Του Αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού Θρόνου Γεράσιμου Φραγκουλάκη, Αννόβερο Γερμανίας
Μία εβδομάδα προτού ο Πρώτος της Εκκλησίας της Δύσεως, ο Επίσκοπος Ρώμης, διαβεί το κατώφλι της Βασιλίδος των Πόλεων για τον εορτασμό των 1.700 ετών από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας, συνήλθε, εν σιωπή και αφανώς, άτυπος σύναξη εκκλησιαστικών παραγόντων εις γη ξένη, στα βάθη των Αραβικών Εμιράτων. Εκεί, όπου ο λόγος του Θεού σβήνει συχνά μέσα στη βοή της ερήμου, ετέθη σε λειτουργία το λεγόμενο «αντι-Βαρθολομαιϊακό» τόξο, με πρωτοστάτη και υποκινητή το Πατριαρχείο Μόσχας, συνεπικουρούμενο από το βαθύ, αθέατο ρωσικό καθεστώς.
Η σύναξη αυτή, αν και σκιόφωτη, δεν πέρασε απόλυτα απαρατήρητη στα εκκλησιαστικά δρώμενα, αν και οι εμπνευστές της επεδίωξαν, ως άλλοι ταχυδακτυλουργοί, να διαφύγει της δημοσιότητος. Μα κι αν, ακόμα, γινόταν ευρέως γνωστή, λίγοι θα ετάρασσαν τα νερά της λήθης διότι, όπως φαίνεται, η εκκλησιαστική μας συνείδηση πολλές φορές αρκείται σε νηνεμία, ακόμη και όταν γύρω μας σείεται ο κόσμος.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ως φως επί της λυχνίας, γνωρίζει επαρκώς τη βαρύτητα της θέσεώς του, ώστε κάθε του βήμα να σχολιάζεται, κάθε του αναπνοή να βαραίνει· αντίθετα, ό,τι πράττει ο Πατριάρχης Μόσχας επενδύεται με το πέπλο του καθαγιασμένου και του ακέραιου.
Μεταξύ των παρισταμένων στην εν λόγω παρασύνοδο ήταν ο Μητροπολίτης Κωνσταντίνος του «Καΐρου και της Βόρειας Αφρικής», ως Πατριαρχικός Έξαρχος, και ο Επίσκοπος Ευθύμιος του Λουχοβίτσι, Βικάριος της Ρωσικής Εξαρχείας της Αφρικής.
Καθώς βαδίζουμε στον ψυχρό Δεκέμβριο, συμπληρώνονται έξι χρόνια από το ανίερο εκείνο εγχείρημα του Πατριαρχείου Μόσχας: την δημιουργία της λεγόμενης «Εξαρχίας» στην Αφρική, έξω από κάθε έννοια χριστιανικής αδελφοσύνης και εκκλησιαστικής τάξεως. Αιτία; Η φιλοδοξία του Πατριαρχείου Μόσχας να αναδειχθεί σε εγγυητή της ευημερίας των λαών της Αφρικής και των εκεί Ορθοδόξων.
Κι όμως, ελάχιστες φωνές Ορθοδόξων αντήχησαν ως διαμαρτυρία σε αυτή την κραυγαλέα, αντιεκκλησιαστική πράξη, η οποία τίποτε άλλο δεν υπηρετεί παρά μόνο τον ευτελισμό του Δευτεροθρόνου, Ορθοδόξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και του Μακαριωτάτου Προκαθημένου του, Πατριάρχου Θεοδώρου επειδή, στις 8 Νοεμβρίου 2019, κατά τη Θεία Λειτουργία στον Καθεδρικό Ναό του Ευαγγελισμού της Αλεξανδρείας, μνημόνευσε για πρώτη φορά τον Μητροπολίτη Κιέβου Επιφάνιο ως Προκαθήμενο της Ουκρανικής Εκκλησίας.
Η απάντηση δεν άργησε να έλθει: στις 26 Δεκεμβρίου 2019, το Πατριαρχείο Μόσχας, ως «αδελφικό» χριστουγεννιάτικο δώρο, επιβάλλει την ακοινωνησία στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και στις 29 Δεκεμβρίου 2019, επαναλαμβάνει το δώρο, ιδρύοντας την Εξαρχία στην Αφρική, όπως αποφασίσθηκε από την Σύνοδο της Ρωσικής Εκκλησίας. Η νέα αυτή δομή οργανώνεται σε δύο επισκοπές – της Βόρειας και της Νοτίου Αφρικής. Σύντομα, αρκετοί Αφρικανοί κληρικοί, κυρίως από Κένυα, Τανζανία, Ουγκάντα και άλλες χώρες, έσπευσαν να υπαχθούν στη ρωσική δικαιοδοσία.
Το Πατριαρχείο Μόσχας επικαλείται, διά στόματος των εκπροσώπων του, ποιμαντική ανάγκη και διάθεση φροντίδας για όσους διαφώνησαν με το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στο ουκρανικό ζήτημα. Ισχυρίζεται πως εισακούει την εκκλησιαστική αγωνία κληρικών και ενοριών, θεωρώντας το έργο του ως ύψιστη υποχρέωση για την ενότητα των πιστών. Όμως, αδυσώπητος μάρτυρας η ιστορία: ποικίλες πηγές μαρτυρούν πως το πραγματικό δέλεαρ δεν ήταν η ποιμαντική φροντίδα, αλλά το οικονομικό όφελος.
Πράγματι, η οικονομική ενίσχυση υπήρξε το όχημα για τη μετάβαση και προσέλκυση τοπικών κληρικών – ιδίως σε τόπους όπου η φτώχεια και η ανάγκη λειτουργούν ως δυνάμεις καταναγκασμού στη συνείδηση. Αναφέρθηκαν περιπτώσεις όπως η ενορία του Αγίου Νικολάου στο Ναϊρόμπι, όπου ο π. Ιωάννης Καμάου προσχώρησε στη ρωσική δικαιοδοσία και έλαβε συνδρομή για την ανακαίνιση του ναού. Στην Ουγκάντα, ο π. Κωνσταντίνος Όκουμ, με στήριξη για τη μισθοδοσία του και για διανομή τροφίμων και σχολικών ειδών· στην Τανζανία, με τον π. Μιχαήλ Μουγκομπέ στην ενορία του Αγίου Γεωργίου, στη Νότια Αφρική με την ενορία των Αγίων Πάντων, ακόμη και στην Αιθιοπία, το οικονομικό κίνητρο δεν απετέλεσε εξαίρεση.
Πίσω από τον ισχυρισμό περί «ποιμαντικής ευθύνης», ξεπροβάλλουν βαθύτερα αίτια όπως γεωπολιτικές επιδιώξεις και ιστορικές φιλοδοξίες,στο όνομα της εκκλησιαστικής πρόνοιας. Η Ρωσική Εκκλησία αξιοποιεί τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες των αφρικανικών κοινοτήτων, καθώς και τις διπλωματικές σχέσεις της Ρωσίας με τα αφρικανικά κράτη, προωθώντας μια νέα μορφή εξάρτησης και επιρροής, σκιάζοντας τον παραδοσιακό ρόλο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Τα αποτελέσματα αυτής της εισπήδησης υπήρξαν οδυνηρά. Αμφισβητήθηκε ευθέως η παραδοσιακή δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, η ενότητα των τοπικών κοινοτήτων έσπασε, οι εσωτερικές διαιρέσεις διευρύνθηκαν. Οι πρώτοι Έξαρχοι, ο Μητροπολίτης Κλίν Λεωνίδας και ο Επίσκοπος Ιωάννης, ετέθησαν επικεφαλής της νέας δομής. Ωστόσο καταγγέλθηκαν ως αντικανονικοί και καθαιρέθηκαν από τη Σύνοδο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Οι περισσότερες Ορθόδοξες Εκκλησίες αντέδρασαν με επιφύλαξη ή και αποδοκιμασία. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, ως φυσικός και πνευματικός προστάτης της αφρικανικής ηπείρου, κατήγγειλε την ρωσική πρωτοβουλία ως αντικανονική. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και άλλες τοπικές Εκκλησίες τόνισαν την ανάγκη σεβασμού των συνοδικών αποφάσεων και των κανονικών ορίων μεταξύ των Εκκλησιών.
Ωστόσο, η αδιάφορη ή και φιλορωσική στάση ορισμένων Εκκλησιών και αρχιερέων αποτέλεσε χαρακτηριστικό γνώρισμα της κρίσης. Μερικοί υιοθέτησαν στάση ουδετερότητας, άλλοι κατέφυγαν στη σιωπή, ενώ δεν έλειψαν και εκείνοι που εξέφρασαν ανοιχτά τη συμπάθειά τους προς το ρωσικό εγχείρημα.
Δεν είναι πλέον μυστικό ότι, το Πατριαρχείο Μόσχας, έχοντας την αμέριστη στήριξη του ρωσικού κράτους, άνοιξε τις πύλες των χρηματορροών, ώστε ρούβλια να ρέουν με την ορμή της ρωσικής βότκας. Και είτε βότκα κυλά, είτε ρούβλια, το αποτέλεσμα είναι μέθη. Μόνο ως τέτοια μπορεί να δικαιολογηθεί η έμμονη υπεράσπιση του εκκλησιαστικού αυτού «εγκλήματος», του κανονικού ατοπήματος της εισπήδησης της Εκκλησίας της Ρωσίας σε κανονικά εδάφη του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Το παρόν αποτελεί συγκλονιστική υπενθύμιση για όλους μας: η ενότητα της Εκκλησίας είναι θησαυρός ανεκτίμητος, που δεν επιδέχεται εκπτώσεις και συμβιβασμούς. Κι όποιος, με το πρόσχημα του ποιμαντικού ενδιαφέροντος, εργάζεται για το αντίθετο, ας θυμάται τα λόγια του Χριστού: «ἵνα ὦσιν ἕν, καθώς ἡμεῖς».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου