«Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν Σου»

Του π. Παναγιώτη Καποδίστρια

Μέσα στην κατανυκτική ατμόσφαιρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, την οποία βιώνουμε και φέτος, η αγία Εκκλησία μάς προσκαλεί σε ένα ιερό μυστήριο σιωπής, δέους και προσευχής: τη Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Πρόκειται για μια σεμνή τελετουργία που διατηρεί, κατά την τέλεσή της, το αδιάπτωτο φως και τη χάρη της Θείας Κοινωνίας, προσφέροντας στους αγωνιζόμενους πιστούς την πνευματική τροφή που ζωοποιεί την ύπαρξή τους.

*     *     *

Η Λειτουργία αυτή γεννήθηκε μέσα στη νηπτική παράδοση των πρώτων χριστιανών. Η αρχαία Εκκλησία, πορευόμενη μέσα στη σιωπή και την εγκράτεια, δεν επιθυμούσε να διακόψει τη νηστευτική της διάθεση με την τέλεση της γνώριμης πανηγυρικής Θείας Ευχαριστίας. Έτσι, ο ήδη καθαγιασμένος Άρτος από την κυριακάτικη Θεία Λειτουργία φυλασσόταν με ευλάβεια και προσφερόταν στους πιστούς κατά την διάρκεια των καθημερινών ακολουθιών της Τεσσαρακοστής, ιδιαίτερα τις Τετάρτες και τις Παρασκευές. Το αυτό συνεχίζει να συμβαίνει μέχρι και σήμερα.

Η παράδοση αποδίδει την τελική διαμόρφωση της Λειτουργίας αυτής στον Άγιο Γρηγόριο τον Διάλογο, πάπα Ρώμης, τον 6ο αιώνα, αν και οι ρίζες της χάνονται στα βάθη του χρόνου. Είναι μια λειτουργία που δεν τελεί νέα θυσία, αλλά μεταφέρει στα χείλη των πιστών το ήδη προσφερθέν Σώμα του Χριστού, σαν ουράνιο μάννα εν μέσω της πνευματικής ερήμου της Σαρακοστής.

*     *     *

Καθώς εισερχόμαστε στον ναό, η ατμόσφαιρα είναι βαριά από σιωπή. Ο φωτισμός χαμηλός. Ο ψαλμωδός, σχεδόν ψιθυριστά, αναπέμπει το «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν Σου», καλώντας τις ψυχές μας να υψωθούν προς τον Κύριο, όπως ο καπνός του θυμιάματος.

Η ακολουθία κινείται αργά, με βαθιά σεμνότητα. Οι ψαλμοί, μελωδικοί και κατανυκτικοί, δεν έχουν τη λαμπρότητα της αναστάσιμης χαράς, αλλά το γλυκό βάρος της μετανοίας. Το «Φως ιλαρόν» απαγγέλλεται με μυστική εσωτερικότητα, θυμίζοντάς μας ότι το φως του Χριστού δεν σβήνει ποτέ, ακόμη κι αν η υπερπροσπάθεια για νηστεία και μετάνοια κουράζει κάπως την ψυχή μας.

Όταν ο ιερέας εξέρχεται με τα Προηγιασμένα Δώρα, δεν υπάρχει ο θρίαμβος της μεγάλης εισόδου της κανονικής Θείας Λειτουργίας. Δεν ακούγονται δοξαστικοί ύμνοι. Δεν υπάρχει ήχος χαρμόσυνος. Υπάρχει μόνο βαθιά σιωπή. Το Σώμα του Χριστού περνά ανάμεσά μας, καλώντας μας να Τον δεχθούμε με συντετριμμένη καρδιά και διάθεση προσευχής.

*     *     *

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι μία έρημος, ένας δρόμος γεμάτος νηστεία, εγρήγορση, αυτογνωσία και μετάνοια. Όμως η έρημος αυτή δεν είναι έρημη από τη χάρη του Θεού. Στον πνευματικό μας αγώνα, ο Χριστός δεν μας αφήνει νηστικούς. Έρχεται και πάλι ανάμεσά μας, αλλά όχι με τον πανηγυρικό τρόπο της Κυριακής, αλλά με την ησυχία και την ταπεινότητα που αρμόζει στην περίοδο αυτή.

Η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων είναι μια πρόσκληση για μυστική κοινωνία με τον Χριστό. Δεν έρχεται να διακόψει τη νηστεία μας, αλλά να την ενισχύσει. Δεν φέρει την πανηγυρικότητα της Αναστάσεως, αλλά το γλυκό φως της αναμονής, της προσδοκίας, της σιγής που προηγείται της μεγάλης συνάντησης.

*     *     *

Αγαπητοί μου, 

    αυτή η τελετουργία μάς καλεί σε μυστική ένωση με τον Χριστό, σε έναν διάλογο βαθύ και αθόρυβο. Είναι η ακολουθία των ψυχών που διψούν να κοινωνήσουν χωρίς θόρυβο, χωρίς εξωτερικούς πανηγυρισμούς, αλλά με καρδιά ησύχια και συντετριμμένη. Ας προσέλθουμε λοιπόν, όχι με φωνές και ταραχή, αλλά με μυστική ευλάβεια. Γιατί μέσα σε αυτή τη Λειτουργία κρύβεται το φως εκείνο που οδηγεί στην Ανάσταση. "Φως Χριστού φαίνει πάσι"!