Άρθρο της λογοτέχνιδας Άννας Τσουκαλά-Κουφού
Μόλις το φερυ-μπώτ έρριχνε κάβους στο λιμάνι και φθάναμε στο νησί τρεις σκέψεις στριφογύριζαν στο νου μου, εξαιρουμένου βέβαια του πατρικού μου στο Σώχωρο Σαρακινάδου, να επισκεφθώ τον Πολιούχο μας Άγιο Διονύσιο. Τον κουβαλώ στην ψυχή μου από μικρό παιδάκι και σε κάθε δυσκολία της ζωής είναι πρώτος που επικαλούμαι, καθώς και όλοι οι Ζακυνθινοί. Και γνωρίζομε καλά ότι οι περισσότεροι Επτανήσιοι κυρίως οι άρρενες είναι άκρως βλάσφημοι προ πάντων οι παλιότεροι με τους Κεφαλονίτες να κρατούν τα σκήπτρα. Το παράδοξο όμως για τους Ζακυνθίους είναι ότι ποτέ Ζακύνθιος δεν θα βλασφημίσει τον Προστάτη του Άγιο Διονύσιο. Τόση η αγάπη και ο σεβασμός στον Άρχοντα, καλόγερο-Δεσπότη που επί τετρακόσια χρόνια στέκει εκεί ακοίμητος φρουρός του.
Η επόμενη σκέψη μου είναι να επισκεφθώ το πρώτο μου σχολείο το Δημοτικό σχολείο μου που έμαθα τα πρώτα γράμματα, το μετασεισμικό του Μπανάτου με εσωτερική προγραμματισμένη και γυμνασμένη συνείδηση και ακολούθως η επίσκεψή μου στο Ψήλωμα να επισκεφθώ το παλιό εξατάξιο Γυμνάσιο Θηλέων σημερινό 1ο Λύκειο Ζακύνθου. Να αναπολήσω τα όμορφα εφηβικά μου χρόνια. Αυτό επαναλαμβάνονταν κάθε καλοκαίρι από τότε που παντρεύτηκα τον άνδρα μου και εγκαταστάθηκα μονίμως στη Βόρεια Ελλάδα. Tα ιερά προσκυνήματά μου δεν ήταν τυχαία. Τροφοδοτούσαν την ψυχή μου, στέγαζαν μνήμες όμορφες κι ευγενικές και διατηρούσαν στην ψυχή μου την αγάπη στην ιδιαίτερη πατρίδα μου.
Το Δημοτικό Σχολείο μου ήταν το μετασεισμικό σχολείο του Μπανάτου, αφού μεταγραφήκαμε από το του Σαρακινάδου. Όλα τα παιδιά του Σώχωρου Σαρακινάδου. Η μεταγραφή δεν ήταν αποτέλεσμα ανώριμης σκέψης και επιπόλαιου πείσματος που συναντάται πολλάκις στα χωριά,όχι. Ήταν ισχυροί οι λόγοι και εναργέστατη η σκέψη της απόφασης και ο πατέρας μας πειστικός και ασυμβίβαστος. Ο δρόμος για το σχολείο του χωριού μας ήταν απροσπέλαστος όταν οι βροχές ήταν αφθονες τον χειμώνα και οι απουσίες μας συχνές λόγω των πολλών πλημμυρών. Ακόμη του Σαρακινάδου ήταν μονοθέσιο και τελικά η απόσταση από το σπίτι μας και των δύο σχολείων ήταν περίπου η ίδια. Εντούτοις η δασκάλα μου, η κ. Ψάρρη Μαύρα, λίγο που δεν δάκρυσε για την απόφαση του πατέρα μας. Σ' αυτό έχω να πω αυτό που είχε πει ο Πασκάλ: "Όταν ακούτε να γίνεται λόγος για κάτι, δεν πρέπει να το πιστέψετε, αν δεν το εξετάσετε σα να μην το είχατε ακούσει ποτέ".
Ο άνθρωπος κατά τούτο γίνεται λεία του άλλου ανθρώπου,δυστυχώς σ' όλες τις εποχές. Έτσι λοιπόν στην Δευτέρα τάξη του Δημοτικού ξεκινούσα στην καινούργια μαθητική μου κοινωνία μαζί με τά παιδιά του Σώχωρου. Μέσα στις άγρυπνες ψυχές των γονέων μας υπήρχε ο πόθος του καλύτερου και θυσιάζονταν γι' αυτό. Φεύγαμε από την έδρα μας και πηγαίναμε συνεσταλμένα, λίγο φοβισμένα και αναποφάσιστα στο καινούργιο μας σχολείο. Για να παρουμε τις πρώτες γνώσεις. Η πραγματικότητα όμως γραμμένη στα πρόσωπα των δασκάλων μας, στα φωτεινά χαμόγελα των συμμαθητών μας μας έδωσε δύναμη και κουράγιο. Οι μετασεισμικές αίθουσες ήταν απέριττες, αλλά μέσα βασίλευε η χριστιανική αγάπη, ο σεβασμός στο ανθρώπινο πρόσωπο ο πνευματικός αγώνας στα μέτρα των δυνατοτήτων. Υπήρχε η εγρήγορση και η συνεχής δράση, ό,τι καλύτερο για να ανυψώνονται οι μικρές ψυχές μας προς τον ουρανό.
Έτσι λοιπόν το Μπανάτο έγινε το δεύτερο χωριό μας. Οδοιπορούσαμε καθημερινώς ακολουθώντας τον δρόμο της Φανερωμένης, μια γλυκειά ανηφόρα και μετά φθάναμε στο σχολειό μας. Μα και τις Κυριακές κάναμε τη διαδρομή ,για τον εκκλησιασμό που ήταν υποχρεωτικός. Και οι εναλλάξ εκκλησιασμοί, μια στην Παναγούλα μια στην Φανερωμένη, ήταν αξέχαστες μυσταγωγίες με τον αξέχαστο Παπά-Χαραλάμπη Κοντονή και τους εξαιρετικούς Ψάλτες Κάνδηλα και Σκοπιώτη. Οι δασκάλες μας Κούλα Κοντονή-Ζήβα, κόρη του Παπά Χαραλάμπη, ήταν πραγματικά ωραίος άνθρωπος με καλωσύνη και αγάπη για τα παιδιά με διάθεση να μας μεταδώσει τη γνώση, δυστυχώς όμως τώρα μας βλέπει από τους ουρανούς. Το ίδιο καλή ήταν και η κυρία Κατίνα η Κουρτέση με την υπέροχη φωνή στο τραγούδι, την πολλή υπομονή, την δύναμη της γνώσης, την καλωσύνη, αλλά και την αυστηρότητα όταν και όπου χρειαζόταν. Της εύχομαι να ’ναι πάντα καλά και να έχει μακροημέρευση. Η τελευταία μου δασκάλα στην έκτη Δημοτικού ήταν η αείμνηστη πλέον, αν και μικρότερη στα χρόνια από τις προηγούμενες, Μαρία Κοντονή-Βλαχιώτη. Μάθαμε πολλά πράγματα μαζί της. Ήταν αυστηρή αλλά δίκαιη, απαιτούσε πολλά αλλά έδινε και πολλά, αγωνιούσε πολύ για την προκοπή μας, όπως όλες άλλωστε. Η βιβλιοθήκη της ήταν πάντοτε στη διάθεσή μου, τότε που τα βιβλία ήταν είδος εν ανεπαρκεία. Όταν δε έφθασε ο καιρός να δώσουμε εξετάσεις για το εξατάξιο Γυμνάσιο για να πάρουμε περισσότερες γνώσεις όσα παιδιά είχαν τη διάθεση και την θέληση των γονέων τους η αείμνηστη Μαρία Κοντονή-Βλαχιώτη αγωνιούσε πραγματικά για την επιτυχία μας. Γιατί τότε η επιτυχία των μαθητών στις εισαγωγικές εξετάσεις αντικατρόπτιζε την αξία του δασκάλου. Οι δασκάλες μας ήταν πολύ ευαίσθητες σ’ αυτόν τον τομέα.
Όταν όμως περάσαμε στις εξετάσεις και μπήκαμε στο εξατάξιο ετέθη αυτομάτως το ερώτημα ποιος θα είναι ο τρόπος μεταφοράς μας στο σχολείο. Ο πατέρας μου a priori απαγόρευε τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Από προκατάληψη, από οικονομικής πλευράς, τα θεωρούσε ασύμφορα ή γιατί τα δρομολόγια δεν εξυπηρετούσαν. Όπως και να έχει το θέμα, οδοιπορικώς ανέτειλε το φως για μάθηση στο νέο πνευματικό ίδρυμα της πόλης μας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στο Ψήλωμα . Ήταν και το μοναδικό εξατάξιο Γυμνάσιο στο νησί. Πέντε χιλιόμετρα το πρωί, πέντε το μεσημέρι επιστροφή. Προβλημάτιζε η ανηφόρα και η απόσταση, αλλά νίκησε η αγάπη για μάθηση, αλλά καθώς λέγει ένα στοχατής του περασμένου αιώνα "άνθρωπος που δεν προβληματίζεται βρίσκεται πιο κάτω από τον αληθινό προορισμό του". Πεύκα, ελιές και μυρτιές στη διαδρομή , ένας παράδεισος που ξαπόστειλε ο Θεός για μας τους ταπεινούς, για να θαυμάζουμε το πανάγαθο βλέμμα του. Να περνάς καθημερινά δίπλα από τον Λόφο του Στράνη ήταν πράγματι μια ψυχική ανάταση και συνεχίζοντας την πορεία πολύ κοντά στο εκκλησάκι των Φιλικών ακόμη μεγαλύτερη. Στη μια να έρχεται στο νου σου ο Σολωμός και ο ύμνος στην ελευθερία στην άλλη ο Κολοκοτρώνης γονατιστός να ορκίζεται από τον ιερέα των Φιλικών και να γίνεται μέλλος της Φιλικής Εταιρίας σιγοψυθιρίζοντας τον όρκο. Όταν όμως έχεις το βάρος της σχολικής τσάντας, την κούραση του δρόμου και στο μυαλό σου τα μαθήματα της ημέρας , αυτόματα εξατμίζεται και χάνεται ο ενθουσιασμός σου. Εν τούτοις τη χρονιά αυτή τη θυμάμαι με πολλή νοσταλγία και πολλή αγάπη κι ας ήταν δύσκολη γιατί έθεσε τις βάσεις για τη μετέπειτα εξέλιξή μου. Στο σχολείο οι καθηγητές μας ήταν εξαιρετικοί και όλα λειτουργούσαν εύρυθμα. Την επόμενη χρονιά ο αείμνηστος πατέρας μου, βλέποντας τον αγώνα μου και τη θέλησή μου μού αγόρασε ποδήλατο. Ομολογώ ότι για μένα εκείνο το ποδήλατο ήταν η αγορά του αιώνα. Ακόμα υπάρχει στο πατρικό μου σπίτι. Εκείνη τη χρονιά ανέλπιστα έγινε κάτι σαν μόδα στο ποδήλατο, όλα τα παιδιά του κάμπου κορίτσια και αγόρια με τα ποδήλατά τους άρχισαν να κατευθύνονται στο εξατάξιο Γυμνάσιο. Θρίαμβος δηλαδή. Έτσι κι εγώ έγινα αυτόνομη και ανεξάρτητη στη μετακίνησή μου. Ο χρόνος τώρα ήταν 15 λεπτά η μετάβαση και 15 η επιστροφή και ετηρείτο με θρησκευτική ευλάβεια, διαφορετικά έπρεπε να έχω απολογία. Ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης μας ο Δρακόπουλος μάς επέτρεπε να το σταθμεύουμε έξω από το γραφείο των καθηγητών. Το ίδιο και ο μετέπειτα Γυμνασιάρχης μας Ζερβός, καθώς και ο Π. Στήνιος Γυμνασιαρχών στην Έκτη τάξη του Γυμνασίου, γιατί στην αρχή της χρονιάς συνταξιοδοτήθηκε ο Ζερβός πήραμε απολυτήρια από τον αξέχαστο Π. Στήνιο.
Ύστερα από το εξατάξιο απλώσαμε τις φτερούγες μας για όσες σπουδές είχε τη δυνατότητα η καθεμία μας, ανάλογα με τις οικονομικές και πνευματικές της ικανότητες. Λέω κάθε μία γιατί τελειώσαμε ως εξατάξιο Γυμνάσιο Θηλέων. Πιστεύω όμως απόλυτα ότι όλες βρήκαμε τον δρόμο μας και γίναμε χρήσιμα μέλη της κοινωνίας, της κοινωνίας που μας όρισε ο Θεός να ζούμε. Θα σταθώ για λίγο στον αείμνηστο καθηγητή μας Π. Στήνιο τον οποίο είχαμε και στην έκτη στο μάθημα των Μαθηματικών και ήταν Γυμνασιαρχών. Αυτά που γράφω σίγουρα μπορούν να τα επιβεβαιώσουν συμμαθήτριές μου της εποχής εκείνης. Πιστεύω πως λίγοι εκ των μαθητών της εποχής εκείνης, ομιλώ για την δεκαετία του 1970, αντιλήφθηκαν ποτέ την ευγενική ψυχή τη γνώση και την καλοσύνη αυτού του ανθρώπου. Η έλλειψη ορθοφωνίας ήταν το ελλάττωμά του, αλλά διέθετε γνώση, καλωσύνη και αγάπη για τους νέους και μία ξεχωριστή ευγένεια. Η μαθητιώσα νεολαία δυστυχώς δεν τον εκτίμησε όσο έπρεπε, εν ζωή τουλάχιστον. Και να φαντασθεί κανείς ότι η έλλειψη ορθοφωνίας ήταν αποτέλεσμα τραύματός του στόν πόλεμο. Που κανονικά έπρεπε να τον αντιμετωπίζουμε σαν ήρωα. Τι καλωσύνη έκρυβε έκείνος ο ήσυχος άνθρωπος που μας ανέλυε τα θεωρήματα τις εξισώσεις τις προόδους και τις στατιστικές. Μέσα του έκρυβε έναν ποιητή και πραγματικά ασχολήθηκε με την ποίηση.
Πέρασαν τα χρόνια, όλα μεταβλήθηκαν, η Παιδεία έγινε "ο άρτος της ζωής" για τον καθέναν, αλλά μας τρομάζει το γεγονός πως δεν επικυρώνεται από άμεσες εφαρμογές στην καθημερινή ζωή . Ολα είναι διαφορετικά στα σημερινά σχολεία προς το καλύτερο, λεωφορεία παραλαμβάνουν και μεταφέρουν τους σημερινούς μαθητές και μάλιστα δωρεάν. Χαίρομαι γι' αυτό και καλοτυχίζω τους νέους. Έχουμε όμως λόγους να αποκαρδιωνόμαστε. Εν τούτοις, σαν αισιόδοξο άτομο πιστεύω ότι η "ανθρωπιά" ζει και θα ζει, αν και είναι μια λέξη που κυκλοφορεί ευρύτατα, νόμισμα που κυκλοφορεί σ' όλα τα χέρια γιατί η αξία του είναι μεγάλη. Μα ανθρωπιά σημαίνει μια καθημερινή άσκηση, για να κάνει κάποιος το καλό, για να κάνει πιο εύκολο τον μόχθο του συνανθρώπου, για να αλαφρώσει τον ζυγό των κοπιώντων . Σ’ αυτές τις ατραπούς ευχόμαστε να συναντούμε την Παιδεία κατά συνέπεια τον πεπαιδευμένο Άνθρωπο.
Στη φωτό: Ο Σύλλογος των Καθηγητών του Γυμνασίου-Λυκείου Ζακύνθου κατά την δεκαετία του '70. Προέρχεται από φωτογραφικό Αρχείο της Μπανατιώτισσας καθηγήτριας Διονυσίας Ζαρκάδη, κόρης παπα-Ιωάννη Ζαρκάδη, σήμερα στην κατοχή Μαρίνου Καποδίστρια.
