e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Σάββατο 12 Μαρτίου 2022

Η Ορθοδοξία διά των Εικόνων. Ξεφυλλίζοντας τα Χρωματιστά Ευαγγέλια


Γράφει ο π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Πρώτη Κυριακή των Νηστειών! Επινίκια της Ορθοδοξίας εορτή έναντι των παντοειδών εχθρών και διωκτών της και ανάμνηση ταυτόχρονα της αναστήλωσης των ιερών Εικόνων μετά τη φοβερή και μακρά εκείνη περίοδο των Εικονομαχιών, μιαν έκτακτη κατάσταση, που ταλαιπώρησε πολύ και τραυμάτισε βαθύτατα τη σύνολη Εκκλησία κατά τους Η΄ και Θ΄ αιώνες.

Οι Εικόνες των ναών μας αποτελούν πράγματι ένα πολυσήμαντο κεφάλαιο μέσα στον λειτουργικό χωροχρόνο, ένα στοιχείο δυναμικό της πνευματικής μας οντότητας και σημείο αναφοράς των πιστών για την ανάταση και την αναγωγή της ψυχής σε άλλες πραγματικότητες, πέρα για πέρα υπερλογικές. Το κάθε εικονιζόμενο ιερό πρόσωπο (μάλιστα δε χωρίς υπόνοια προσωπείου) μας θέλγει και μας χειραγωγεί έξω και πέρα από τα τετριμμένα και βασανιστικά πράγματα της καθημερινότητας. Θα έλεγε κανείς ότι με το σκεπτικό αυτό η Εικόνα καθίσταται μέσο αρπαγής και φυγάδευσής μας σε καταστάσεις κι εμπειρίες ουράνιες. Είναι οι σχεδίες για το διασωτικό επιτέλους πέρασμά μας από την κυματώδη έως τρικυμιώδη εγκόσμια ζωή μας στο επέκεινα. Έχει μάλιστα προσφυέστατα γραφεί από τον Ernst Suttener ότι αποτελούν το «Χρωματιστό Ευαγγέλιο», το οποίο κηρύσσει και νουθετεί δια των χρωματικών παραστάσεων. Γι’ αυτό και οι παρακάτω λόγοι του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού (του υπέροχου αυτού υπερασπιστή των εικόνων) θα ημπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως το ορθοδοξότερο περί των Εικονισμάτων μανιφέστο, επειδή συνοψίζουν με τρόπο ξεκάθαρο και σαφή το περί του θέματός ορθόδοξο δόγμα: «ου προσκυνώ την ύλη, προσκυνώ δε τον της ύλης δημιουργόν, τον ύλη δι' εμέ γενόμενον, και εν ύλη κατοικήσαι καταδεξάμενον και δι' ύλης την σωτηρία μου εργασάμενον, και σέβων ου παύσομαι την ύλην, δι' ης η σωτηρία μου είργασται».

Ο θρίαμβος όμως των Εικόνων (όπως καθετί στην πίστη μας) αφορά εν πρώτοις στην αναστήλωση του ορθόδοξου φρονήματος και βιώματος κυρίως, το οποίο -ατυχώς- εκπίπτει κάποτε από ορθοδοξία σε ιδιοτροπία. Εννοούμε ότι πολλές φορές στο διάστημα των χρόνων μέχρι και σήμερα διάφοροι παράγοντες (εκκλησιαστικοί και μη) προβάλλουν ως «ορθόδοξο» την προσωπική τους περί των πραγμάτων θεώρηση, την δική τους γνώμη. Για τούτο, ανέκαθεν η Εκκλησία -η οποία, σχοινοβατώντας πάνω στην Αλήθεια, διαφυλάσσει το δόγμα ως ασφαλιστική δικλείδα της πνευματικής ολοκληρίας και όχι βέβαια ως πεισματική εμμονή- πατά γερά στην Παράδοσή της, αρδεύεται καινιζόμενη ολοένα από την αυθεντία των αγίων πατέρων, την εκπεφρασμένη πάντως δια των Οικουμενικών Συνόδων και καυχιέται για το Αίμα των Μαρτύρων της, οι οποίοι διατήρησαν μέχρι αυτοθυσίας ανόθευτο τον θησαυρό που παρέλαβαν από τους προγενέστερους, για να τον παραδώσουν ανεπηρέαστο προσμίξεων ή κάθε λογής αλλοιώσεων στους επόμενους.

