MONA LISA - L. DA VINCI - ΛΟΓΙΑ

Ὑπό

Μητροπολίτου πρ. Χαλκηδόνος Ἀθανασίου

«Μυστήριον ξένον, ὁρῶ καί παράδοξον!»

Ὡς γνωστόν τό περίφημον ἔργον τοῦ διαπρεποῦς καλλιτέχνου καί καθολικοῦ πνεύματος (Universalgenie) τῆς Ἀναγεννήσεως Leonardo da Vinci¹ Mona Lisa, διαχρονικῶς ἔχει γίνει πλειστάκις ἀντικείμενον ἐρεύνης ἀπό μέρους μεγάλων καί διεθνοῦς φήμης ἱστορικῶν τῆς τέχνης. Πολλαί δέ εἶναι αἱ διατυπωθεῖσαι θεωρίαι καί ἑρμηνεῖαι διά τήν ἱστορίαν, τήν εἰκονογραφίαν καί εἰκονολογίαν τοῦ αἰνιγματικοῦ δίκην Σφιγγός κυρίως χαμόγελου αὐτῆς. Μεγάλος ὁ ἀριθμός τῶν σχετικῶν μελετῶν καί συγγραμμάτων τῶν ἐπιστημόνων οἱ ὁποῖοι ἔχουν καταπιαστεῖ μέ τό ἔργον τοῦτο τό ὁποῖον αἱωνίως προσελκύει τούς ἔχοντας ἀκόμη καί μή, τό αἰσθητήριον τοῦ ὄμματος καί τῆς ψυχῆς ἀνεπτυγμένον. Ἐκείνους πού βλέπουν καί οὐχί κοιτάζουν.

Ἐδῶ γίνεται λόγος δι᾿ ὀλίγων μόνον κυρίως περί τοῦ μειδιάματος καί τοῦ δαιμονίου ζωγράφου da Vinci, παλαιῶν καί νέων.

Οὕτως ἐπί μακρόν ἐπιστεύετο ὅτι τό πλάγιον -μήπως ἔπαιζεν πλαγίαυλον-, ἐλαφρῶς "ἠλίθιον", μειδίαμά της -παρατηρούμενον καί εἰς ἄλλους-! ὁφείλετο εἰς μίαν ἡμιατροφίαν τοῦ δεξιοῦ τμήματος τοῦ σώματος, εἰς μίαν ηὐξημένην χοληστερίνην, μίαν ἀσθένειαν τοῦ ἄσθματος, ἤ εἰς ὑπόκωφον σύμπλεγμα τοῦ Οἰδίποδος (Freud). Κατά τήν νεωτέραν ἐποχήν ἡ καθηγήτρια E. Morrison ἐξέφρασε δημοσίως τήν ἄποψιν ὅτι εἰς τοῦτο διαβλέπει τό τῶν χειλέων ἑνός ἐγκυμονοῦντος κῆτους. "Κύριε ἐλέησον!" Ὄπισθεν τοῦ ἀκαταλήπτου τούτου χαμόγελου, ἀρχαϊκοῦ ἤ Αἰγαίου πελάγους κρύπτεται ἡ ὀπίσθια πλευρά (πυγή) ἑνός παιδίου! (S. Giroux).

Ἡ γραμμή τῶν χειλέων ἀντιστοιχεῖ εἰς τήν μορφήν τοῦ κάτω μέρους τῆς σπονδυλικῆς στήλης, ἡ γωνία τοῦ στόματος εἰς τάς γοητευτικάς "παρειάς" μιάς πυγῆς.

Ὁ da Vinci ἐργαζόταν εἰς τόν πίνακα πέραν τῶν 4 ἐτῶν, συνοδεία ὀργάνων συχνάκις, 8 ὥρας τήν ἡμέραν καί συνολικῶς 10.000 ὥρας οὐχί ὡς ὁ ταχυζωγράφος L. Giordeno.

Ἦτο ἀριστερόχειρ (L. Carrol) καί τήν καλυτέραν ὄψιν τοῦ ἔργου εἶχε τις εἰς ἕνα καθρέπτην διά στροφῆς 90 μοιρῶν, ὁπότε τό μειδίαμα δεικνύει δύο διαφορετικά ὁπίσθια, τό ἔργον καί τό τοῦ καθρέπτου. Διατί ἡ διαστροφή (Travestie) αὐτή; Ὁ da Vinci -ἦτο ὁμοφυλόφιλος, ὅπως καί ἄλλοι γενικῶς πολλοῖ καλλιτέχναι μέχρι σήμερον. Πρόβλημά των. Διότι πρόκειται περί εὐφυεστάτων προσώπων καί ἱκανῶν.

Τό 1476 κατεδικάσθη ἕνεκα σοδομίας 26 ἐτῶν, ὑπό δικαστηρίου καί ἔπρεπε νά θανατωθῇ διά πυρός. Ὅμως δέν ὑπῆρχεν ἀπόδειξις διό καί ἀπηλλάγη!

Δέν εἶναι γνωσταί σχέσεις του μετά τοῦ ἀσθενοῦς φύλου, οὐχί ὅμως καί μέ μαθητευόμενους οἱ ὁποίοι ἐχρησιμεύοντο ὡς μοντέλα του.²

Τί καί ἄν διάφοροι καλλιτέχναι ἀποϊέρωσαν τήν μεγάλην αὐτήν κυρίαν εἰκονογραφικῶς καί ἀσεβῶς. Οὕτως ὁ M. Duchamp τῆς προσέθεσε μύστακα καί ἔδωσε τόν τίτλον L. H. O. O. Q., δηλοῦντα ὅτι ἔχει θερμόν ποπόν, καί πού τόν εἶδεν;

Ὁ μέγας S. Dali τήν παρουσίασε ὡς γουρλομάτα, ὁ E. Bataille μέ πίπαν, ὁ J. Ernst μέ ζαρτιέρας, ὁ Bansky μέ βαρύν ὁπλισμόν εἰς τούς ὤμους καί ἀκουστικά εἰς τά ὧτα καί ἄλλα πολλά. Ἐπεμβάσεις εἰς τά ἔργα τῆς τέχνης ἔκανε ἄλλωστε καί ὁ A. Rainer καί δή εἰς παλαιότερα. Νεότεροι τήν ἐκάλυψαν μέ μπούργκαν ἤ μήπως νικάμπ ἤ τσαντόρ θλιβερῶς.

Ἡ μεγάλη αὐτή κούκλα ἡ "ἱερατίζουζα" ἦτο φεμινίστρια φησίν, εἶχεν ἄσπιλον ἐπιδερμίδα καί θαυμάσια δάκτυλα, λεπτά καί μακρά (πρβλ. τά τοῦ Ἀθηναγόρου Α', καί Ἐφέσου Χρυσοστόμου), δέν ὑπῆρξε ἐρωμένη τοῦ da Vinci καί ἦτο ἴσως ὁ ἴδιος ὁ ζωγράφος ἤ ἡ μητέρα του ὑπό τό πρόσωπον τῆς Mona Liza!

***

1. F. Zöllner, Leonardo da Vinci. Sämtliche Gemälde und Zeichnungen, Κολωνία 2022.

2. J. - L. Ηennig, Der Hintern. Geschichte eines markanten Körperteils, Μόναχο, 2000, 156 -157.