «Αποχαιρετώ τους γείτονας, μάλιστα τους πτωχούς ενορίτας μου και καταφιλώ αυτούς εις το πρόσωπον. Αυτοί με είχον πατέρα τους και εγώ αγαπητά τέκνα μου. Θέλω ότι οι επίτροποι, όπου κατασταίνω του ναού της Θείας Αναλήψεως και οι κατά καιρόν επίτροποι να μην αφήσουν ποτέ, καθώς εγώ έπραξα πάντοτε, εάν αποθάνει πτωχός ενορίτης της αυτής Εκκλησίας να μην ενταφιάζεται με ξένα έξοδα εδώ και εκεί επιζητούμενα αλλά από τα κέρδη του ναού, με δόξα, τιμή και μεγαλοπρέπεια, ωσάν να ήταν πλούσιος, επειδή ο κάθε πτωχός ενορίτης μου αδελφός μου νομίζεται».

Η εκκλησιαστική συνείδηση, η στερρή προσήλωση στα δόγματα της Ορθοδοξίας, η πίστη και η ταπείνωση, η προάσπιση των ιερών παρακαταθηκών των Αγίων Πατέρων μας, η ορθοπραξία, αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, του ρασοφόρου, του κήρυκα Μαρτελάου.

Μέσα στους λόγους του, έχοντας επίγνωση της ανθρώπινης αδυναμίας του, καλεί τον Θεό σε βοήθεια, ώστε, άφοβος και με στήθος γενναίο, να αγωνισθεί εναντίον όλων όσοι αντιστρατεύονται την πίστη μας. Ο άνθρωπος που πιστεύει, λέει, μεγαλουργεί, έχει τη δύναμη να τον υπακούουν οι άβυσσοι, η γη, τα μετέωρα, αφού οχυρώνεται πίσω από πύργο, στερεό και ακρήμνιστο, όπως αρέσκεται να παρομοιάζει την πίστη.

Διαπιστώνει την ματαιότητα των φθαρτών και γήινων και ομολογεί ότι ο άνθρωπος δεν πλάσθηκε για να ζει ενωμένος με αυτά, αλλά «με την εικόνα και ομοίωσιν του πλάστου του». Ένας τάφος είναι αρκετός για να παραδειγματίσει τους Χριστιανούς και να αποδείξει το μάταιο της γήινης δόξας. Η δόξα κτίζεται από τον ίδιο τον άνθρωπο μέσα στην λατρευτική πράξη της Εκκλησίας και ιδίως στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Με την μελέτη του Ευαγγελίου, εξασφαλίζει την ψυχική υγεία του. Με την μετάνοια, δηλαδή την συντριβή της καρδιάς του, ανακαινίζει την ευγένεια της αμαυρωμένης εικόνας του. Τα παραδείγματα μετανοούντων της Αγίας Γραφής, προβάλλονται διαρκώς από τον Μαρτελάο στους ακροατές του λόγου του.

Τελειώνω τον λόγο, με την προτροπή του Αντωνίου Μαρτελάου ότι η προσευχή είναι ο τρόπος συμμετοχής του ανθρώπου στην εξύμνηση του μόνου αληθινού Θεού. Προσευχόμενος ο άνθρωπος, γίνεται μέλος μιάς τεράστιας και πολύπλοκης Χορωδίας, που υμνεί τον Δημιουργό. Με την προσευχή ο Χριστιανός συνομιλεί με τον Θεό, συνευρίσκεται στα Ουράνια με Εκείνον, από τον οποίο οι βασιλείς, οι ηγεμόνες ή αναβιβάζονται ή κρημνίζονται. Η προσευχή για τον Μαρτελάο είναι πολύτιμο εφόδιο για τον άνθρωπο, γι΄ αυτό τον προτρέπει να μην την «μεταλλάξει με όλον  της οικουμένης τον χρυσόν». Αυτή πρέπει να είναι συνεχής και αδιάλειπτος, κατά τον λόγο του Αποστόλου Παύλου «αδιαλείπτως προσεύχεσθε» και έτσι γίνεται, όπλο του Χριστιανού, ο οποίος γίνεται «άφοβος, τεράστιος εις όλην την φύσιν, τρομερός εις όλον τον Άδην».

Για το σοφόν και το σαφές Βαρθολομαίου, του Οικουμενικού Πατριάρχου






Λίγες ευχετήριες σκέψεις του Πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Θρόνου ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

Καθώς σήμερα η Εκκλησία εορτάζει την μνήμη του αγίου αποστόλου Ναθαναήλ του Βαρθολομαίου (υιού του Θολομά) εκ των Δώδεκα, στρεφόμαστε προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος άγει τα ονομαστήριά του. 

Για εμάς όλους, τους απανταχού Ορθοδόξους, η εορτή αυτή δεν αποτελεί μια κάποια ονομαστήρια επέτειο (με την οποία μπορεί και να μη συμφωνεί κανείς, όπως ο γράφων το σημείωμα τούτο, που απεχθάνομαι τέτοιες επιδόσεις), αλλά αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία ενατένισης του σημερινού Οικουμενικού Πατριάρχη ως τής κατεξοχήν ενοποιού δυνάμεως των μελών του Εκκλησιαστικού Σώματος τής επί γης Ορθοδοξίας. Και τούτο, όχι μόνον επειδή, έτσι τά 'φερε η ροπή της Ιστορίας να βρίσκεται στην περίοπτη θέση του Πρώτου, αλλά κυρίως επειδή, ως ολοκληρωμένη πνευματική προσωπικότητα κι εξόχως χαρισματική ο ίδιος, συνδυάζει άψογα το σοφόν με το σαφές!

Ο Βαρθολομαίος αποτελεί -κατά κοινή ομολογία- τον καλύτερο εκφραστή του σύγχρονου πνεύματος της Εκκλησίας, το οποίο, εμβαπτιζόμενο στην αψευδή Παράδοσή Της, την συχνότατα ωραιωμένη από αίματα μαρτυρικά, δεν εγκλωβίζεται ασφυκτιώντας εκεί, αλλά αποβλέπει στο αύριο του κόσμου μας και στο επέκεινα των καιρών, συνομιλώντας επί παντός σύγχρονου προβληματισμού στα διεθνή fora, δίχως δονκιχωτικούς παροξυσμούς και στρουθοκαμηλικές παρωπίδες, έχοντας μάλλον προ οφθαλμών τον υπέροχο παύλειο λόγο: "Τοις πάσι γέγονα τα πάντα, ίνα πάντως τινάς σώσω". Δεδομένων μάλιστα των ειδικών συνθηκών επιβίωσης του Φαναρίου, σ' ένα περιβάλλον άξενο έως εχθρικό και πάντως όχι ευνοϊκό για δράση, αλλά και των υπομονετικών αντοχών, που χρειάζεται ν' αναπτύσσονται, όταν τα πυρά είναι φίλια και η προδοτική νοοτροπία εκ των ένδον, τότε η αγέρωχη φυσιογνωμία Βαρθολομαίου του Πατριάρχη δεσπόζει περισσότερο κυριαρχική και διδακτική τού καταλυτικού Φωτός τής όντως εκκλησιαστικής Αλήθειας, την οποία διατηρεί νυχθημερόν αναπεπταμένη και σε κάθε περίπτωση εκφράζει με δύναμη αποφασιστική και φωνή στεντόρεια! 

Από εδώ, την ταπεινή γωνιά τού Νυχθημερόν μας, δεν έχουμε παρά να ενώσουμε τις θερμότατες ευχές - προσευχές μας υπέρ μακρότητας ευλογημένων ετών Βαρθολομαίου, του Πρωτοκορυφαίου των Ορθοδόξων, για την κοινή ωφέλεια!