Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στο CFR: Έκκληση για επιστροφή στην πίστη, την ενότητα και τις θεμελιώδεις αξίες

Επιμέλεια παρουσίασης: π. Παν. Καποδίστριας 

Σε μία υψηλού συμβολισμού παρέμβαση στη Νέα Υόρκη, ενώπιον του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (Council on Foreign Relations), στις 19 Σεπτεμβρίου 2025, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανέπτυξε μια ολοκληρωμένη παρέμβαση για τον ρόλο της πίστης στη σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα, στέλνοντας ηχηρό μήνυμα υπέρ της ενότητας, της υπευθυνότητας και της πνευματικής αναγέννησης.

Ο Προκαθήμενος της Ορθοδοξίας επεσήμανε ότι, παρά τις διαφορές μεταξύ ενός θρησκευτικού θεσμού και ενός κοσμικού οργανισμού, όπως το CFR, και οι δύο εκπροσωπούν διαχρονικούς θεσμούς με παγκόσμια εμβέλεια, οι οποίοι οφείλουν να συμβάλλουν στον παγκόσμιο διάλογο για τα μεγάλα ζητήματα της εποχής. Με αφορμή την 80ή επέτειο του ΟΗΕ, τόνισε τη σημασία της θρησκευτικής οπτικής στο δημόσιο και διεθνές γίγνεσθαι.

Στην ομιλία του, ο Πατριάρχης στάθηκε ιδιαίτερα στην αμερικανική συνταγματική παράδοση, εξυμνώντας τη συμβολή της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας και του Συντάγματος στην διαμόρφωση ενός βιώσιμου δημοκρατικού πολιτεύματος. Όπως τόνισε, οι θεμελιωτές των ΗΠΑ, επηρεασμένοι βαθιά από την Ιουδαιοχριστιανική παράδοση, αναγνώρισαν την «πεπτωκυία φύση» του ανθρώπου και οικοδόμησαν ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών για να περιορίσουν την αυθαιρεσία της εξουσίας. Παράλληλα, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τη σταδιακή εγκατάλειψη αυτών των αρχών παγκοσμίως, σημειώνοντας την ανησυχητική άνοδο αυταρχικών ηγεσιών και τη διάβρωση των θεσμών σε πολλούς τομείς – από την πολιτική μέχρι τον επιχειρηματικό κόσμο. Όπως είπε χαρακτηριστικά, «η εξουσία τείνει να διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απολύτως».

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στις δυνάμεις που προκαλούν βαθιές ρωγμές στον κοινωνικό ιστό, από το εθνικιστικό φαινόμενο μέχρι τη θρησκευτική εκμετάλλευση. Καταδίκασε απερίφραστα τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και τον ρόλο της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία –όπως υποστήριξε– νομιμοποιεί μια αιματηρή εισβολή στο όνομα ενός ψευδοϊδεολογικού «ρωσικού κόσμου» (Rússkiy Mir). Υπενθύμισε την παραχώρηση Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανική Εκκλησία το 2019 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τονίζοντας ότι ο ουκρανικός λαός αξίζει την ελευθερία της συνείδησης και την πνευματική ανεξαρτησία από μια Εκκλησία που λειτουργεί ως εργαλείο του κράτους.

Ο Πατριάρχης επεκτάθηκε και στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, εκφράζοντας βαθιά ανησυχία για την απώλεια ανθρώπινων ζωών τόσο στο Ισραήλ όσο και στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Καταδίκασε τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται και έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον κίνδυνο εξαφάνισης των χριστιανικών πληθυσμών στις Αγιοτόκους περιοχές. Κάλεσε τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τις αραβικές χώρες, την Ε.Ε. και τον ΟΗΕ να εργαστούν για μια δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη.

Αναφερόμενος στις κοινωνικές και πολιτισμικές προκλήσεις, ο Πατριάρχης έκανε λόγο για κρίση νοήματος, αποδόμηση των θρησκευτικών θεσμών και τη διάβρωση της δημόσιας σφαίρας από τα κοινωνικά δίκτυα. Περιέγραψε τον ρόλο των social media ως ιδιαίτερα διαβρωτικό, καταλογίζοντάς τους ευθύνη για την ενίσχυση της διχόνοιας, την διάδοση ψευδών αφηγημάτων, τον ηθικό σχετικισμό και την εμφάνιση ενός νέου φαινομένου που αποκάλεσε «ψηφιακή δημόσια εκτέλεση» – δηλαδή τη λεγόμενη κουλτούρα της ακύρωσης.

Στηλιτεύοντας τη σύγχρονη απομάκρυνση από τις πνευματικές ρίζες, κάλεσε σε μια επιστροφή στα θεμέλια της πίστης και της ηθικής. Όπως υπογράμμισε, χωρίς πίστη σε αξίες που ξεπερνούν τον άνθρωπο, οι κοινωνίες μένουν χωρίς πνευματική πυξίδα και καθίστανται ευάλωτες στον μηδενισμό και στην ακραία συμπεριφορά.

Ωστόσο, έκλεισε ελπιδοφόρα: Αναφέρθηκε σε θετικά δείγματα αναζωπύρωσης του θρησκευτικού ενδιαφέροντος, όπως η αύξηση των προσηλύτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία των ΗΠΑ, η ενίσχυση της καθολικής παρουσίας μέσω της μετανάστευσης, η επιστροφή των νέων στον ιουδαϊσμό και η γονεϊκή αντίδραση στη χρήση των social media στα σχολεία. Όπως είπε, η αναζήτηση νοήματος είναι έμφυτη στον άνθρωπο και η πίστη μπορεί να προσφέρει διέξοδο και πνευματική ανάταση.

Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη αποτέλεσε μια σπάνιας πνευματικής και πολιτικής διαύγειας παρέμβαση σε ένα διεθνές ακροατήριο υψηλού επιπέδου. Με σαφήνεια, θεολογική εμβάθυνση και κοσμοπολίτικο βλέμμα, κάλεσε σε επιστροφή στις αρχές που ενώνουν: την πίστη, την ταπεινότητα, την αγάπη και την αλληλεγγύη!