Το ιδιότροπο στην ορθόδοξη πνευματικότητα αποτελεί απόπειρα επιβολής του πεπερασμένου και μερικού επί του Όλου, προσπάθεια κατακερματισμού της κοινής πίστης. Μιας πίστης αμιγούς, η οποία ψηλαφίζεται, όχι με αδιέξοδους σχολαστικισμούς και λογικούς συνειρμούς, αλλά μόνον και μόνον, εάν γενναιόψυχα αποδεχθούμε ότι, δια της ζωντανής συμμετοχής μας στην εκκλησιαστική ζωή, αποτελούμε τη συνέχεια των ακριβών εκείνων κρίκων μιας πολύτιμης αλυσίδας, η οποία παραπέμπει άμεσα σε αυτόν τον ίδιο τον Θεάνθρωπο. Ως εκ τούτου ο ενταγμένος στην Εκκλησία άνθρωπος και μάλιστα ο σύγχρονος δεν πρέπει, δεν μπορεί, αλλά και δεν θέλει να μορφώνει δική του περί Θεού θεώρηση. Διότι, αναδεικνύοντας νέα περί Θεού θεωρήματα, προβαίνει συνήθως σ’ ερμηνευτικές των ιερών Γραφών ακρότητες ή αυθαιρεσίες και, κατά συνέπειαν, σπάζει βιαιότατα την αλυσίδα της Παράδοσης, διακόπτει τη συνέχεια της πίστης και πολύ εύκολα ύστερα εκπίπτει στην αίρεση.

Με άλλους λόγους, η Κυριακή της Ορθοδοξίας μάς παρέχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία (μιαν ακόμη ευκαιρία), ώστε, μένοντας ακλόνητοι στα παραδεδομένα και δοκιμασμένα δια του ζέοντος βιώματος των απ’ αιώνων Χριστιανών πιστεύματά μας, να διατηρήσουμε την Εικόνα του ζώντος Θεού αλώβητη «έμπροσθεν των ανθρώπων». Μια Εικόνα, η οποία εκφέρεται και δια των εικονισμάτων των ναών μας, διότι εκεί πάνω στο ιστορημένο ταπεινό πρώην σανίδι ή στον άσημο και άψυχο τοίχο αποτυπώνονται με τρόπο θαυμάσιο κι ένθεο οι Γραφές, οι αγώνες των Πατέρων, η ορθόδοξη ασκητική, οι θυσίες ολόκληρου «νέφους μαρτύρων», οι πτώσεις και οι αναστάσεις, η δόξα τους εντέλει που απολαμβάνουν ως ουρανοπολίτες. Με μια φράση: η διαδρομή του θρησκευτικού συναισθήματος στο μακρύ διάστημα της δισχιλιετούς πορείας του Χριστιανισμού μέσα στον κόσμο. Παρελθόντα, παρόντα και μέλλοντα αποκαλύπτονται πάνω σ’ ένα Εικόνισμα!

Για τούτο χρειάζεται να γίνει συνείδηση όλων μας πλέον, ότι απαιτείται
• η επανασυσπείρωση σύμπαντος του ορθόδοξου λαού στη θαλπωρή της εκκλησιαστικής πραγματικότητας και
• η όξυνση ταυτόχρονα της όσης ευαισθησίας μάς έχει απομείνει, όταν συχνά πυκνά διακυβεύεται η κοινή πίστη των Πατέρων, την οποίαν ήδη κατέχουμε και ως κόρη οφθαλμού χρειάζεται να προσέχουμε, ώστε να συνεχίσουμε να την διαθέτουμε.

Μιλώντας εδώ για όξυνση, σε καμιά περίπτωση δεν υπονοούμε την ανάπτυξη κάποιας μορφής θρησκευτικού σοβινισμού ή την αναζωπύρωση της όποιας ευσεβότροπης μισαλλοδοξίας (νοσηρών οπωσδήποτε φαινομένων και ως εκ τούτου καταδικαστέων), αλλά εννοούμε την καλλιέργεια της ακλόνητης πεποίθησης ότι μέσα στην Ορθόδοξη Κοινότητα και Κοινωνία συν-χωρείται ο συνειδητός πιστός με τον συν-άνθρωπο κατ’ αρχήν και με τον Θε-άνθρωπο κατά συνέπειαν (τον «αχώρητον παντί», τον έξω, πάνω και πέρα από τον δικό μας λογικό ή και παράλογο -αν και υπόλογο για τα όσα δεινά μας- Χρόνο) και που συναντιέται μόνο βιωματικά στο τέρμα μιας ιδιαίτερα κοπιαστικής πορείας, ενός Γολγοθά, που απαιτεί κάθε λογής θυσίες και σταυρώσεις, αναμφισβήτητα όμως οδηγεί στην Ανάσταση.


[Εικαστικά σχόλια: Danylo Movchan (Ukrainian, 1979–)]

Δεν υπάρχουν σχόλια: