Πατριαρχική Ομιλία 15αύγουστου 2016 στα Αγρίδια της Ίμβρου

Ὁμιλία

τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου

κ. κ. Βαρθολομαίου

κατά τήν Πατριαρχικήν Θείαν Λειτουργίαν ἐν Ἀγριδίοις

(Ἴμβρος, 15 Αὐγούστου 2016)

Καί ποῦ ἀλλοῦ θά μποροῦσα νά ἑορτάσω καλύτερα τή γιορτή τῆς Παναγίας ἐφέτος, ἀφοῦ λόγῳ ἀνακαινιστικῶν ἔργων δέν πῆγα γιά σήμερα στήν Παναγία Σουμελᾶ, παρά ἐδῶ, στά Ἀγρίδια, στή γενέτειρα, στήν Ἴμβρο μας; Ὄχι πώς θά τήν ἔβαζα τήν Ἴμβρο ποτέ δεύτερη μετά τόν Πόντο ἤ μετά ἀπό ὁποιοδήποτε ἄλλο μέρος τοῦ κόσμου· ἀλλά προτίμησα τά τελευταῖα ἕξη χρόνια νά πηγαίνω γιά τήν Κοίμησι τῆς Παναγίας ἐκεῖ ψηλά· στή Ματσούκα τῆς Τραπεζοῦντας, ἐπειδή εἶναι ἕνα ἀρχαῖο Μοναστήρι, Πατριαρχικό, βουβό καί ἀλειτούργητο γιά 90 χρόνια – καί ἐφ᾿ ὅσον μᾶς ἐδόθη ἡ σχετική ἄδεια ἔπρεπε νά τήν ἀξιοποιήσουμε.

Ἐφέτος, λοιπόν, πού αὐτό δέν ἔγινε, ἰδού ἐγώ ὁ Ἴμβριος Πατριάρχης μέ τούς πολυφίλητους συμπατριώτας μου, σ᾿ αὐτό τό πανιμβριακό πανηγύρι στά Ἀγρίδια, πού ἀπό πέρυσι τά στολίζει τό καινούργιο σχολεῖο μας, ὄμορφο καί ὑπερήφανο στήν εἴσοδο τοῦ χωριοῦ, σάν κορώνα πού στεφανώνει τό κεφάλι ὅλης τῆς Ἴμβρου. Καί ἑτοιμάζει τό αὔριο τῆς Ἴμβρου. Τήν καινούργια γενιά της. Ὅπως εἴμασταν ὅλοι ἐμεῖς πού ἀποφοιτήσαμε ἀπό τήν Κεντρική μας Σχολή στά δώδεκα καρποφόρα καί ἀλησμόνητα χρόνια τῆς λειτουργίας της. Τί καλά θά ἦταν νά μήν ἔκλεινε ἐκείνη ἡ Σχολή, καί νά συνεχιζόταν ἡ προσφορά της, καί νά γέμιζε ὁ κόσμος ἀπό τούς ἀποφοίτους της – νά μή γινόταν τά τραγικά γεγονότα τοῦ ᾿64 καί νά μήν ἄδειαζε τό νησί μας ἀπό τούς γηγενεῖς κατοίκους του. Ὅμως, μᾶς εἶδε, φαίνεται, βάσκανος ὀφθαλμός καί ἀπό τό ζενίθ φθάσαμε στό ναδίρ, ἀπό τή μιά στιγμή στήν ἄλλη, περάσαμε διά πυρός καί σιδήρου, «ἤρθανε νύχτες καί βροχές καί χειμώνιασαν οἱ ψυχές» μας καί -γιά νά θυμηθοῦμε τήν Ἰορδανίδου- σκορπιστήκαμε σάν τά τρελλά πουλιά. Βρεθήκαμε ἀλλοῦ κι᾿ ἀλλοῦ, μέχρι τούς Ἀντίποδες, μέχρι τή μακρυνή Αὐστραλία, καί τή Νότιο Ἀφρική καί πέραν τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Ὅμως, μείναμε ζωντανοί καί ὄρθιοι. Γιατί, ὅπως γράφει ὁ Πέτρος Παναγιωτόπουλος, εἴμαστε ἄνθρωποι πείσμονες, πού δέν τό βάζουν κάτω εὔκολα, πού μάθαν ἀπό γενιά σέ γενιά ν᾿ ἀντιστέκονται στίς ἰδιοτροπίες τῶν καιρῶν. 

Καί ἰδού, ὕστερα ἀπό πέντε ὁλόκληρες δεκαετίας, ἀρχίσαμε νά ξαναγυρίζουμε «γεμάτοι περιπέτειες, γεμάτοι γνώσεις», ὅπως θά ἔλεγε ὁ Καβάφης˙ νά ξαναγυρίζουμε γιά νά σμιλέψουμε καί νά καρπίσουμε τήν παιπαλόεσσα γῆ μας. Κι᾿ ἀρχίσαμε ἀπό τό πνευματικό σμίλεμα καί τήν πνευματική καρποφορία, μέ τήν ἐπαναλειτουργία πρῶτα τοῦ Δημοτικοῦ καί ἐν συνεχείᾳ τοῦ Γυμνασίου καί τοῦ Λυκείου μας, γιατί χωρίς μορφωμένα στελέχη, καί χωρίς ἀνθρώπους μέ ἐλπίδες καί ὄνειρα καί ὁράματα, χωρίς ἀνθρώπους πού θά ξέρουν γιατί ζοῦν, δέν θά μπορέσουμε νά ξαναχτίσουμε ἐπάνω στά χαλάσματα ἐκείνης τῆς «μακρόσυρτης Σαρακοστῆς» μας.

Τώρα ὑποφώσκει ἡ Ἀνάστασις. Κι᾿ ἐμεῖς ὀφείλουμε νά ἀνασκομπουθοῦμε μέ ἐφηβική ἁλκή, μέ ἐνθουσιασμό καί μέ αἰσιοδοξία καί ἐλπίδα γιά τήν ἱστορική συνέχεια αὐτῆς τῆς πατρίδας, γιά τό αὔριο τῆς Ἴμβρου. Χρειαζόμαστε συνοχή καί συσπείρωσι, χρειαζόμαστε ὁμαδική συνείδησι, νά βάζουμε τό κοινό συμφέρον, τό συμφέρον τοῦ τόπου, ὑπεράνω τῶν προσωπικῶν μας συμφερόντων καί βλέψεων καί μικροφιλοτιμιῶν. Στήν ἀρχαιότητα οἱ Ἕλληνες ἦσαν χωρισμένοι σέ πόλεις, ἀλλά μπροστά στόν ξένο, μπροστά στόν κίνδυνο, ἦσαν ἑνωμένοι γιά «τό ὁμόηθες, τό ὁμόθρησκον, τό ὅμαιμον, τό ὁμόγλωσσον» (ὁ Δημάρατος πρός τόν Ξέρξην). 

Ἡ Ἴμβρος μᾶς φωνάζει καί μᾶς λέγει μαζί μέ τόν Σεφέρη: «Ἐγώ εἶμαι ὁ τόπος σου. Ἴσως νά μήν εἶμαι κανείς, ἀλλά μπορῶ νά γίνω αὐτό πού θέλεις». Κι᾿ ἐμεῖς ἀπαντοῦμε: Ναί, πατρική μας γῆ ἀγαπημένη! Θέλουμε νά γίνῃς αὐτό πού ἤσουν -ὅσο αὐτό εἶναι μπορετό, ὅσο ἐξαρτᾶται ἀπό μᾶς. Νά μᾶς δεχθῇς καί πάλι μέσα στήν ἀγκαλιά σου, ἐργατικούς καί τίμιους ὅπως ἦσαν οἱ πατέρες μας, πιστούς στή μεγάλη παρακαταθήκη τῶν ὑψηλῶν ἠθικῶν καί πολιτισμικῶν ἀξιῶν τοῦ Γένους, ἀλλά καί μέ εὐλάβεια στίς λαϊκές καί τίς ἄλλες παραδόσεις μας, αὐτές πού κάνουν τήν ἰδιοπροσωπεία μας ὡς Ἰμβρίων. 

Ἄς ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό μας καί τήν εὐγενῆ φιλοδοξία νά κάνουμε τόν τόπο μας ἀκόμη καλύτερο ἀπό πρίν, μέ τήν ἐμπειρία τῶν παθημάτων μας, μέ τήν πεποίθησι ὅτι ἡ Ἴμβρος χρειάζεται τούς Ἰμβρίους, κι᾿ ἐμεῖς οἱ παλαιότεροι χρειαζόμαστε τούς νέους γιατί ἀπ᾿ αὐτούς ἔρχεται ἡ ἐλπίδα. Παιδιά, ἀκοῦστε τή συμβουλή τῆς Ἀρβελέρ, ἡ ὁποία σᾶς προτρέπει νά μένετε «ὀρθοί καί ὄρθιοι μέ τά πόδια στή γῆ καί τά μάτια στόν οὐρανό». Ὅταν εἶσθε ὄρθιοι, ὅπως σᾶς λέγει ἐκείνη, τότε θά μπορῆτε νά βλέπετε πιό μακρυά καί πιό ὑψηλά. Νά ἀγκαλιάζετε μέ τό βλέμμα καί μέ τή σκέψι σας ὅλη τήν οἰκουμένη. Ναί! ἀπ᾿ αὐτό τό μικρό νησί μας ὅλη τήν οἰκουμένη, νά γίνεσθε σάν τόν Ἀπόστολο Παῦλο ἄνθρωποι οἰκουμενικοί, ἄνθρωποι πανανθρώπινοι. Ἐκεῖνος ὑπῆρξε ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν, ὄχι τῶν ἐθνικισμῶν, ὅπως μᾶς εἶπε πρό ὀλίγων ἑβδομάδων ἕνας σπουδαῖος ἱεροκῆρυξ, ὁ ὁποῖος ἀπό τόν Ἄρειο Πάγο τῶν Ἀθηνῶν διεζωγράφισε ἔξοχα τήν προσωπικότητα καί τό μήνυμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου τήν ἡμέρα τῆς μνήμης του. Αὐτό ἦταν τό κήρυγμα, μέ λόγια καί μέ ἔργα, ἐπί δεκαετίες ὁλόκληρες, τοῦ μεγάλου τέκνου τῆς Ἴμβρου, τοῦ Ἀμερικῆς Ἰακώβου. Αὐτό διδάσκει διαχρονικά τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο ἀπό τή γωνιά τοῦ Κερατείου ὅπου βρίσκεται: τήν ἑνότητα τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, τήν ἀγάπη, τή συμφιλίωσι, τή συνεργασία μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί τῶν λαῶν τοῦ κόσμου, γιά νά κτίζουν ὅλοι μαζί γέφυρες καί ὄχι γιά νά ὑψώνουν τείχη καί τοίχους. Ὅλοι μαζί: ἀνεξάρτητα ἀπό τό χρῶμα τους, τήν ἐθνική καί πολιτισμική προέλευσί τους, τή γλῶσσα πού μιλοῦν, τή θρησκεία πού πιστεύουν. Ὡς ἀδελφοί μεταξύ τους, ὡς κάτοικοι τῆς ἴδιας γῆς, ὡς τέκνα τοῦ αὐτοῦ οὐρανίου Πατρός. Κι᾿ ἐσεῖς τά παιδιά μας, ὅσο λίγοι κι᾿ ἄν εἶσθε σήμερα, ἀπ᾿ αὐτό τό μικρό χωριό τοῦ μικροῦ νησιοῦ μας, ἐάν εἶσθε ὄρθιοι καί ἐργατικοί καί φλογεροί, μπορεῖτε νά μεταμορφώσετε τόν κόσμο, γινόμενοι ἐπιστήμονες, σοφοί, ρηξικέλευθοι, μπροστάρηδες. Ἔτσι, σάν κι᾿ ἐσᾶς, ξεκίνησαν κάποτε ὅλοι οἱ μεγάλοι ἄνδρες, ὅλοι αὐτοί πού ἔβαλαν ἀνεξίτηλη τή σφραγίδα τους στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος. Ποιός ξέρει ἐάν ἀνάμεσα στά εἴκοσι παιδιά τῶν σχολείων μας δέν ἐκκολάπτεται ἕνας ἤ καί περισσότεροι ἄνθρωποι πού θά δοξάσουν τήν Ἴμβρο, καί θά τήν φέρουν ἀπό αὐτή τή γωνία τοῦ Αἰγαίου στό παγκόσμιο προσκήνιο, στά πέρατα τῆς οἰκουμένης; Εἴθε! Ἀμήν! 

Κάπου διάβασα τήν ἔκφραση «διευρυνόμενο παρόν καί ὑπέρβασις τοῦ δεδομένου χωροχρόνου». Αὐτή τήν ὑπέρβασι μποροῦμε νά τήν κάνουμε. «Ὅπου ὑπάρχει ἕνα θέλω ὑπάρχει κι᾿ ἕνα μπορῶ».  

Ἀδελφοί μου, θά διερωτηθῆτε ἴσως γιατί ὁ Πατριάρχης δέν μᾶς λέγει κάτι καί γιά τήν Παναγία πού γι᾿αὐτήν συγκεντρωθήκαμε σήμερα καί αὐτήν γιορτάζουμε ἐν ψαλμοῖς καί ὕμνοις καί ᾠδαῖς πνευματικαῖς. Ἡ ἀπάντησίς μου εἶναι, γιατί κάθε φορά πού πρέπει νά μιλήσω γιά τήν Παναγία, δέν ξέρω τί νά πρωτοπῶ -ὄχι μόνον ἐγώ ἀλλά ὅλοι οἱ κληρικοί, ὅλοι οἱ ἱεροκήρυκες. Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος καί οἱ δύο Παρακλητικοί Κανόνες πρός τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο εἶναι τά ἀσύγκριτα κείμενα τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τά ὁποῖα δοξάζεται καί μεγαλύνεται τό θεοδόξαστο πρόσωπό της. Ὅ,τι περισσότερο καί νά ποῦμε ἐμεῖς θά εἶναι πολύ φτωχό, καί φοβοῦμαι ὅτι θά τήν ἀδικήσουμε τήν Παναγία. Νομίζω ἀκόμη ὅτι περισσότερο καί ἀπό τούς Χαιρετισμούς τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς καί τίς Παρακλήσεις τοῦ Δεκαπενταυγούστου πού ψάλλει στήν Παναγία ἡ Ἐκκλησία μας, αὐτό πού τήν ἀνεβάζει στό θρόνο πού τήν ἀξίζει εἶναι ἡ διαχρονική εὐλάβεια καί ἀφοσίωσις καί εὐγνωμοσύνη τοῦ Γένους τῶν Χριστιανῶν καί μάλιστα ἡμῶν τῶν Ὀρθοδόξων. Γι᾿ αὐτό καί τήν ἔχουμε ἀφιερώσει τόσες Ἐκκλησίες μεγαλοπρεπεῖς, καί τόσα ἐξωκκλήσια ταπεινά καί ἀπέριττα, καί ἔχουμε ἀπεικονίσει τή μορφή της σέ ἀμέτρητες εἰκόνες διά μέσου τῶν αἰώνων πού στολίζουν, ἀλλά κυρίως ἁγιάζουν, τούς χώρους λατρείας καί τά σπίτια μας, καί σ᾿ αὐτές στρέφουμε τό βλέμμα τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος καί προσευχόμαστε καί τήν λέμε τούς καϋμούς καί τά αἰτήματά μας. Λέγει ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης: «Ὅταν μπαίνω σέ ἕνα ἐρημοκλήσι καί βλέπω σβησμένες τίς τοιχογραφίες, νιώθω Βυζαντινός σάν νά ἦταν τό σόϊ μου».

Ὁ ἅγιος προκάτοχός μου Πρόκλος Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπό-λεως ἀπαντᾷ ὡς ἑξῆς στήν εἰρωνική ἐρώτησι τῶν Ἰουδαίων «Τί μέ λές, ὅτι μιά γυναίκα θά μποροῦσε νά γεννήσῃ Θεόν;» -ἀπαντᾷ καί λέγει: Δέν σέ λέγω ὅτι μποροῦσε μιά γυναίκα νά γεννήσῃ Θεόν, ἀλλά ὅτι μποροῦσε ὁ Θεός, σαρκωθείς, νά γεννηθῇ ἀπό γυναίκα˙ «πάντα γάρ αὐτῷ δυνατά». Καί τό ἐπαναλαμβάνει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέγων: «Θεοῦ βουλομένου ταῦτα γεγένηται˙ ἐπεί Θεοῦ θέλοντος, δυνατά μέν ἅπαντα, ἀμήχανα δέ μή θέλοντος».

Αὐτήν, λοιπόν, τήν μοναδική γυναῖκα πού μᾶς ἔφερε ἐπάνω στήν γῆ τόν Θεό, τόν δημιουργό καί προνοητή τοῦ κόσμου, τήν Παναγία, τιμοῦμε καί δοξάζουμε καί εὐγνωμονοῦμε σήμερα, μαζί μέ ὅλο τόν ὀρθόδοξο κόσμο, μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἀθανάτου Κοιμήσεώς της, ὅπως χαρακτηρίζει τό ξόδι της ἡ Ὀρθόδοξος παράδοσίς μας. 

Τήν κατευοδώνουμε ἀπό τόν κόσμο μας καί μένουμε μέ τήν βεβαιότητα ὅτι καί φεύγοντας ἀπό αὐτόν δέν μᾶς ἐγκαταλείπει, δέν μᾶς ἀφήνει μόνους, διότι ἀκριβῶς μετέστη πρός τήν ζωήν, ὄχι πρός τόν θάνατον. Ἐξακολουθεῖ νά εἶναι ζωντανή δίπλα εἰς τόν Υἱόν της καί Θεόν μας, νά ἀκούῃ τίς προσευχές μας, νά μεσιτεύῃ πρός Αὐτόν ὑπέρ ἡμῶν, νά μένῃ γιά μᾶς «θερμή προστάτις καί βοηθός».

Σήμερα ἰδιατέρως ἄς τήν παρακαλέσουμε νά μείνῃ προστάτις καί βοηθός καί γιά τήν Ἴμβρο μας, καθώς αὐτή ἀναγεννᾶται ἐκ τῆς τέφρας, μέ τή σπίθα πού εἴχε μείνει κρυμμένη μέσα στή στάχτη, καί προσπαθεῖ νά ξαναβρῇ τόν δρόμο της καί τόν προσανατολισμό της καί τόν προορισμό της.

Καί θά μᾶς βοηθήσουν σ᾿ αὐτό καί ἡ Παναγία καί ὁ Χριστός ἀρκεῖ κι᾿ ἐμεῖς νά τό θελήσουμε: «σύν Ἀθηνᾷ καί χεῖρα κίνει». 

Χρόνια πολλά!