Η Κυριακή του Ζακχαίου σηματοδοτεί την απαρχή της πνευματικής πορείας που μας οδηγεί προς τη Μεγάλη Σαρακοστή. Η περικοπή του Ευαγγελιστή Λουκά (19:1-10) παρουσιάζει την ιδιαίτερη συνάντηση του Χριστού με τον Ζακχαίο, έναν άνθρωπο κοινωνικά περιθωριοποιημένο λόγω της ιδιότητάς του ως αρχιτελώνη, δηλαδή ενός ανθρώπου που συγκέντρωνε φόρους για λογαριασμό των Ρωμαίων, πολλές φορές με άδικο τρόπο. Παρ' όλα αυτά, ο Ζακχαίος παρουσιάζεται ως υπόδειγμα ειλικρινούς μετάνοιας, κάτι που αξίζει να εμβαθύνουμε.
Ο Ζακχαίος ήταν «μικρὸς τῷ ἀναστήματι», αλλά η ψυχή του είχε ασίγαστη δίψα να γνωρίσει τον Χριστό. Η κοινωνία τον θεωρούσε ανάξιο, όμως ο Χριστός ένδον βλέπει, πίσω από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά και τις όσες αμαρτίες. Η κίνηση του Χριστού να καλέσει τον Ζακχαίο, λέγοντας «Ζακχαῖε, σπεύσας κατάβηθι» (Λουκ. 19:5), φανερώνει την αγάπη Του για κάθε άνθρωπο που, παρά την αμαρτωλότητά του, αναζητά τη σωτηρία.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σχολιάζει: «Οὐκ ἐξελέγξας αὐτὸν ὁ Χριστὸς ἐκάλεσεν, ἵνα καὶ ἡμῖν δείξῃ τὴν ἀποδοχὴν τοῦ μετανοούντος» (PG 60, 702). Ο Χριστός δεν καταδικάζει τον αμαρτωλό, αλλά του δίνει την ευκαιρία να μετανοήσει και να επιστρέψει στη θεία αγκαλιά.
Η πράξη αυτή του Χριστού φανερώνει και κάτι ακόμη βαθύτερο: την πρόνοια του Θεού για την προσωπική σωτηρία κάθε ανθρώπου. Ο Ζακχαίος, εκπροσωπώντας κάθε ψυχή που αναζητά τη λύτρωση, συναντά τον Χριστό που αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να του προσφέρει μια νέα αρχή.
Η μετάνοια του Ζακχαίου είναι ειλικρινής και συνοδεύεται από πράξεις δικαιοσύνης. Ο Ζακχαίος υπόσχεται να δώσει τα μισά από τα υπάρχοντά του στους φτωχούς και να αποκαταστήσει στο τετραπλάσιο όσους έχει αδικήσει (Λουκ. 19:8). Αυτή η απόφαση δείχνει ότι η αληθινή μετάνοια δεν περιορίζεται στη λύπη για τις αμαρτίες, αλλά εκφράζεται μέσα από την έμπρακτη αλλαγή της ζωής.
Ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης λέει: «Ἡ ἀληθινὴ μετάνοια ὄχι μόνον καθαρίζει τὴν ψυχὴν ἀπὸ τὴν αμαρτίαν, ἀλλὰ καὶ ἐπαναφέρει τὸν ἄνθρωπον στὴν κοινωνία τῆς Θείας Χάριτος» (ΕΠΕ 8, 221). Η μετάνοια, επομένως, είναι η διαδικασία που φέρνει τον άνθρωπο από την αποξένωση στην κοινωνία με τον Θεό.
Αξιοσημείωτη είναι η ταχύτητα με την οποίαν ο Ζακχαίος ανταποκρίνεται στην κλήση του Χριστού. Η άμεση αυτή ανταπόκριση δείχνει πως η ψυχή που πραγματικά αναζητά τον Θεό δεν διστάζει, αλλά ενεργεί άμεσα, προσφέροντας έμπρακτη απόδειξη της εσωτερικής της μεταστροφής.
Η συκομορέα, πάνω στην οποία σκαρφαλώνει ο Ζακχαίος για να δει τον Χριστό, έχει βαθύ πνευματικό συμβολισμό. Εκφράζει την ανάγκη του ανθρώπου να ανυψωθεί πάνω από τις κοσμικές του αδυναμίες και να αναζητήσει τη θέαση του Θεού. Ο Ζακχαίος δεν δίστασε να εκτεθεί στα βλέμματα των άλλων, αψηφώντας την κοινωνική του θέση, κάτι που δείχνει την αποφασιστικότητα της καρδιάς του.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γράφει: «Οὐκ ἀναγκαῖον τὸ αμαρτάνειν, ἀλλὰ τὸ ἀναστρέφεσθαι καὶ ζητεῖν τὸν Θεόν» (PG 35, 1165). Η κίνηση αυτή του Ζακχαίου είναι ένα παράδειγμα για όλους μας, ότι η αναζήτηση του Θεού απαιτεί ταπείνωση και θάρρος.
Αξίζει να τονιστεί ότι ο Ζακχαίος, ως αρχιτελώνης, ήταν ένας πλούσιος άνθρωπος που δεν είχε συνηθίσει να ταπεινώνεται. Ωστόσο, η επιθυμία του να δει τον Χριστό ήταν ισχυρότερη από κάθε εγωισμό, δείχνοντας ότι η αναζήτηση του Θεού ξεπερνά κάθε ανθρώπινη αδυναμία.
Όταν ο Χριστός δηλώνει: «Σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο» (Λουκ. 19:9), υπογραμμίζει ότι η σωτηρία είναι δώρο του Θεού, προσφερόμενο σε όσους Τον αναζητούν με ειλικρίνεια. Δεν εξαρτάται από την κοινωνική θέση ή το παρελθόν μας, αλλά από την εσωτερική μας διάθεση να μετανοήσουμε και να δεχθούμε τη χάρη Του.
Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος αναφέρει: «Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ δίνεται εἰς ἐκείνους ποὺ ἀναγνωρίζουν τὴν ἀνάγκη τοῦ φωτός καὶ τῆς ζωῆς καὶ μὲ ταπείνωσιν προσέρχονται ὁλόψυχα εἰς τὸν Θεόν» (ΕΠΕ 20, 356).
Η σωτηρία δεν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης προσπάθειας μόνο, αλλά συνεργεία της ανθρώπινης θέλησης με τη θεία χάρη. Ο Ζακχαίος έκανε το πρώτο βήμα, αλλά η τελική σωτηρία ήρθε ως απάντηση στην πρόθεση και την πράξη του.
* * *
Η ιστορία του Ζακχαίου μάς καλεί να αναρωτηθούμε: έχουμε κι εμείς την διάθεση να αναζητήσουμε τον Χριστό; Είμαστε πρόθυμοι να αφήσουμε πίσω τις αμαρτίες μας και να κάνουμε μια νέα αρχή; Η μετάνοια δεν είναι μια απλή συναισθηματική κατάσταση, αλλά μια δυναμική πορεία αλλαγής, που οπωσδήποτε μας οδηγεί στη σωτηρία.
Ας έχουμε κατά νου ότι ο Χριστός περιμένει με ανοιχτή την αγκαλιά Του, έτοιμος να μας καλέσει με το ίδιο στοργικό κάλεσμα που απηύθυνε στον Ζακχαίο: «Σπεύσας κατάβηθι». Αρκεί να ανταποκριθούμε με θάρρος και ταπείνωση, αφήνοντας τον εαυτό μας να μεταμορφωθεί από τη χάρη Του.
Η ιστορία αυτή μας θυμίζει πως κανείς δεν είναι τόσο αμαρτωλός ώστε να αποκλειστεί από τη σωτηρία, αρκεί να έχει τη διάθεση να επιστρέψει στον Θεό. Ο Ζακχαίος μάς εμπνέει να τολμήσουμε κι εμείς να αναζητήσουμε τη χάρη Του, χωρίς φόβο, αλλά με πίστη και ελπίδα.
π. Παναγιώτης Καποδίστριας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου