Μανιάτικο Μοιρολόι στο Μπανάτο

Γράφει από τη Μελβούρνη η ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΟΥΣΟΥΡΑ-ΤΣΟΥΚΑΛΑ

Με τα μοιρολόγια, όχι μόνο δεν τα πήγαινα ποτέ καλά, αλλά παλιά με την υπεροψία της νιότης αλλά και της άγνοιας, τα ειρωνευόμουνα κιόλας. Ίσως γιατί στη Ζάκυνθο, τουλάχιστον, επί των ημερών μου, δεν τα είχα ακούσει ποτέ. Έτσι, τα μόνα μοιρολογικά μου ακούσματα, ήταν από ραδιοφώνου κι εκείνα σπάνια και φυσικά όχι και ό,τι το καλύτερο υπήρχε στο είδος του.

Εκείνο το μεσημέρι, όμως, μαγεύτηκα στην κυριολεξία! Μεσημέρι του Αυγούστου στο Καντούνι τση Γουρούνας. Είναι η πρώτη μου επιστροφή μετά την αναχώρηση... Έχουν περάσει δεκατρία χρόνια από τότε που έφυγα και άλλα επτά που έμεινα στην Αθήνα μετά το γάμο μου, συνολικά απουσιάζω από το αγαπημένο νησί είκοσι ολόκληρα χρόνια!

Ζούσαν οι αγαπημένοι μου γονείς τότε και όλοι οι θείοι, θείες, γειτόνοι, γειτόνισσες, χωριανοί... Ήλθαν όλοι με την αγκαλιά ορθάνοιχτη να μας δεχτούν να μας καλωσορίσουν, ενώ εγώ δε χόρταινα να τους κοιτάζω, να τους μιλάω, να τους ρωτάω για χίλια δυο μικρά και ασήμαντα, το ίδιο κι εκείνοι. Ο παπάκης μου κι η μαμά μου έχουν ξετρελαθεί, δεν προλαβαίνουν να καλοδέχονται όλους και να μοιράζονται τη μεγάλη χαρά τους για τον γυρισμό μου... Τα κεράσματα και τα τραταρίσματα δίνουν και παίρνουν. Το σπίτι στο Καντούνι τση Γουρούνας αντηχεί από φωνές και γέλια...

Λόγω καλοκαιριού, βρίσκονταν όλοι στο Μπανάτο. Εκεί το γύρω έμεναν οι περισσότεροι κι άλλοι, δυο βήματα πιο πέρα, στην Κουκουναρία. Φτάνοντας στην πατρίδα, μείναμε στην Αθήνα για λίγες μέρες και μετά ο σύζυγος κι εγώ, μαζί με τον παπάκη και τη μαμά μου, ήλθαμε στο νησάκι μας. Είναι η πρώτη μέρα που είμαστε εκεί, βράζει ο τόπος από τη ζέστη, στο χωριό δεν κυκλοφορεί κουνούπι, όλοι έχουν πέσει για τον μεσημεριανό ύπνο κι εγώ, για να μην ενοχλώ τους άλλους, μια κι έχω ξεσυνηθίσει πια αυτό το... έθιμο και φυσικά δεν με χωράει το κρεβάτι, επιλέγω να απομονωθώ στο «επάνω» σπίτι των γονιών, που είχε μια κάμαρα κι ένα μικρό σαλονάκι. Κλείνω πόρτες και παράθυρα, για να έχει λίγη δροσιά και γιατί θέλω να μείνω μόνη με τις σκέψεις μου, ανοίγω ένα μικρό ραδιοφωνάκι που βρήκα εκεί κι αφού πέρασα κάμποση ώρα κοιτάζοντας με απέραντη νοσταλγία και αγάπη το κάθε τι γύρω, σε μια προσπάθεια να νοιώσω ότι όντως βρίσκομαι στο «σπίτι μου», βρίσκω κάτι άλμπουμ με οικογενειακές φωτογραφίες. Μες από τις σελίδες τους προσπαθώ να γεφυρώσω το μακρινό χθες με το σήμερα. Τ’ άσπρα μαλλιά του πατέρα και της μάνας, τα μικρά κοριτσάκια της αδελφής που άφησα και τα βρήκα γυναίκες της παντρειάς, τον μικρό αδελφό που τον άφησα σχεδόν παιδί και τώρα έχει δύο δικά του παιδιά...

Δεν ξέρω πόσες ώρες πέρασα έτσι, όμως, κάποια στιγμή, εξουθενωμένη από την κούραση, αλλά προ παντός τις απανωτές συγκινήσεις της ημέρας, έγειρα στο ντιβάνι που καθόμουν προσπαθώντας να πνίξω τους λυγμούς. Το ραδιοφωνάκι συνέχισε να μεταδίδει κάποιο πρόγραμμα με ήθη και έθιμα και μουσική από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Μετά τα δάκρυα ήλθε η ηρεμία, η γαλήνη. Για πρώτη φορά, αυτό το «κάτι» που βάραινε την ψυχή μου αφότου έφυγα, που δεν ήξερα πώς να το ονομάσω, που δεν ήξερα πού οφειλόταν, αφού εκεί που ζούσα είχα «όλα τα καλά» κι όμως τίποτα σχεδόν δεν με γέμιζε -πάντα κάτι έλειπε- ξαφνικά χωρίς καν να το πάρω χαμπάρι, εξαφανίστηκε! Ένοιωσα ανάλαφρη σαν πουλάκι! Δεν το πίστευα, απορούσα τι έγινε έτσι ξαφνικά. Κι όμως ήξερα.

Βαριά τα βλέφαρα κλείνουν, αλλά χωρίς να κοιμάμαι, μόνο για να απολαμβάνω αυτήν την υπέροχη στιγμή και να συνειδητοποιώ ότι όντως βρίσκομαι στον τόπο μου, στο σπίτι των γονιών, εκεί που γεννήθηκα, που έζησα υπέροχες μέρες με όλους τους αγαπημένους στα παιδικά και τα νεανικά μου χρόνια. Με συντροφεύει η απαλή μουσική από το ραδιοφωνάκι. Νοιώθω μια πληρότητα, μιαν εσωτερική γαλήνη, που σχεδόν ποτέ πριν δεν ένοιωσα! Σκέφτομαι πως αυτό είναι η ευτυχία!

Κάποια στιγμή αλλάζει το πρόγραμμα κι ακούγεται μια νεανική, απαλή και θλιμμένη φωνή. Δεν είναι τραγούδι αυτό, μιλάει για τον καλό της, τον αγαπημένο της, θρηνεί το ξαφνικό χαμό του. Η παρουσιάστρια εξηγεί πως τώρα ακούμε μοιρολόγια της Μάνης, μοιρολόγια από νιόπαντρες κοπέλες που έχασαν τον καλό τους στον πόλεμο. Είναι τόσο ήρεμη και όμορφη η φωνή της! Καμιά σχέση με τις μοιρολογίστρες και τις στριγκιές φωνές τους, που σ΄ έκαναν να ανατριχιάζεις από φόβο και είχα ακούσει παλιά στο ραδιόφωνο. Ακούω μαγεμένη. Θεέ μου, τι μελωδική φωνή είναι αυτή! Πόσο πόνο εκφράζει, με πόσο συγκρατημένο παράπονο κάνει τραγούδι τη μεγάλη τραγωδία που ζει! Μιλάει στον καλό της συνεχώς, θυμίζοντάς του τις όμορφες στιγμές της αγάπης τους. Δεν τον μέμφεται που την άφησε μόνη, απλά του λέει πόσο της λείπει. Του μιλάει για όλα αυτά, που θα λέει στο γιο ή κόρη τους που θα έλθει στον κόσμο σε λίγους μήνες, τον διαβεβαιώνει πως το παιδί τους θα τον γνωρίσει και θα μάθει να τον αγαπάει μες από τα λόγια της για εκείνον, του ορκίζεται πως ποτέ κανένας δεν θα πάρει τη θέση του στη ψυχή και στη ζωή της. Δεν ξέρω πόση ώρα κράτησε το μοιρολόι. Βρίσκομαι σε μια κατάσταση μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, μα έχω την αίσθηση ότι ο χρόνος έχει σταματήσει και πως η κοπέλα εξακολουθεί τον απαλό της θρήνο...

Για πρώτη φορά στη ζωή μου διαπιστώνω τη σημασία και την έννοια που έχει το μοιρολόι και ντρέπομαι για το πώς ένοιωθα παλιά γι’ αυτό. Αρχίζω ν’ αντιμετωπίζω τα μοιρολόγια με τη σοβαρότητα που τους αξίζει. Ίσως να ήταν ένα προεόρτιο, μια κάποια εξοικείωση ή προετοιμασία για το χαμό του αγαπημένου μου παπάκη, που θα συνέβαινε λίγους μόνο μήνες μετά... Μα τότε δεν το γνώριζα αυτό.

Έχουν περάσει σχεδόν 32 χρόνια από τότε. Λίγες στιγμές της ζωής μου μπορούν να συγκριθούν σε ομορφιά, εσωτερική γαλήνη και πληρότητα, μ' εκείνο το Αυγουστιάτικο μεσημέρι, που ξαπλωμένη στο ντιβάνι με τον παπάκη και τη μαμά μου να κοιμούνται δίπλα, άκουγα στο Μπανάτο, το Μανιάτικο μοιρολόι της κόρης που θρηνούσε τον καλό της.

Με την αγάπη μου πάντα σε όλους,

δ.μ.τ.