Κυκλοφορήθηκε η μεταπτυχιακή διατριβή του π. Γεωργίου Σταθοπούλου "Ορθοδοξία και Ισλάμ"

Στην εποχή των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών και λαών, κατά την οποία παρατηρείται μεγάλη έξαρση διαφόρων φοβικών συνδρόμων, όπως της ισλαμοφοβίας, της ξενοφοβίας κ.α., το νησί της Κω έρχεται να καταστεί φάρος αγάπης και καταλλαγής. Πολλοί στις μέρες μας ομιλούν για την αρχή ενός ακήρυκτου, πλην υπαρκτού, θρησκευτικού πολέμου, του Ισλάμ εναντίον της χριστιανικής δύσεως, με χιλιάδες έως τώρα μάρτυρες για την Εκκλησία. Αυτήν όμως την πολεμική διάθεση και τακτική δεν την συναντάμε μόνον εκ μέρους του Ισλάμ, αλλά συχνάκις και μέσα στον χριστιανικό κόσμο, και αυτό είναι ακόμα πιο οδυνηρό για την Εκκλησία του Εσταυρωμένου, όταν εμείς οι ίδιοι εύκολα χαρακτηρίζουμε τον άλλον ως «ξένον», βάζοντας τον δυστυχώς απέναντι και όχι δίπλα μας, όπως τον «ξένο» Χριστό της υμνολογίας της Μ. Παρασκευής.

Το νησί της Κω, όμως, έρχεται σήμερα να ανατρέψει αυτήν την πραγματικότητα και να προβάλει προς όλους μας το αληθινό νόημα της θυσίας του Θεανθρώπου Ιησού. Έξι αιώνες τώρα η Κως βιώνει καθημερινά την πραγματική αγάπη προς τον «πλησίον» του Ιερού Ευαγγελίου, η οποία δεν γνωρίζει σύνορα, έθνη, θρησκείες, γλώσσες και παραδόσεις. Το πρότυπο αγαπητικής συνύπαρξης και διαθρησκειακής κοινωνίας της Κω πρέπει να γίνει για όλους μας η λυχνία εκείνη η οποία θα «λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ» (Μτ. 5, 15) στο σύγχρονο κόσμο μας, δείχνοντας προς όλους την αδελφική μεταξύ μας συγγένεια, ως τέκνα του ενός και μόνου αληθινού Θεού, χωρίς καμία περαιτέρω διχαστική ή διαχωριστική ετικέτα.

Στο βιβλίο αυτό ο αναγνώστης θα γνωρίσει μια πραγματική πολυπολιτισμική κοινωνία αγάπης και όχι ανοχής και συναίνεσης. Αρχίζοντας το ταξίδι μας από την αρχή της ιστορικής συνάντησης των δυο αυτών θρησκευτικών κοινοτήτων, έξι αιώνες πριν, και φτάνοντας μέχρι τη σημερινή πρότυπη αγαπητική πραγματικότητα, ο αναγνώστης θα γνωρίσει εκ του σύνεγγυς, μέσα από τις διηγήσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών της και φυσικά την κριτική, ερευνητική και επιστημονική ματιά του συγγραφέα, πως διαφορετικές θρησκευτικές παραδόσεις και λαοί είναι δυνατόν να ζουν, αιώνες τώρα, ως αδέλφια πραγματικά.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Γράφει ο ΣΩΤΗΡΙΟΣ Σ. ΔΕΣΠΟΤΗΣ, 
Καθηγητής της Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης, Πρόεδρος του Τμήματος της Κοινωνικής Θεολογίας, της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Σε μια εποχή κατά την οποία στα χώματα της Εγγύς και Άπω Ανατολής αλλά και σε αυτά της βόρειας Αφρικής ξαναχύνεται αίμα μαρτύρων οι οποίοι αρνούνται να προδώσουν την Πίστη τους στον Χριστό, και μάλιστα με μεθόδους των τριών πρωτοχριστιανικών αιώνων (αποκεφαλισμοί, σταυρώσεις, λιθοβολισμοί), σε ένα νησί του Αιγαίου αλλά και σε άλλες «νησίδες» της Οικουμένης, Χριστιανισμός και Ισλάμ συνυπάρχουν ειρηνικά σεβόμενοι το ανθρώπινο πρόσωπο και την τοπική ταυτότητα. Πρόκειται για τη νήσο Κω, όπου ο πολυτάλαντος συγγραφέας της ανά χείρας Διπλωματικής Εργασίας εργάστηκε ως Καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης και άρα είχε προσωπική εμπειρία αφού ταυτόχρονα είναι και λειτουργός του ιερού θυσιαστηρίου. Αυτή την εμπειρία μεταφέρει χωρίς εξωραϊσμούς και με ματιά κριτική (όπως αρμόζει στο είδος της συγκεκριμένης Εργασίας) προκειμένου αυτή (η εμπειρία) να λειτουργήσει ως «παράδειγμα εργασίας» ιδίως στους κάθε λογής ακραίους σταυροφόρους αφού δεν πρέπει να λησμονείται ότι όταν ο θυσιαστικός σταυρός αντιστραφεί, μεταβάλλεται στη χειρότερη μάχαιρα. Επειδή επί ένα έτος είχα την χαρά να επιβλέψω τη συγκεκριμένη εργασία στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και επειδή γνωρίζω την ερευνητική συνέχεια και τη συνέπεια που διακρίνουν το συγγραφέα μέχρι σήμερα, είμαι βέβαιος ότι ο αναγνώστης θα μοιραστεί εκπλήξεις και ίσως αναθεωρήσει κάποια στερεότυπα που εκμεταλλεύονται κατεξοχήν σήμερα (στον αιώνα του φόβου) κάποιοι για να δαιμονοποιήσουν πρόσωπα και καταστάσεις.

Με τους Ινδούς Sikh της Ζακύνθου

Για τρίτη συνεχή χρονιά αποδεχθήκαμε την σχετική πρόσκληση και επισκεφτήκαμε σήμερα εθιμοτυπικά, λίγο πριν το μεσημέρι, τους φιλήσυχους και καλοκάγαθους Ινδούς Sikh της Ζακύνθου, οι οποίοι άγουν αυτές τις μέρες τη θρησκευτική γιορτή τους, σε ανάμνηση της γέννησης του δέκατου και τελευταίου Γκουρού τους, του Gobind Singh (1666-1708). [Περισσότερα στοιχεία για τον Σιχισμό, για το πού και πώς κυριαρχεί ως θρήσκευμα, δείτε στην Βικιπαίδεια, εδώ].

Οι Σιχ της Ζακύνθου μάς δέχτηκαν με υπερβάλλοντα σεβασμό, έκδηλη ευχαρίστηση και παραδοσιακά ινδικά κεράσματα, θεωρώντας πολύ μεγάλη τιμή ένας Χριστιανός Ορθόδοξος Κληρικός να τους καταδέχεται στο σπιτικό και την ετήσια σύναξή τους για να τους ευχηθεί! Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εφόσον οι ίδιοι ζουν ολοχρονίς ανάμεσά μας, μπαίνουν κι εργάζονται στα σπίτια της τοπικής κοινωνίας δίχως ποτέ  να ενοχλούν ή να προκαλούν σε οτιδήποτε, τα δε παιδιά τους φοιτούν και συχνά αριστεύουν πλάι στα δικά μας παιδιά, στα σχολεία και τα φροντιστήρια του τόπου μας! 

Ως εκ των ανωτέρω, χρέος μας αποτελεί αδιαπραγμάτευτο, να τους αγκαλιάζουμε αγαπητικά ή τουλάχιστον να τους ανεχόμαστε σεβαστικά, έχοντας πάντοτε προ οφθαλμών την όλη στάση και διδασκαλία του Κυρίου μας Ιησού, που αφορά στον Ξένο, τον Αλλοδαπό, τον Αλλοεθνή, τον Αλλόθρησκο!... Σημειωτέον, η εν λόγω χριστιανική θεώρηση των πραγμάτων σε κάθε περίπτωση συγκρούστηκε με την μέχρι τότε επικρατούσα ιουδαϊκή αντίληψη περί αποκλειστικότητας του αυθεντικού στους ομόθρησκους και όμαιμους...

π. Π. Κ.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στη Βιέννη για την 9η Παγκόσμια Συνέλευση "Θρησκείες για την Ειρήνη" / 9th World Assembly of "Religions for Peace"

Την περασμένη Παρασκευή, 22 Νοεμβρίου 2013, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος παραβρέθηκε και χαιρέτησε την καταληκτική συνεδρίαση της 9ης Παγκόσμιας Συνέλευσης των Θρησκειών για την Ειρήνη, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη της Αυστρίας, από τις 20 έως τις 22 του τρέχοντος μηνός. Μεταξύ άλλων τόνισε: "We believe that religious leaders must move beyond mere tolerance to love. When we embrace and welcome ‘the other’ with genuine concern and love—as if “the other” is our very own neighbor and our very self—then we have the foundation for creating lasting peace in the world.” Ολόκληρη την ομιλία του Πατριάρχου δημοσιεύσαμε στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη μας και μπορείτε ν' αναγνώσετε μ' ένα κλικ ΕΔΩ!

Η Συνέλευση στέφτηκε από επιτυχία, ενώ συγκέντρωσε πάνω από 600 θρησκευτικούς ηγέτες απ' ολόκληρο τον κόσμο. Το ιδιαίτατα ενδιαφέρον και άκρως επίκαιρο (μα και ακανθώδες) θέμα της ήταν «Καλωσορίζοντας τον Άλλον". 

Σημειωτέον ότι οι "Θρησκείες για την Ειρήνη" είναι ο μεγαλύτερος διεθνής συνασπισμός των ηγετών και εκπροσώπων από τις μεγαλύτερες θρησκείες της υφηλίου, όσον αφορά στην προώθηση της παγκόσμιας Ειρήνης.

Εθιμοτυπικά στην εορτή των Ινδών Sikh της Ζακύνθου

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Σήμερα το μεσημέρι, μετά από ευγενική πρόσκλησή τους, επισκεφτήκαμε εθιμοτυπικά τους Ινδούς Sikh της Ζακύνθου, που αυτές τις μέρες έχουν την μεγάλη θρησκευτική εορτή τους, σε ανάμνηση της γέννησης του δέκατου και τελευταίου Γκουρού τους, του Gobind Singh (1666-1708). [Περισσότερα στοιχεία για τον Σιχισμό, για το πού και πώς κυριαρχεί ως θρήσκευμα, δείτε στην Βικιπαίδεια, εδώ].

Με πολλή ευγένεια κι ευχαρίστηση μάς δέχτηκαν στο σπίτι, όπου είχαν συγκεντρωθεί, στη Χώρα τση Ζάκυθος. Πρώτος και καλύτερος ο φίλος μας, ο αρχαιότερος Ινδός τού νησιού μας, με τον οποίο μάς συνδέει φιλία και που εκείνος είχε την σφοδρή επιθυμία να παραβρεθούμε στη γιορτή τους. Ήταν -ομολογουμένως- μια καλή ευκαιρία να συζητήσουμε για τις δουλειές τους και μάλιστα υπό την σκιά της οικονομικής Κρίσης. Σημειωτέον, είναι όλοι τους ευχαριστημένοι τόσο με την παραμονή και εργασία τους στην πατρίδα μας, την αποδοχή από τους Έλληνες, αλλά και από τις δουλειές τους, οι οποίες -παρά την κάμψη- δεν απολείπουν!!!

Εννοείται ότι θεωρήσαμε καθήκον την αποδοχή τής πρόσκλησής τους και την παρουσία μας στη γιορτή τους, δεδομένου ότι το κατεξοχήν χρέος τού Χριστιανού και μάλιστα τού Κληρικού, αποτελεί η αγαπητική συνάντηση τού Άλλου, τού Διαφορετικού, τού Ξένου, που -κατά τον αψευδή λόγο τού Κυρίου Ιησού- αποτελεί τον κατεξοχήν Πλησίον μας. Αλίμονό μας, εάν -στους αποκαλυπτικούς καιρούς που ζούμε- επαναφέρουμε την ισραηλιτική νοοτροπία τού να θεωρούμε "πλησίον" μας τον φυλετικά, εθνικά ή θρησκευτικά συγγενή μας... Τότε το μήνυμα τού Χριστιανικού Ευαγγελίου βλασφημείται και παραχαράσσεται, ο δε όποιος πνευματικός αγώνας μας για την επικράτηση της Θείας Αλήθειας θα είναι πλέον ατελέσφορος, αν όχι μια χαμένη υπόθεση...

Μπάρφι , ένα από τα παραδοσιακά γλυκά τής σημερινής εορτής των Ινδών Σιχ

Με τους Ινδούς Sikh της Ζακύνθου, στην γιορτή για την γέννηση του Guru Gobind Singh

Επιμέλεια και παρουσίαση: π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Σήμερα, πριν το μεσημέρι, επισκεφτήκαμε οικογενειακώς τους Ινδούς Sikh του νησιού μας, οι οποίοι έχουν αυτές τις μέρες (συγκεκριμένα, στις 5 Ιανουαρίου) την μεγάλη θρησκευτική εορτή τους, σε ανάμνηση της γέννησης του δέκατου και τελευταίου Γκουρού τους, του Gobind Singh (1666-1708). 

Κατά την Βικιπαίδεια, Ο Σιχισμός είναι μονοθεϊστική θρησκεία, η οποία ξεκίνησε το δέκατο πέμπτο αιώνα μ.Χ. στη βόρεια Ινδία, με επιρροές κυρίως από τον Ινδουϊσμό και το Ισλάμ Βασίζεται στις διδασκαλίες του Νάνακ Νεβ και των εννέα διαδόχων του. Αυτό το σύστημα θρησκευτικών φιλοσοφιών είναι γνωστό παραδοσιακά με το όνομα Gurmat (δηλαδή οι διδασκαλίες των γκουρού) ή Sikh Dharma. Ο όρος «Σιχισμός» προέρχεται από τη λέξη Sikh, η οποία προέρχεται στη από την σανσκριτική ρίζα śiṣya που σημαίνει «απόστομος» ή «αρχάριος», ή śikṣa που σημαίνει «διδασκαλία». Οι υποστηρικτές Σιχισμού είναι γνωστοί ως Σιχ. Το κύριο δόγμα του Σιχισμού είναι η πίστη στον Vāhigurū. Ο Σιχισμός απαιτεί την αναζήτηση της σωτηρίας μέσω πειθαρχημένης, προσωπικής περισυλλογής στο όνομα και στο μήνυμα του Θεού. Ο εγωισμός, ο θυμός, η απληστία, η προσκόλληση και η λαγνεία είναι γνωστά ως "Τα Πέντε Κακά", τα οποία επιφέρουν χωρισμό από τον Θεό και μπορούν να θεραπευθούν μόνο με έντονη και αδιάκοπη αφοσίωση προς αυτόν. Οι οπαδοί του Σιχισμού πρέπει να ακολουθούν τις διδασκαλίες των δέκα γκουρού (διαφωτισμένοι ηγέτες), καθώς επίσης και την ιερή τους γραφή, την Gurū Granth Sāhib. Σήμερα ο Σιχισμός αριθμεί 25.800.000 οπαδούς σε όλη την γη.

Ο παλαιότερος Ινδός της Ζακύνθου -πιστός φίλος και κατά καιρούς εργαζόμενος στο σπίτι μας- περίμενε με πολλή ευχαρίστηση έξω από ένα ταπεινό ανώι στην Χώρα του Τζάντε μας, όπου βρίσκονταν συγκεντρωμένοι οι συμπατριώτες και ομόθρησκοί του. Ήταν η ώρα της ανάπεμψης  δεήσεων και οι περισσότεροι προσεύχονταν ευλαβικά, ενώ κάποιοι ασχολούντο με την παρασκευή των πολλών και διάφορων φαγητών. Ευχηθήκαμε τα "Χρόνια Πολλά" και παρακολουθήσαμε για λίγο την λατρεία τους, μεταξύ θυμιάματος και τσίκνας τηγανισμάτων για το πρωινό που ακολούθησε και μάς πρόσφεραν πασιχαρείς κι ευγενέστατοι. 

Μάς δόθηκε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να τονίσουμε ξανά και ξανά, πόσο φιλικά και ειλικρινά τούς αισθανόμαστε, θεωρώντας τους δικούς μας ανθρώπους και -ως εκ τούτου- ότι σεβόμαστε κατά πάντα την θρησκευτική έκφρασή τους. Ούτως ή άλλως, η Αγάπη και η Συναλληλία, η Συνάντηση και ο Αλληλοσεβασμός (πρέπει να) νοηματοδοτούν κάθε ανθρώπινη έκφραση όπου γης, δίχως τις οποιεσδήποτε περιθωριοποιήσεις, δίχως τους επάρατους αποκλεισμούς ή τις κάθε λογής φοβίες έναντι του Άλλου, ο οποίος πλέον βρίσκεται πολύ-πολύ κοντά ή και κάποτε εντός της δικής μας εστίας. 

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο για στοιχεία από την ζωή και την προσωπικότητα του τιμώμενου σήμερα από τους εντόπιους Ινδούς Γκουρού, διαπιστώσαμε ότι ο Gobind Singh ήταν και ποιητής! Κρατάμε λοιπόν μερικούς χαρακτηριστικούς στίχους του, οι οποίοι αφορούν σε κάθε άνθρωπο, εάν και εφόσον επιθυμεί να λέγεται άνθρωπος (σε πρόχειρη μετάφρασή μας): 

"Εκατομμύρια υπάρχουν άνθρωποι ασήμαντοι ωσάν εμέ 

Αληθινή υπηρεσία είναι η εξυπηρέτησή τους. 

[...]

Η φιλανθρωπία θα καρποφορήσει και σ' αυτόν και στον άλλο κόσμο".

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΚΟΡΑΝΙΟ. Μικρή συμβολή στις σχέσεις του Χριστιανισμού με το Ισλάμ

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

[Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΤΣΗ ΖΑΚΥΘΟΣ, 20.6.2007, φ. 3072, σ. 15]

Πολύς λόγος γίνεται κατά την τελευταία δεκαετία ή και εικοσαετία περί της συναντήσεως Ισλαμισμού και Χριστιανισμού, στο περιβάλλον ενός κόσμου, ο οποίος χαρακτηρίζεται ήδη από την κράση των ανθρώπων και των πολιτισμών τους, κάτι που σημαίνει και αναγκαστική κάποτε συνεύρεση και των θρησκειών τους. Δεν είναι εύκολο, μήτε ανώδυνο κάτι τέτοιο. Εκείνο όμως που παραμένει ζητούμενο είναι, αυτή η συνάντηση, ξέχωρα από την πρώτη έκπληξη, να μην επιφέρει τη σύγκρουση. Καλόν είναι, κατά τη δική μας οπτική, να μην επιφέρει και την αλληλοπεριχώρηση. Μένουμε στέρεοι στις δικές μας παραδόσεις και σεβόμαστε τον Άλλο, ο οποίος πλέον συνθέτει το σύγχρονο κοινωνικό μας περιβάλλον. Γνωρίζουμε, όσο μάς είναι κατορθωτό, τις πεποιθήσεις τού αλλοδαπού π.χ. γείτονά μας, ώστε να μπορέσουμε ν’ ασκηθούμε κι εμείς στην Ανοχή.

Το Κοράνιο (στα αραβικά: أَلْقُرآن‎ ​, αλ Κουράν, στα αγγλικά Qur'an), σύμφωνα με τη μουσουλμανική πίστη, είναι ο ίδιος ο θεϊκός λόγος, η έκφανση, η αποκάλυψη του μηνύματος του ίδιου του Θεού στον κόσμο. [Συστηματική αντιμετώπιση του Κορανίου, βλ. Επισκόπου Αναστασίου Γιαννουλάτου, Ισλάμ. Θρησκειολογική επισκόπησις, Αθήναι 1983 (3η έκδοση), σ. 97-114]. Μέσα σε αυτό το ιερότατο για τον Ισλαμισμό βιβλίο έχουν αναμφισβήτητα παρεισφρήσει πολλά σύμβολα και στοιχεία από το χριστιανικό περιβάλλον, έχοντας συνεπώς επηρεάσει την ανέλιξη της θρησκευτικότητας των Μουσουλμάνων στη διαδρομή των αιώνων.

Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή της Παρθένου Μαρίας, με την παρουσία της οποίας μέσα στο Κοράνιο ασχολούμαστε στη σύντομη ετούτη εργασία.

Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, ειδικός επί του θέματος, σημειώνει χαρακτηριστικά, ότι «το Κοράνιον … ομιλεί περί αυτής (της Παναγίας σ.Σ.) με μεγαλυτέραν ευλάβειαν από όσην δεικνύουν ωρισμένοι προτεσταντικοί κύκλοι.» [ό.π., σ. 150]. Όντως, είναι άξιο θαυμασμού, πόσο οι Μουσουλμάνοι μέσ’ από το κορανικό πρίσμα φαίνεται ότι την σέβονται και την τιμούν, ενώ στην πράξη της δικής μας Ορθόδοξης Κοινωνίας συναντάμε συχνά εντονότατη πολεμική και φανατικότατη κάποτε έως αιρετική αντιμετώπιση της Παναγίας. [Σύγχρονους αμφισβητίες της Παναγίας αναφέρουμε, για παράδειγμα, τους Χιλιαστές, τους Προτεσταντίζοντες, τους βλάσφημους ή τους ουσιαστικά αθεΐζοντες, τυπικώς όμως «Χ.Ο.» στην αστυνομική τους ταυτότητα κ.ά.]. Ενδεικτικό επίσης της τιμητικής αυτής θέσης είναι και το ότι στο Κοράνιο το όνομα της Μαρίας συναντάται σε 33 από τα 114 κεφάλαια (Sūra: κεφάλαιο), περισσότερες δηλαδή και από τις ανάλογες αναφορές της Καινής Διαθήκης. [Επισκόπου Αναστασίου…, ό.π.]. Χρειάζεται βεβαίως να επισημανθεί, ότι οι μαριολογικές αυτές αναφορές «προέρχονται εκ των αποκρύφων Ευαγγελίων και ποικίλων λαϊκών θρύλων, δια τούτο και υφίστανται σοβαραί διαφοραί μεταξύ των Χριστιανικών παραδόσεων και των εν τω Κορανίω υποστηριζομένων» [ό.π.].

[Η μετάφραση των παρακάτω σταχυολογημένων κορανικών περικοπών είναι της Μίνας Ζωγράφου-Μεραναίου, από την έκδοση του Κορανίου του Σ. Δαρεμά].

Α΄

(Sūra 3: 37-40 και 42)

Στη Sūra 3, με τον τίτλο «Η οικογένεια του Εμράν» η Μαρία συναντιέται στους στίχους 37 έως 40 και συνέχεια στον στίχο 42:

«37 Ο άγγελος είπε στη Μαρία: Ο Θεός σε διάλεξε˙ σε εξάγνισε είσαι η εκλεκτή ανάμεσα σ’ όλες τις γυναίκες.
38 Να είσαι αφοσιωμένη στον Κύριο˙ λάτρευσέ τον˙ να υποκλίνεσαι μπροστά του μ’ όλους τους θεράποντάς σου.
39 Σου αποκαλύπτομε αυτά τα μυστήρια. Δεν ήταν καθόλου μαζί της όταν έριχναν την ιερή ράβδο. Ποιος απ’ αυτούς θα αναλάβαινε την ανατροφή της Μαρίας. Και αν δεν ήσουν ο μάρτυρας των φιλονικιών τους.
40 Ο άγγελος είπε στη Μαρία: Ο Θεός αναγγέλλει το ρήμα του. Θα ονομασθεί Ιησούς ο Μεσσίας, ο υιός της Μαρίας, μέγας σ’ αυτόν τον κόσμο και στον άλλον και ο έμπιστος του Υψίστου.
41 […]
42 Κύριε, απάντησε η Μαρία, πώς θα αποκτήσω γιο; Κανένας άντρας δεν με πλησίασε. Έτσι θα γίνει, απάντησε ο άγγελος […].»

Στις περικοπές αυτές παρακολουθούμε μια διήγηση με κεντρικό πρόσωπο τη Μαρία, διήγηση απροσδόκητα παράλληλη με την Καινοδιαθηκική πίστη περί του Ευαγγελισμού και της υπέρ έννοιαν ασπόρου κυοφορίας του Υιού της.

Κάποιος άγγελος (σε άλλο σημείο παρακάτω πληροφορούμαστε το ποιος) φέρνει το χαρμόσυνο μήνυμα στη Μαρία, ότι εκείνη είναι η μόνη από τις γυναίκες του κόσμου, την οποία ο Θεός διέκρινε ως την «εκλεκτή» για την υλοποίηση του σχεδίου του, φέρνοντάς μας στο νου το καινοδιαθηκικό «[…] ευλογημένη συ εν γυναιξί»[Λκ 1,28]. Στο εξής η γυναίκα αυτή θα αξιωθεί να γίνει δέκτης των υψίστων μυστηρίων. Πρόκειται να γεννήσει τον Ιησού τον Μεσσία, τον «έμπιστο του Θεού», ο οποίος θα έχει το εξαιρετικό προνόμιο να είναι μέγας στο παρόν και στο μέλλον, στην τωρινή και στη μέλλουσα ζωή. Η δυσπιστία της Μαρίας είναι βέβαια απόλυτα δικαιολογημένη, μια και όπως η ίδια λέει, δεν την έχει πλησιάσει ποτέ κανένας άνδρας, οπότε της φαίνεται εντελώς ακατόρθωτο το ενδεχόμενο ενός τοκετού χωρίς τη συνάντηση άνδρα και γυναίκας. Η απάντησή της παραπέμπει αμέσως στο αγιογραφικό χωρίο «πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;» [Λκ 1,34].

Στο κείμενο πάντως είναι φανερό, ότι οι Μουσουλμάνοι δέχονται την άσπιλη σύλληψη της Μαρίας (κάτι που στον Χριστιανισμό αποδέχονται μόνον οι Ρωμαιοκαθολικοί) και την υμνούν. [Βλ. Γρηγορίου Δ. Ζιάκα, Ιστορία των Θρησκευμάτων Β΄ Το Ισλάμ, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1983 (2η έκδοση), σ. 432].

Β΄

(Sura 5: 76 και 79)

Στη Sūra 5, με τον τίτλο «Η Τράπεζα» η Μαρία συναντιέται στους στίχους 76 και 79:«76 Όσοι λένε πως ο Μεσσίας, ο γιος της Μαρίας, είναι ο Θεός βλασφημούν […].
77-78 […]
79 Ο Μεσσίας, ο υιός της Μαρίας, δεν είναι παρά ο υπηρέτης του Ύψιστου˙ άλλοι απεσταλμένοι προηγήθηκαν. Η μητέρα του ήταν δικαία. Ζούσαν και έτρωγαν μαζί […].»

Στο απόσπασμα της σούρας αυτής, το Κοράνιο διαχωρίζει τη θέση του και απομακρύνεται ολότελα από τη Χριστιανική πεποίθηση. Υπερτονίζει, ότι ο γιος της «δίκαιης» Μαρίας, που πρόκειται να γεννηθεί δεν θα είναι Θεός, μα υπηρέτης του Θεού. Απλά και μόνον θα είναι ένας απ’ τους πολλούς του αποστόλους. Πριν από αυτόν, τον Ιησού δηλαδή, πέρασαν κι εργάστηκαν και άλλοι εξίσου σημαντικοί απεσταλμένοι: Ο Νώε (Nuh), ο Αβραάμ (Ibrahim) και ο Μωυσής (Musa). [Περισσότερα για τους Προφήτες και το έργο τους στον Ισλαμισμό, βλ. Επισκόπου Αναστασίου…, ό.π., σ. 138-141].

Κατά συνέπειαν, με την αντίληψη ετούτη αποκλείεται οποιαδήποτε διάθεση να θεωρηθεί η Μαρία ως μητέρα του Θεού (Θεοτόκος δηλαδή), μια και ο γιος, τον οποίον θα γεννήσει, δεν θα είναι γιος Εκείνου, αλλά, καθώς προαναφέρθηκε, υπηρέτης του. [Βλ. την πολυσήμαντη υποσημείωση 39, ό.π., σ. 150].

Χαρακτηριστικό επίσης είναι και το ότι αποκαλούνται «βλάσφημοι», όσοι παραδέχονται Θεό τον Ιησού.

Γ΄

(Sūra 19: 16 και 30)

«16 Ύμνησε την Μαρία στο Κοράνιο˙ ύμνησε την ημέρα που απομακρύνθηκε από την οικογένειά της προς το μέρος της Ανατολής.
17 πήρε κρυφά έναν πέπλο για να καλυφθεί, και της στείλαμε τον Γαβριήλ, το πνεύμα μας, με μορφή ανθρώπου.
18 Ο φιλεύσπλαχνος καταφυγή μου! φώναξε η Μαρία. Αν τον φοβάσαι…
19 Είμαι ο απεσταλμένος του Θεού, είπε ο άγγελος. Έρχομαι να σου αναγγείλω έναν ευλογημένο γιο.
20 Πώς θ’ αποκτήσω αυτό το παιδί; απάντησε η Παρθένος. Δεν με έχει πλησιάσει κανένας θνητός, και μου είναι άγνωστη η αμαρτία.
21 Έτσι θα γίνει, απάντησε ο άγγελος: Εγγύηση είναι ο λόγος του Υψίστου. Τού είναι, εύκολο αυτό το θαύμα. Ο γιος σου θα γίνει το θαύμα και η ευτυχία του κόσμου. Αυτή είναι η διαταγή του ουρανού.
22 Συνέλαβε και αποσύρθηκε σ’ ένα απόμερο μέρος.
23 Οι ωδίνες του τοκετού την κατέλαβαν κοντά σε μια φοινικιά, και φώναξε: Νάδινε ο Θεός να πεθάνω, ξεχασμένη και εγκαταλελειμμένη από τους ανθρώπους, πριν από τη συλλογή μου!
24 Μη θλίβεσαι, της φώναξε ο άγγελος˙ ο Θεός έβαλε ένα ρυάκι κοντά σου.
Κούνησε τη φοινικιά, και θα δεις να πέφτουν ώριμοι χουρμάδες.
26 Φάε, πιες, σκούπισε τα δάκρυά σου κι αν σε ρωτήσει κανένας,
27 πες του: Ορκίσθηκα στον Φιλεύσπλαχνο νηστικά, και δεν μπορώ να μιλήσω σε άνθρωπο.
28 Γύρισε στην οικογένειά της, με το γιο της στην αγκαλιά. Μαρία, της είπαν, σου έτυχε μια παράξενη περιπέτεια.
29 Αδελφή του Ααρών, ο πατέρας σου ήταν δίκαιος και η μητέρα σου ενάρετη.
30 Αντί για απάντηση, τους έκανε νόημα να ρωτήσουν το γιο της […]».

Στη Sūra 19, με επιγραφή τ’ όνομά της «Μαρία», έχομε για Εκείνη τους περισσότερους συγκεντρωμένους στίχους (16-30), συγκριτικά με τ’ άλλα κεφάλαια του Κορανίου. Στη Sūra ετούτη διαπιστώνουμε μιαν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη Μαριολογία (άλλωστε και η επιγραφή της το δηλώνει), όπου, κατά κύριο λόγο, ξαναζωντανεύει η γνωστή μουσουλμανική άποψη για τον Ευαγγελισμό της Μαρίας και γενικότερα για το πρόσωπό της. [Πρβλ. Λκ 1, 26-38].

Κατά τη διήγηση αυτήν, αρχικά η Μαρία φεύγει ανατολικά, μακριά από την οικογένειά της. [Στο Λκ 1,26 σημειώνεται αντίθετα, ότι ο Ευαγγελισμός συμβαίνει στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας]. Εκεί τής στέλλεται απ’ τον Θεό ο άγγελος Γαβριήλ φέροντας ανθρώπινη μορφή, όπου τής αναγγέλλει το θαυμαστό γεγονός της κυοφορίας ενός «ευλογημένου γιου», οπότε, καθώς και στη Sūra 3, εκείνη απορεί για το παράδοξο και φυσικώς αδύνατο της είδησης. Αλλά ο άγγελος τη βεβαιώνει, ότι τέτοια είναι η ουράνια θέληση. Άλλωστε, όλα όσα πρόκειται να συμβούν είναι πραγματικά ένα θαύμα του Θεού. Της τονίζει επίσης, ότι αυτός ο γιος που θα κυοφορηθεί, θαύμα θα είναι κι αυτός, ο οποίος μάλιστα θα προσφέρει στον κόσμο την ευτυχία.

Μόλις, λοιπόν, συμπληρώνεται ο καιρός να γεννηθεί το παιδί της Μαρίας, καταφεύγει εκείνη κάτω από έναν φοίνικα, όπου, κατά τη διάρκεια του οδυνηρότατου τοκετού την παρηγορεί ο άγγελος.

Το άλλο καινούργιο στοιχείο, το οποίο αντλούμε από τη Sūra ετούτη είναι, ότι στο Κοράνιο η Μαρία φέρεται ως «αδελφή του Ααρών», ταυτίζεται δηλαδή με την πραγματική αδελφή εκείνου.

Δ΄

(Sūra 21: 91 και Sūra 66: 12)

Στη Sūra 21 με την επιγραφή «Οι Προφήτες» διαβάζουμε στον 91ο στίχο τ’ ακόλουθα:

«91 Ψάλε τη δόξα της Μαρίας που διατήρησε ανέπαφη την παρθενία της. Εμφυσήσαμε επάνω της το πνεύμα μας. Αυτή και ο γιος της έγιναν ο θαυμασμός του σύμπαντος […]».

Επίσης στη Sūra 66, η οποία φέρει τον τίτλο «Η απαγόρευση», συναντάμε ένα παρόμοιο στοιχείο για τη Μαρία στον 12ο και τελευταίο στίχο του κεφαλαίου:

«12 Προτείνει να θαυμάσουν τη Μαρία, την κόρη του Αμράν, που διατήρησε την παρθενία της. Ο Γαβριήλ της μετέδωσε τη θεϊκή πνοή […]».

Στις δυο αυτές κορανικές περικοπές έχομε μερικά νέα στοιχεία για τη Μαρία, ενώ υπερτονίζονται άλλα, τα οποία συναντήσαμε και παραπάνω. [Βλ. και H. de Glasenapp, Die fϋnf Wetligionen (Dϋsseldorf, Köln 1963)˙ ελληνική μετάφραση υπό Νικηφόρου Βρεττάκου: Οι πέντε μεγάλες θρησκείες του Κόσμου, Αθήναι χ.χ., σ. 528].

Η διατήρηση της παρθενίας ακόμη και μετά τον τοκετό είναι πράγματι υπερφυσικό και υπέρλογο γεγονός, οπότε ψάλλεται κι εξυμνείται εδώ μ’ έξαρση η δόξα της Μαρίας, η οποία κοσμήθηκε με αυτή την εξαιρετική και υπερλογική τιμή, γενόμενη δέκτης της πνοής του Θεού. Για τούτο, σύμφωνα με τη συνέχεια της περικοπής, αυτή και ο γιος της προκαλούν τον «θαυμασμό του σύμπαντος».Πρόσθετο και νεότερο στοιχείο για την Παρθένο Μαρία είναι, το ότι στο Κοράνιο φέρεται ως κόρη του Αμράν και όχι του Ιωακείμ και της Άννας, σύμφωνα με την πεποίθηση των Χριστιανών.

ΕΠΙΛΟΓΙΚΟ

Η μουσουλμανική Μαριολογία μέσα από το Κοράνιο, την οποία παραθέσαμε παραπάνω σε γενικές-βασικές γραμμές, μας δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουμε επακριβώς την ιδιαίτατη κι εξέχουσα όντως θέση, που αποδίδεται απ’ τη μουσουλμανική σκοπιά στο άχραντο πρόσωπό της Μαρίας της Παρθένου. Της γυναίκας, η οποία, για τη χριστιανική πίστη είναι η «γέφυρα η μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν», η «Θεού αχωρήτου θύρα», η «σκηνή του Θεού και Λόγου», «δι’ ης ελύθη παράβασις». [Αποσπάσματα στίχων από τους Χαιρετισμούς προς την Παναγία].

Συγκεφαλαιώνοντας μπορούμε να πούμε, ότι για τους πιστούς του Κορανίου η Μαρία είναι η «εκλεκτή» εκείνη γυναίκα, η οποία μόνη αυτή διαλέχτηκε από τον ίδιο τον Θεό δια του αγγέλου του, ώστε να φέρει στον κόσμο τον Μεσσία με τρόπο θαυματουργικό, δίχως να φθαρεί η παρθενία της και μετά τον τοκετό. Είναι δηλαδή γι’ αυτούς Μεσσιοτόκος και όχι Θεοτόκος. Σε αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα κατηγορηματικοί οι Μουσουλμάνοι.