Έκκληση για την προστασία των αμάχων, την αξιοπρεπή μεταχείριση και απελευθέρωση των αιχμαλώτων πολέμου, την ασφαλή επιστροφή των εκτοπισμένων παιδιών και για την άμεση παύση των εχθροπραξιών στην Ουκρανία απηύθυνε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, μετά τη Θεία Λειτουργία, στην οποία χοροστάτησε, το Σάββατο, 22 Νοεμβρίου 2025, στον Ι. Ναό Αγίου Νικολάου Τζιβαλίου, στο τέλος της οποίας τελέστηκε Ι. Μνημόσυνο για τα θύματα του “Χολοντομόρ” [1932-1933], της προκληθείσας επισιτιστικής κρίσεως στην Ουκρανία, κατά την οποία εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την πείνα, καθώς και για τα θύματα του εν εξελίξει πολέμου στη χώρα αυτή.
Συγκεκριμένα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναφέρθηκε στην τραγωδία του Χολοντομόρ υπενθυμίζοντας ότι δεν ήταν μία φυσική καταστροφή, αλλά μία σκόπιμη και συστηματική επίθεση κατά της ανθρώπινης ζωής και της αξιοπρέπειας. Οι ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης, είπε σε άλλο σημείο ο Πατριάρχης, αποτελούν ηθική επιταγή, μαρτυρούν την ζωντανή συνείδηση της ανθρωπότητος που αρνείται να ξεχάσει τα βάσανα ενός ολόκληρου έθνους, που του στέρησαν την τροφή σε μια προσπάθεια να το εξοντώσουν.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, απευθυνόμενος στα μέλη της Ουκρανικής Κοινότητας, καθώς και σε όμιλο ουκρανών γυναικών από τη Μαριούπολη, των οποίων οι σύζυγοι, οι αδελφοί ή τα παιδιά αγνοούνται ή βρίσκονται εν αιχμαλωσία, μίλησε και για τη σημερινή δραματική περίοδο που βιώνει ο Ουκρανικός λαός εξαιτίας της ρωσικής εισβολής, και έκανε ιδιαίτερη αναφορά στους συγγενείς των αγνοουμένων και των αιχμαλώτων, αλλά και στα αμέτρητα απαχθέντα παιδιά, τα οποία πρέπει, όπως είπε, να επιστρέψουν στην ασφάλεια και τη θαλπωρή των οικογενειών τους.
“Αυτά δεν είναι πολιτικά ζητήματα· είναι τραγωδίες που μιλούν άμεσα στη συνείδηση της Εκκλησίας και του κοινού μας πολιτισμού. Σε κάθε άνθρωπο που υποφέρει, βλέπουμε το πρόσωπο του Χριστού”, είπε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, επισημαίνοντας ότι ο ουκρανικός λαός συνεχίζει να επιδεικνύει αξιοθαύμαστη αντοχή, υπομονή και αφοσίωση στη ζωή.
“Αγωνίζεται να προστατεύσει τη χώρα του, να διαφυλάξει τις οικογένειές του και να ανοικοδομήσει ό,τι έχει πληγεί. Κάθε κυρίαρχο Κράτος, σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου και της ηθικής τάξης, έχει το δικαίωμα να χαράξει τη δική του πορεία και να εξασφαλίσει τη σταθερότητά του. Η Ουκρανία δεν αποτελεί εξαίρεση. Η Αγία Μεγάλη Εκκλησία του Χριστού, Μητέρα Εκκλησία του ουκρανικού λαού, δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητη από την αγωνία του. Η ανησυχία μας είναι ποιμαντική, όχι στρατηγική, αλλά βαθιά πνευματική. Όπως διδάσκει ο Απόστολος Παύλος: «Εἴτε πάσχει ἓν μέλος, συμπάσχει πάντα τὰ μέλη, εἴτε δοξάζεται ἓν μέλος, συγχαίρει πάντα τὰ μέλη» (Α΄ Κορ. ιβ´, 26). Αυτή η θεία διδασκαλία μας υποχρεώνει σε αλληλεγγύη, συμπόνια και ηθική διαύγεια”.
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του, τόνισε ότι “η ειρήνη πρέπει να βασίζεται στην αλήθεια, τον σεβασμό και την αναγνώριση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας”, και κάλεσε “τους παγκόσμιους ηγέτες, τους διπλωμάτες και όλους τους ανθρώπους καλής θέλησης να επιμείνουν σε έναν ειλικρινή διάλογο, να τηρούν τις ανθρωπιστικές αρχές και να εργάζονται με αποφασιστικότητα για να εξασφαλίσουν ένα μέλλον στο οποίο η ελευθερία και η κυριαρχία είναι απαραβίαστες.”
Προηγουμένως, σύντομη ομιλία έκανε ο Γενικός Πρόξενος της Ουκρανίας στην Πόλη κ. Roman Nedilskyi.
Παρέστησαν ο Πρέσβης κ. Κωνσταντίνος Κούτρας, Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος, οι Γενικοί Πρόξενοι του Καναδά κ. Britton, του Μαυροβουνίου κ. Branislav Karadzic, της Σουηδίας κυρία Karin Hernmarck, της Ολλανδίας κ. Daan Huisinga, και της Μολδαβίας κ. Sergiu Gurduza, ο Αναπληρωτής Γενικός Πρόξενος της Ρουμανίας κ. Martin Graf, και οι Πρόξενοι της Πολωνίας κυρία Joanna Szymańska, και του Βελγίου κ. Martin Duruisseau, Αναπληρωτής επί κεφαλής Αποστολής, αλλά και πλήθος πιστών από την Ουκρανική Παροικία, καθώς και προσκυνητές από την Ελλάδα.
Ακολουθεί η ομιλία του Παναγιωτάτου:
Address of
His All-Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew
at the 92nd Commemoration of the Holodomor
Church of St. Nicholas, Cibali — 22 November 2025
Θεοφιλ. Επίσκοπε Αλικαρνασσού κ. Αδριανέ,
Reverend Clergy,
Your Excellencies, Honourable Consuls General,
Distinguished guests,
Beloved brothers and sisters,
As is our annual practice, we gather in this Holy Temple of Saint Nicholas to honour the memory of the millions of innocent men, women, and children who perished during the artificial famine known as the Holodomor—the deliberate “death by forced starvation” inflicted upon the Ukrainian people between 1932 and 1933.
This yearly commemoration is not merely a ritual. It is an act of truth; it is a moral imperative. It is the living conscience of humanity refusing to forget the suffering of an entire nation, deprived of sustenance in an attempt to extinguish its future.
The Holodomor was not a natural calamity. It was a deliberate and systematic assault on human life and God-given dignity. Even in years of rich harvests, food was confiscated, information suppressed, and whole regions abandoned to a merciless ideology that denied the spiritual worth of the human person. It was an attack not only upon the body, but upon the inner life of a people, whose trust in God and devotion to one another were targeted with cruelty.
As Christians, we affirm that “where the Spirit of the Lord is, there is freedom” (2 Cor. 3:17). Authentic freedom is not inherently political; it is the atmosphere in which every person can live in righteousness, with a clear conscience, and in communion with God. When that freedom is violated and truth is obscured, the moral foundations of society are shaken.
Nearly a century after that dark chapter, Ukraine once again endures the wounds of conflict. Cities continue to suffer repeated bombardments, families are displaced, and the elderly, the poor, and the infirm bear heavy burdens. Many face a winter with fragile energy systems. Others live with the uncertainty of loved ones missing in action or held as prisoners of war. We grieve also for the countless children who have been forcibly taken from their homeland—children who deserve safety, identity, and the embrace of their families.
These are not political matters; they are tragedies that speak directly to the conscience of the Church and our shared civilization. In every person who suffers, we see the face of Christ.
And yet, amid hardship, the Ukrainian people continue to show remarkable fortitude, patience, and a commitment to life. They strive to protect their country, safeguard their families, and rebuild what has been damaged. Every sovereign state, according to the principles of international law and the moral order, has the right to chart its own path and secure its stability. Ukraine is no exception.
The Holy Great Church of Christ, Mother Church of the Ukrainian people, cannot remain unmoved by their anguish. Our concern is pastoral, not strategic, but profoundly spiritual. As Saint Paul teaches: “If one member suffers, all suffer together; if one member is honoured, all rejoice together” (1 Cor. 12:26). This divine instruction compels us to solidarity, compassion, and moral clarity.
For this reason, we raise our voice in appeal. From this sacred space—the spiritual home of the local Ukrainian community—we call for the protection of civilians, for the humane treatment and release of prisoners of war, for the safe return of displaced children, and for an immediate cessation of hostilities. The Holy and Great Council of the Orthodox Church on Crete in 2016 affirmed that “the Church of Christ condemns war in general as a consequence of evil and sin in the world.” This teaching remains vital today, for violence can never bring true unity, and injustice cannot produce lasting peace.
Peace must be grounded in truth, respect, and the recognition of human dignity. It must defend the vulnerable, secure the future of families, and allow every nation to flourish without fear. It must offer hope to those who remain within Ukraine and to those who have sought refuge abroad, many of whom worry about the demographic and social fabric of their homeland. Therefore, we call upon world leaders, diplomats, and all people of goodwill to persist in earnest dialogue, uphold humanitarian principles, and work with determination to secure a future in which liberty and sovereignty are inviolable.
The memory of the Holodomor also warns us against the manipulation of basic necessities. In the past, entire populations were deprived of food; today, whole cities risk losing access to heat, electricity, and essential services. Whenever fundamental needs are used to weaken a people’s spirit, we encounter a grave moral failing that every conscience must reject.
Beloved friends,
The remembrance of the Holodomor calls us to defend the sanctity of human life. As the Psalmist commands: “Defend the weak and the fatherless; uphold the cause of the poor and the oppressed. Rescue the weak and the needy” (Ps. 82:3–4). Our commemoration is therefore a pledge: that never again will hunger be used as a weapon; never again will truth be silenced through fear; and never again will the dignity of a people be trampled by tyranny.
We bow before the memory of the victims of the Holodomor. We embrace the Ukrainian people with paternal affection. We pray for the healing of wounds—visible and invisible—and for the restoration of concord, stability, and wholeness to their nation.
May the Lord of mercy grant rest to the departed, comfort to the afflicted, wisdom to leaders throughout the globe, and compassion to every heart. May He strengthen us always to stand on the side of truth, justice, and peace.
May their memory be eternal.
Φωτό: Νίκος Παπαχρήστου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου