Του Γρηγορίου Λαρεντζάκη,
Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Graz, Ἄρχοντος Μέγα Πρωτονοταρίου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
Μέ ἐλπιδοφόρα ἱκανοποίηση παρακολουθῶ τίς ἐνέργειες μέ σκοπό τήν ἐξεύρεση λύσεως γιά κοινό ἑορτασμό τής Μεγάλης ἑορτῆς τοῦ Χριστιανισμοῦ, τῆς ἑορτῆς τῆς ἐκ τῶν νεκρῶν Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πράγματι ἡ λύση τοῦ προβλήματος αὐτοῦ δέν εἶναι μόνον θετική γιά τόν κοινό ἑορτασμό, ἀλλά καί πολύ χρήσιμη γιά τήν κοινή μαρτυρία τοῦ σημαντικωτάτου γεγονότος τῆς καταργήσεως τοῦ θανάτου διά τοῦ θανάτου τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ.
Ἡ ἐπίτευξη τῆς κοινῆς ἡμερομηνίας θά ἀποτελέσει ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα οἰκουμενικά γεγονότα καθ’ ὁδόν πρός ἀποκατάσταση τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί μυστηριακῆς κοινωνίας τῶν Ἐκκλησιῶν μας, ἀλλά καί μεγάλη διευκόλυνση στήν καθημερινή ζωή τῶν πιστῶν τῶν δύο Ἐκκλησιῶν καί κυρίως καί γιά τίς οἰκογένειες τῶν μικτῶν γάμων.
Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή ἐπιθυμῶ νά υπενθυμίσω μέ τό παρόν σημείωμα ἕνα περιστατικό ἀπό τόν πέμπτο αἰῶνα, δηλ. πῶς ἀντιμετωπίσθηκε καί τελικά ἀποκαταστάθηκε ἡ διαφορά τοῦ ὑπολογισμοῦ τοῦ Πάσχα τοῦ ἔτους 455 γιά τό ὁποῖο ἡ Δύση εἶχε καταλήξει σέ διαφορετική ἡμερομηνία ἀπό τήν ἡμερομηνία, τήν ὁποία είχαν ὑπολογίσει στό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας.
Σύμφωνα μέ τήν ἀπόφαση τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Νικαίας ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας θά ἔδιδε ἐντολή σέ συνεργασία μέ τούς ἐκεῖ ἐπιστήμονες γιά τόν ὑπολογισμό τῆς ἡμερομηνίας τοῦ Πάσχα καί ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας θά τήν ἀνακοίνωνε μέ τίς ἑορταστικές ἐπιστολές του στά ἄλλα ἐκκλησιαστικά Κέντρα (Πατριαρχεῖα), τά ὁποῖα θά μετέδιδαν τήν ἡμερομηνία αὐτή καί εἰς τούς ἐπισκόπους στό ἐσωτερικό τῶν διοικήσεών των. Ὁ ἰσχυρισμός, ὅτι ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας θά κοινοποιοῦσε τήν ἡμερομηνία τοῦ Πάσχα κάθε ἔτους στόν Πάπα καί ὁ ὁ Πάπας θά ἀνακοίνωνε τήν ἡμερομηνία αὐτή ἐπισήμως στίς ἄλλες Ἐκκλησίες εἶναι ἀναχρονιστική καί ἀνιστόρητη ἑρμηνεία τῆς ἀποφάσεως τῆς Α΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου.[1]
Πρῶτος Πατριάρχης Ἀλςξανδρείας ὁ ὁποῖος ἀνακοίνωσε τήν ἡμερομηνία τοῦ Πάσχα βάσει τῆς ἀποφάσεως τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου θά ἦτο ἀσφαλῶς ὁ Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρος, ἀπό τόν ὁποῖο ὅμως δέν σώζονται ἑορταστικαί ἐπιστολαί. Ἐορταστικές Ἐπιστολές ἔχομεν ἀπό τόν Ἀλεξανδρείας Ἀθανάσιο.
Ἐδῶ ἐπιθυμῶ, λοιπόν, νά ὑπενθυμίσω ἕνα γεγονός λύσεως μιᾶς διαφορᾶς χωρίς ἐπιβολῆς αὐθαιρέτου μιᾶς ἡμερομηνίας μιᾶς Ἐκκλησίας στίς ἄλλες, ἀλλά κατόπιν συνεννοήσεως καί διαλόγου.
Ἡ διευθέτηση τῆς διαφορᾶς τῆς ἡμερομηνίας τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα τοῦ ἔτους 455 μεταξύ Ρώμης καί Ἀλεξανδρείας, μεταξύ τοῦ πάπα Λέοντος καί τοῦ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας Προτερίου, τοῦ διαδόχου τοῦ Διόσκουρου.[2]
Ἡ διευθέτηση αὐτή δέν ἀφορᾶ μόνο στήν ἀποκατάσταση τῆς κοινῆς ἡμερομηνίας γιά τόν κοινό ἑορτασμό τοῦ Πάσχα καί γιά τήν διατήρηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητος, ἀλλά δείχνει ἐπίσης καί τόν βθμό τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καί τήν δυνατότητα τῆς συνεργασίας αὐτῶν καί γιά τήν λύση ἐμφανιζομένων προβλημάτων. Συγκεριμένα καί τίς σχέσεις τοῦ πάπα Ρώμης Λέοντος τοῦ Μεγάλου μέ τά ἄλλα Πατριαρχεῖα τῆς Ἀνατολῆς, ἀλλά καί τίς σχέσεις τοῦ πάπα Λέοντος μέ τούς ρωμαίους αὐτοκράτορες στήν Κωνσταντινούπολη
Ἡ Ρώμη ἐθεώρει ὡς ὀρθή ἡμερομηνία τήν 17η Ἀπριλίου 455, ἐνῶ ἡ Ἀλεξάνδρεια εἶχε καθορίσει τήν 24η Ἀπριλίου τοῦ ἴδιου ἔτους.
Λόγω τῆς διαφορᾶς αὐτῆς καί ἐπειδή ὁ πάπας Λέων ὁ Μέγας ἤθελε νά γίνει κοινός ἑορτασμός τοῦ Πάσχα στήν Δύση καί στήν Ἀνατολή τήν ἴδια ἡμερομηνία, ἔστειλε ἐπιστολές στόν αὐτοκράτορα Μαρκιανό καί ἀνέφερε ὅτι ἡ ἡμερομηνία τοῦ Ἀλεξανδρείας εἶναι ἐσφαλμένη. Παρακάλεσε δέ τόν αὐτοκράτορα νά δώσει ἐντολή στόν Ἀλεξανδρείας νά ἐπανεξετασθεῖ ἡ ἡμερομηνία τοῦ Ἀλεξανδρείας, διότι κατά τήν γνώμη του, ἐπρόκειτο περί σοβαροῦ προβλήματος.[3] Μάλιστα ὁ πάπας Λέων ἔγραψε καί στόν ἐπίσκοπο Ἰουλιανό νά μεσολαβήσει στόν αὐτοκράτορα γιά νά προωθήσει τήν ἀναγκαία ἐπανεξέταση τῆς λανθασμένης ἡμερομηνίας.[4] Ὁ αὐτοκράτορας διαβίβασε πράγματι τό περιεχόμενο τῆς παπικῆς ἐπιστολῆς στόν ἤδη ἐπίσκοπο Ἀλεξανδρείας Προτέριο, ὁ ὁποῖος καί ἐπιλήφθηκε τῆς ὑποθέσεως. Ὁ πάπας Λέων ἀνέμενε μέ ἀγωνία τήν ἀπάντηση τοῦ Ἀλεξανδρείας διά τοῦ αὐτοκράτορος καί μέ τήν διαμεσολάβηση τοῦ ἐπισκόπου Ἰουλιανοῦ.[5]
Κατόπιν ἐντατικῶν ἐρευνῶν, ἔγραψεν ὁ ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρείας Προτέριος στόν πάπα Ρώμης Λέοντα τόν Μέγα, ὅτι κατόπιν ἐπανεξετάσεως τοῦ θέματος ἐπιβεβαιώθηκε, ὅτι ἡ ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα τοῦ ἔτους 455, ἡ ὁποία εἶχε καθορισθεῖ στήν Ἀλεξάνδρεια εἶναι ἡ ὀρθή καί τήν ὁποία εἶχαν ἤδη ἀποδεχθεῖ καί οἱ Ἐκκλησίες τῆς Αἰγύπτου καί γενικώτερα ὁλόκληρος ἡ Ἀνατολή.[6]
Ἀφοῦ ἔλαβε ὁ πάπας αὐτήν τήν δευκρίνηση ἀπό τόν ἐπίσκοπο Ἀλεξανδρείας Προτέριο, τήν ὁποία καί ἀποδέχθηκε, ἔγραψε στόν αὐτοκράτορα Μαρκιανό καί τόν εὐχαρίστησε, διότι ἐφρόντισε γιά τήν διόρθωση τῆς ἡμερομηνίας του. Τοῦ ἀνάφερε ἐπίσης, ὅτι τήν νέα αὐτή ἡμερομηνία τοῦ Ἀλεξανδρείας διαβίβασε καί στούς κληρικούς τῆς δικαιοδοσίας του καί στίς ἀπομεμακρυσμένες περιοχές καί τούς συνέστησε νά ἑορτάσουν τό Πάσχα ἀπό κοινοῦ ὅλες οἱ Ἐκκλησίες βάσει τῆς ἡμερομηνίας αὐτῆς, τήν ὁποία τοῦ ἀπέστειλε ὁ Ἀλεξανδρείας.[7] Ὁ πάπας Λέων ἀναφέρει ὅτι ἐδέχθηκε τήν ἡμερομηνία αὐτή γιά νά μήν τεθεῖ ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας σέ κίνδυνο, ὅπως ἔγραψε στόν αὐτοκράτορα.[8] Πρός τούς ἐπισκόπους τῆς Γαλλίας καί τῆς Ἱσπανίας ἔγραψε, μεταξύ ἄλλων, ὅτι ἔγραψε στόν αὐτοκράτορα νά δώσει ἐντολή γιά μιά «ἀκριβεστέρα ἐπανεξέταση ἐκείνου τοῦ ὑπολογισμοῦ», γιά νά διαπιστωθεῖ «ἡ ὀρθοτέρα ἡμερομηνία τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα.»[9] Μετά τήν λύση αὐτή κατόπιν συνεννοήσεως μποροῦν νά λεχθοῦν τά ἑξῆς:
1ον Διαπιστώνουμε ὅτι ὑπάρχει μία διαφορά ἡμερομηνίας τοῦ Πάσχα τοῦ ἔτους 455 μεταξύ Ἀνατολῆς Δύσεως, ἡ ὁποία διαφορά δέν θά ἔπρεπε νά ὑπάρχει, ἐφ’ ὅσον, καθώς γνωρίζει καί ὁ πάπας Ρώμης Λέων ὁ Μέγας, ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος ἔδωσε τήν ἐντολή ὑπολογισμοῦ τῆς ἡμερομηνίας τοῦ Πάσχα στόν ἐπίσκοπο Ἀλεξανδρείας, μερικές φορές ὅμως ἐνεργοῦσε ἡ Ρώμη διαφορετικά, ὅπως μέ τήν συγκεκριμένη ἡμερομηνία, ἀλλά ὁ Πάπας Λέων ἐνήργησε μέ ἐκκλησιαστική ὑπευθυνότητα, διότι,
2ον Ὁ πάπας Λέων θεωρεῖ τήν διαφορά αὐτή πολύ σοβαρή καί προσπαθεῖ νά λύσει τό πρόβλημα ἀκόμα καί μέ τήν μεσολάβηση τοῦ αὐτοκράτορα πρός τόν ἐπίσκοπο Ἀλεξανδρείας Προτέριο.
3ον Δέν εἶναι γνωστόν γιατί ὁ Πάπας δέν ἀπευθύνθηκε κατευθείαν στόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Προτέριο. Ὅμως ὁ πάπας Λέων δέν προσπάθησε κἄν νά ἐπιβάλει τήν ἄποψή του στήν Ἀνατολή, δηλ. στήν καθόλου Ἐκκλησία, προφανῶς διότι ἐγνώριζε τήν ἀπόφαση τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
4ον Ὁ πάπας Ρώμης κατέβαλε συνεπῶς εἰλικρινεῖς προσπάθειες διαλευκάνσεως τῆς διαφορᾶς καί διαπραγματεύθηκε τό θέμα μέ τήν Ἀνατολή ἔστω καί μέσω τοῦ αὐτοκράτορος. Δηλ. ζήτησε νά τεθεῖ τό θέμα ὑπό συζήτηση καί, σήμερα θά λέγαμε, Διάλογο.
5ον Ὁ ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρείας Προτέριος πληροφορεῖ μετά ταῦτα τόν πάπα Λέοντα μέ πλήρη αὐτοπεποίθηση καθηκόντως ὡς ὁ κυρίως ἁρμόδιος, λόγω τῆς ἐντολῆς τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὅτι ὁ ὑπολογισμός τῆς ἡμερομηνίας τοῦ Πάσχα τῆς Ἀλεξανδρείας εἶναι ὀρθός καί ἐπ’ αὐτοῦ δέν χωρεῖ διαπραγμάτευση.
6ον Ὁ πάπας Ρώμης Λέων ὁ Μέγας ὅταν πῆρε τίς ἀναγκαῖες πληροφορίες ἀπό τόν Ἀλεξανδρείας δέν ἀντέδρασε ἀρνητικά, ἀλλά ἀποδέχτηκε τήν ὀρθή ἀπάντηση καί ἐφάρμοσε τήν ἡμερομηνία τοῦ Πάσχα, τήν ὁποία πῆρε ἀπό τήν Ἀλεξάνδρεια καί στήν Δυτική Ἐκκλησία καί χάριν τῆς εἰρήνης καί τῆς ἑνότητας τῆς καθόλου Ἐκκλησίας σέ ἕνα τόσο σοβαρό θέμα τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου.
Συμπεράσματα:
Μέ τά λίγα αὐτά μποροῦμε συμπερασματικά νά διαπιστώσουμε ὅτι ὁ πάπας Λέων ὁ Μέγας ἔδειξε μεγάλο ἐνδιαφέρον γιά τά ἐκκλησιαστικά πράγματα, ὅπως ἐφρόντισε καί γιά τήν ἐφαρμογή τῶν ἀποφάσεων τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί ὄχι τήν ἐπιβολή τῆς Ἐπιστολῆς του πρός τόν Φλαβιανό, δηλ. τόν Tomo Leonis γιά τό χριστολογικό θέμα. Ὑπῆρξεν ἕνας δυναμικός ἐκκλησιαστικός ἡγέτης καί ὡς πιστόν τέκνον τῆς Ἐκκλησίας μέ συνειδητή εὐθύνη, ἐφρόντιζε ἐνεργά γιά τήν διαφύλαξη τῆς ὀρθῆς πίστεως στήν Ἐκκλησία, συνεργαζόμενος καί μέ τούς ἐπισκόπους τῆς Ἀνατολῆς, ὅπως π. χ. μέ τόν Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανό καί Ἀνατόλιο, ἀλλά καί συμμετέχοντας στίς συνοδικές διαδικασίες τόσον σέ τοπικό πλαίσιο μέ συνόδους στήν Ρώμη, κυρίως ὅμως μέ τήν ἐνεργό συμμετοχή του στήν Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο μέ τούς ἀντιπροσώπους του, οἱ ὁποῖοι δέν ἦσαν ἁπλοί θεατές, ἀλλά πολύ ἐνεργά συνοδικά μέλη, προεδρεύοντες τῆς Συνόδου.
Τό ἰδιο συμβαίνει καί γιά τήν φροντίδα του στήν ἐκκλησιαστική καί λειτουργική ζωή καί συγκεκριμένα καί γιά τόν ἑορτασμό τοῦ Πάσχα, προσπαθώντας νά ἀποφύγει σοβαρές διαφορές καί διαταραχές τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ συνεργασία του καί μέ τούς αὐτοκράτορες ὑπῆρξεν ἐντατική καί ὅπως διαπιστώνεται καί στήν ἀλληλογραφία του, ἐκτιμοῦσε πολύ τούς αὐτοκράτορες καί ἔδιδε βαρύτητα στίς προτάσεις καί τίς ἀποφάσεις των, ἀναγνωρίζοντας τό διοικητικό σύστημα τῆς Αὐτοκρατορίας.[10]
Τέλος μποροῦμε νά διαπιστώσουμε ὅτι ἄν καί πολλές φορές εἶχε διαφορετικές ἀπόψεις, δέν ἀπέφευγε τόν Διάλογο. Ὅταν δέ ἐλαμβάνοντο κοινές ἀποφάσεις π.χ. ἀπό τήν Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, ἤ ὅταν ἄκουγε καί τίς ἄλλες ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες ἐθεωροῦντο πλέον ὀρθές, τελικά τίς ἀπεδέχετο, ὅπως π.χ. καί τήν σωστή ἡμερομηνία τοῦ Πάσχα τοῦ ἔτους 455 κατόπιν τοῦ ὑπολογισμοῦ στήν Ἀλεξάνδρεια.
Δικαίως, λοιπόν, ὁ πάπας Λέων ὁ Μέγας θεωρεῖται καί τιμᾶται ὡς ἅγιος τῆς καθόλου Ἐκκλησίας, ὡς ὑπερασπιστής καί μάρτυρας τῆς κοινῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί «ὡς γέφυρα διαλόγου μεταξύ Ἀνατολῆς καί Δύσης», διότι καί ὁ ἴδιος ἐζήτη καί καλλιεργοῦσε τόν Διάλογο.
Εὐχῆς ἔργον θά ἦτο λοιπόν καί στήν ἐποχή μας μέ ἀλληλοσεβασμό καί μέ πνεῦμα κατανοήσεως νά εὑρεθεῖ ἱκανοποιητική λύση κοινῆς ἡμερομηνίας τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα πρός κοινήν δοξολογίαν τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ καί πρός πλήρη ἀποκατάσταση τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας τῶν Ἐκκλησιῶν μας.
Εὐχή καί προσδοκία μας.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
[1] Πρβλ. Grigorios Larentzakis, Das Osterfestdatum nach dem I. Ökumenischen Konzil von Nikaia (325). Die Rolle von Alexandrien und Rom, in: Zeitschrift für Katholische Theologie 101(1979)76ἑξ.
[2] Περισσότερα γιά τό θέμα αὐτό ἴδε: Γρηγορίου Λαρεντζάκη, Ἡ ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα μετά τήν Α΄ Οἰκουμενικήν Σύνοδον τῆς Νικαίας (325). Ὁ ρόλος τῆς Ἀλεξανδρείας καί τῆς Ρώμης, ἐν: Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, 65(1982)140-158.
[3] Leo I. Epist. 121, Schwarz 75, 76. PL 54, 1055-1058
[4] Leo I., Epist. 122, ad Julianum, Schwarz 76. PL 54, 1059. Epist. 127, ad Julianum, Schwarz 82. PL 54, 1072 κ.λπ.
[5] Leo I., Epist. 121, ad Marcian, Schwarz 76; PL 54 1058.
[6] Proterius, Epist. 133, ad Leonem I. PL 54 1085BC: “Et nos enim, et tota Aegyptia region, atque Oriens universes sic ipsum diem celebraturi sumus. Deo praestante.”
[7] Leo I. Epist. 142, ad Marcian, Schwarz 95; PL 54 1111A.
[8] Leo I., Epist. 137, ad Marcian, Schwarz 90, PL 54, 1101.
[9] Leo I., Epist. 138, ad episc. Galliarum et Hispaniorum, PL 54, 1102.
[10] Πρβλ. Regina Radlbeck-Ossmann, Vom Papstamt zum Petrusdienst, 239: „Papst Leo I. weiß sich als Bischof von Rom und Patriarch des Westens ganz in das byzantinische Staatskirchensystem eingebunden. Seine Briefe lassen erkennen, wie sehr er von sich aus um eine gute Beziehung zum Kaiser bemüht ist, dem er eine leitende Stellung in der Kirche zugesteht und den er mitunter sogar ‚Priester‘ nennt.“
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου