Ο Πατριάρχης Κύριλλος, η Εκκλησία και το Κράτος στη Ρωσία

Του Αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού Θρόνου Γεράσιμου Φραγκουλάκη, Αννόβερο Γερμανίας

Πρόσφατα, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, απένειμε ένα βραβείο στον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο για τη συμβολή του στην ενότητα του ρωσικού λαού. Είναι φυσιολογικό η Εκκλησία να ενδιαφέρεται για τους πιστούς της. Όμως, αν παρατηρήσει κανείς τις δηλώσεις του Πούτιν, φαίνεται πως η Εκκλησία συντάσσεται πλήρως με τις πολιτικές και κρατικές επιδιώξεις της ρωσικής ηγεσίας.

Η βράβευση του Πατριάρχη γίνεται σε μια περίοδο όπου στη Ρωσία κυριαρχεί η εθνικιστική και στρατιωτική ρητορική, ενώ η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο με την Ουκρανία. Ο Πατριάρχης δεν ασκεί κριτική στις πράξεις του Προέδρου, ούτε μιλά για τις συνέπειες του πολέμου. Αντίθετα, στηρίζει το αφήγημα περί υπεράσπισης της πατρίδας, αξιοποιώντας τη θρησκευτική του θέση για να νομιμοποιήσει πολιτικές που σχετίζονται με στρατιωτική ισχύ και την επίκληση της ιστορικής μνήμης.

Έτσι, η Ρωσική Εκκλησία εμφανίζεται να ταυτίζεται με το κράτος και τις πολεμικές του επιδιώξεις. Η αναφορά στην προστασία της «κυριαρχίας, της τιμής και της αξιοπρέπειας» της Ρωσίας δείχνει ότι τα θρησκευτικά και εθνικά σύμβολα χρησιμοποιούνται για να συσπειρώσουν το λαό γύρω από το κράτος και τη στρατιωτική δράση.

Ο Πατριάρχης Κύριλλος, αποδεχόμενος τέτοιες διακρίσεις και συμμετέχοντας σε ανάλογες τελετές, συμβάλλει στην εδραίωση μιας νοοτροπίας που βλέπει τον πόλεμο ως κάτι θετικό, ενώ η Εκκλησία λειτουργεί σαν ιδεολογικό όργανο του κράτους.

Με απλά λόγια, ο Πατριάρχης Κύριλλος δεν περιορίζεται στα πνευματικά του καθήκοντα. Συνεργάζεται στενά με το ρωσικό κράτος και στηρίζει πολιτικές που συνδέονται με πολέμους ή στρατιωτικές ενέργειες. Η βράβευσή του δείχνει πόσο σημαντική θεωρείται αυτή η στάση του.

Η Εκκλησία στη Ρωσία φαίνεται να έχει έναν διπλό ρόλο: αφενός ασχολείται με τα θρησκευτικά ζητήματα και αφετέρου στηρίζει ή ακόμα και ενισχύει τις πολιτικές του κράτους, ειδικά όταν αυτές σχετίζονται με τον πόλεμο και την εθνική υπερηφάνεια. Αυτό το φαινόμενο προκαλεί ερωτήματα για τη σχέση θρησκείας και πολιτικής εξουσίας στη σύγχρονη Ρωσία και τον ρόλο που μπορεί να παίξει η Εκκλησία σε περιόδους κρίσης.