Σίσσυ Αλωνιστιώτου | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Το βίντεο που παραχώρησε η 28η ταξιαρχία της Ουκρανίας στους βρετανικούς Times δημιουργεί την αίσθηση μιας απόκοσμης ατμόσφαιρας, που θυμίζει τα δυστοπικά περιβάλλοντα των ταινιών «Mad Max». Συνοδεύει το άρθρο της 29ης Ιουνίου 2025 με τίτλο «Putin’s “suicide bikers” speed into no man’s land to cause chaos», το οποίο υπογράφει ο Αλεξ Στετζένσκι και περιγράφει πώς Ρώσοι στρατιώτες ορμούν στην ουδέτερη ζώνη «πετώντας πάνω από τη στέπα» με ταχύτητα 80 χλμ./ώρα πάνω σε φθηνές κινεζικές μοτοσικλέτες. Στόχος τους είναι να παραβιάσουν την ουκρανική άμυνα και να προκαλέσουν χάος πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Οι αποστολές με μοτοσικλέτες είναι μια τακτική που κερδίζει έδαφος –το ιππικό με τα «σιδερένια άλογα», τις αποκαλεί ο ρωσικός στρατός– με τους στρατιώτες να προσπαθούν να προκαλέσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη καταστροφή πριν σκοτωθούν ή αιχμαλωτιστούν. Αλλά λίγοι θα τα καταφέρουν. Οι περισσότεροι σκοτώνονται από drones ή πυρά πυροβολικού. Μερικοί αυτοκτονούν. Η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής όσων επιβιώνουν από το ταξίδι δεν είναι πολύ καλύτερη, καθώς είναι εγκλωβισμένοι και περικυκλωμένοι από τους αμυνόμενους Ουκρανούς.
«Αποστολή αυτοκτονίας»
«Βασικά είναι αποστολή αυτοκτονίας», δηλώνει κατηγορηματικά στους Times ο Γεβγέν, υπολοχαγός της 28ης ταξιαρχίας της Ουκρανίας, «επειδή δεν επιστρέφουν ποτέ». Μάλλον επιστρέφουν, αλλά όχι τα ίδια άτομα.
Το γεγονός ωστόσο ότι «κάποιοι» θυσιάζουν μαζικά ανθρώπους δεν αποτελεί στοιχείο μιας τελευταίας ρωσικής στρατηγικής. Οι αιτίες για τον θάνατο εκατομμυρίων Ρώσων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εδράζονται κάπου πέραν του ηρωισμού, ο οποίος προβάλλεται συνεχώς και απαρεγκλίτως κάθε 9η Μαΐου. Οπως, πλέον, γνωρίζουμε, βασικό ρόλο έπαιξε η αδιαφορία των επιτελών της ΕΣΣΔ για την επιβίωση και τη ζωή των ανθρώπων της. Κάπως έτσι, ανάμεσα στους κρατήρες του Ντονμπάς και τα απανθρακωμένα σώματα των ρωσικών «αποστολών αυτοκτονίας» με μοτοσικλέτες, διαγράφεται μια εικόνα που ξεφεύγει από την ψυχρή γλώσσα των αναλυτών στρατηγικής. Οι Ρώσοι στρατιώτες που ορμούν με 80 χιλιόμετρα την ώρα σε νεκρές ζώνες, γνωρίζοντας ότι πιθανότατα δεν θα επιστρέψουν ποτέ, δεν φαίνεται να υπηρετούν απλώς μια διαταγή ή ένα τακτικό σχέδιο. Ο θάνατός τους γίνεται μέρος ενός ιεροτελεστικού μηχανισμού. Αλλά ποιας θεωρίας, ποιας θρησκείας είναι τέκνο αυτός ο ιεροτελεστικός μηχανισμός, όπου ένας τέτοιος θάνατος είναι αποδεκτός, αν όχι επιθυμητός; Ο συνειρμός με τους ισλαμιστές βομβιστές αυτοκτονίας έρχεται σχεδόν αυτομάτως. Στον επίσημο ιστότοπο patriarchia.ru του Ρωσικού Πατριαρχείου διαβάζουμε δήλωση του Κυρίλλου σε ομιλία του από το συνέδριο των Θρησκευτικών Ενώσεων το 2021, σύμφωνα με την οποία «ορθόδοξοι και μουσουλμάνοι απορρίπτουν την ηθική παρακμή της Δύσης». Πιο πρόσφατα, τον Μάιο του 2025, σε συνάντηση με τον ηγέτη του Ισλάμ για τις χώρες του Καυκάσου (σεΐχη Ουλ-Ισλάμ Αλαχσουκούρ Πασάζαντε) δήλωσε: «Οι ορθόδοξοι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι έχουν περισσότερα κοινά σε θέματα ηθών και ηθικής…». Δεν επιφυλάσσεται πάντως από τον Κύριλλο –τη «θρησκευτική» φωνή του Πούτιν– η ίδια «καλή διάθεση» προς τα υπόλοιπα χριστιανικά δόγματα ή έστω προς τους υπολοίπους, πλην επιρροής του Ρωσικού Πατριαρχείου, ορθοδόξους.
Η ρωσική ορθοδοξία, που για αιώνες αντιστεκόταν στις πρωτοβουλίες του οικουμενισμού (την προσπάθεια –κατ’ αρχάς της Καθολικής Εκκλησίας αλλά όχι μόνο– για την αποκατάσταση της ενότητας μεταξύ των χριστιανικών ομολογιών), φαίνεται τώρα να αναζητεί στους μουσουλμάνους όχι θρησκευτική ενότητα, αλλά εσχατολογική «συγγένεια». Οπως παρατηρεί ο Ρώσος πολιτικός αναλυτής Αντόν Μπαρμπάσιν, πρόκειται για μια νέα μορφή ταύτισης, η οποία δεν προκύπτει από το κοινό δόγμα αλλά από την κοινή αγωνία για το τέλος: Η Ρωσία και το Ισλάμ –κυρίως το ιρανικό σιιτικό Ισλάμ– λειτουργούν ως πολιτισμικοί «κατέχοντες», που «συγκρατούν» τον κόσμο από την αποσύνθεση. Η λέξη «κατέχων» είναι θεολογική. Ο Απόστολος Παύλος τη χρησιμοποιεί στην Προς Θεσσαλονικείς επιστολή για να περιγράψει αυτόν (ή αυτό) που εμποδίζει την έλευση του Αντίχριστου. Δεν είναι ξεκάθαρο αν πρόκειται για πρόσωπο, κράτος ή πνευματική δύναμη. Αυτή η ασάφεια επέτρεψε σε σύγχρονους Ρώσους διανοούμενους, όπως ο Αλεξάντερ Ντούγκιν, να την ερμηνεύσουν ως πολιτικο-μεταφυσική αποστολή του ρωσικού κράτους: Να κρατήσει τον κόσμο «όρθιο» μέχρι την τελική κρίση.
Το μοντέλο αυτό θυμίζει έντονα την ιρανική σιιτική θεολογία, και πιο συγκεκριμένα τη μακρά αναμονή για την επιστροφή του δωδέκατου ιμάμη, του Μαχντί, που θα εμφανιστεί στο τέλος των καιρών για να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη και την τάξη. Μέχρι τότε, σύμφωνα με τη θεωρία του «vilayat al-faqih», ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης ως εκπρόσωπος του απόντος ιμάμη ασκεί πολιτική και θεολογική εξουσία εξ ονόματός του. Το ιρανικό κράτος, δηλαδή, δεν είναι απλώς θεοκρατικό – είναι εσχατολογικά «επιφορτισμένο». Οπως σχολιάζει ο Γάλλος πολιτικός επιστήμονας και αναλυτής του πολιτικού Ισλάμ Ζιλ Κεπέλ, πρόκειται για μια μορφή «αντι-προοδευτικής πολιτικής θεολογίας», η οποία δεν πιστεύει στην πρόοδο, αλλά στην «αναστολή» της διάλυσης.
Αυτή η ιδέα έχει πλέον βρει απήχηση και στη ρωσική στρατηγική κουλτούρα. Οχι επειδή η Ρωσία «γίνεται Ισλάμ», αλλά επειδή δανείζεται από το Ισλάμ μια λειτουργική θεολογία του τέλους – μια θεολογία όπου ο κόσμος δεν εξελίσσεται, αλλά συγκρατείται με κόπο, πόνο και θυσία.
Η «Τρίτη Ρώμη»
Στο ίδιο μήκος κύματος, η ιστορικός Μαρλέν Λαρουέλ παρατηρεί ότι η σύγχρονη ρωσική ιδεολογία συνδυάζει το αυτοκρατορικό φαντασιακό της «Τρίτης Ρώμης» με μια ρητορική πνευματικής απομόνωσης: μια «μεταχριστιανική εσχατολογία», όπου το κράτος λειτουργεί όχι μόνον ως γεωπολιτική οντότητα, αλλά ως μεταφυσική δύναμη ανάσχεσης της παρακμής. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανθρώπινη ζωή δεν έχει απόλυτη, αδιαπραγμάτευτη αξία. Δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο στα χέρια ενός ανώτερου σχεδίου. Ο Ρώσος φιλόσοφος Ιβάν Ιλίν, τον οποίο ο Πούτιν έχει επανειλημμένως επικαλεστεί, έγραφε ήδη από το 1925 ότι η Ρωσία «υπάρχει όχι για να νικήσει, αλλά για να συγκρατήσει». Και για να συγκρατήσει το «κακό», η Ρωσία πρέπει να θυσιάζεται, «συγγενεύοντας» έτσι περισσότερο με τον ισλαμικό εσχατολογισμό παρά με τον χριστιανικό ανθρωπισμό των δυτικών δογμάτων.
Οπως έλεγε ο ίδιος ο Πούτιν σε ομιλία του στο Βαλντάι το 2018: «Αν μας επιτεθούν με πυρηνικά, αυτοί θα πεθάνουν χωρίς καν να προλάβουν να μετανοήσουν. Εμείς θα πάμε στον παράδεισο σαν μάρτυρες». Τώρα μένει να καλυφθεί η διαφορά του «χριστιανικού» παραδείσου με αυτόν των αυτοανατιναζόμενων ισλαμιστών: οι… 72 παρθένες, χωρίς να είναι σίγουρος ο αριθμός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου