Ασυνήθιστες εκφάνσεις της αγάπης

Γράφει ο ΜΗΝΑΣ ΣΤΡΑΒΟΠΟΔΗΣ, 

απόφοιτος Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς

Η Αγάπη είναι το βασικότερο χαρακτηριστικό της Ευτυχίας. Μπορεί να είναι κάτι πολύ ασαφές, μα και πολύ συγκεκριμένο. Η Αγάπη -και ίσως αυτό να ακουστεί επαναστατικό- δεν είναι μόνο άυλη, είναι και υλική, έχει πολλές εκδοχές, εκφάνσεις, τάσεις και εντάσεις, μα στο τέλος της ημέρας η Αγάπη είναι το ισχυρότερο και το σπουδαιότερο συναίσθημα που μπορεί να νιώσει ο άνθρωπος. Με την Αγάπη, ο άνθρωπος γίνεται γεμάτος, ολοκληρωμένος, ισορροπημένος και άρα ευτυχισμένος. Η Αγάπη είναι το μοναδικό συναίσθημα στον κόσμο ολόκληρο που προτεραιότητα έχει ο άλλος και όχι ο εκάστοτε εαυτός. Με την Αγάπη μαθαίνεις να παραμερίζεις τα εγωιστικά στοιχεία του χαρακτήρα σου, γιατί ο άλλος έχει μεγαλύτερη σημασία από την ίδια σου την ύπαρξη. Με την Αγάπη μαθαίνεις να συμβιβάζεσαι, να αποδέχεσαι τον άλλον, την άποψη του, όποια και αν είναι αυτή, ακόμη και εάν εσύ είσαι τελείως αντίθετος με αυτήν. Με την αγάπη μαθαίνεις να αποδέχεσαι και να αγκαλιάζεις την διαφορετικότητα του άλλου, τα πλεονεκτήματά του, αλλά κυρίως τα ελαττώματά του. Στην αγάπη δεν υπάρχει χώρος για συγκρίσεις. Κανείς δεν είναι καλύτερος ή χειρότερος από τον άλλον γιατί πολύ απλά είναι μαζί, τα όρια των δύο υπάρξεων ξεθωριάζουν, απαλύνονται εάν δεν εξαλείφονται ολοκληρωτικά. Το «Εγώ» και το «Εσύ» χάνεται πίσω από το «Εμείς».

Όπως ανέφερα πριν, η Αγάπη μπορεί να πάρει και υλική υπόσταση. Για παράδειγμα, Αγάπη είναι μια κρέπα με  τυρί, μπέικον και μαγιονέζα, ιδίως όταν αυτός που την φτιάχνει δεν ξέρει να την φτιάχνει, απλά θέλει να ευχαριστήσει τον άλλον, ο οποίος, για παράδειγμα, θα έχει μια πολύ κουραστική μέρα και θα γυρίσει σπίτι κουρασμένος και νηστικός. Έτσι απλοϊκά, λοιπόν, η κρέπα αυτή είναι Αγάπη. Όταν ο σκοπός του ατόμου είναι η ευχαρίστηση του άλλου και μόνο, ανεξαρτήτως προσωπικού κόστους, τότε αυτό είναι Αγάπη. Αγάπη είναι όταν χορταίνει κάποιος με την κρέπα που έφτιαξε για τον άλλον. Αγάπη μπορεί να είναι ένας χυμός που σιχαίνεσαι, αλλά πας στο σουπερμάρκετ και είναι το πρώτο πράγμα που παίρνεις, μόνο και μόνο γιατί αρέσει στον άλλον. Αγάπη είναι όταν φτιάχνεις το αγαπημένο γλυκό του άλλου και επειδή δεν ξέρεις να το φτιάξεις, αυτό δεν βγαίνει επιτυχημένο. Σε αυτήν την όχι και τόσο ωραία γεύση κρύβεται η ωραιότερη γεύση του κόσμου, είναι αυτή της Αγάπης, είναι αυτή της αγωνίας και της προσπάθειας του άλλου να κάνει τα πάντα για να σε ικανοποιήσει, ακόμα και εάν το αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό. Αυτό το μη επιθυμητό αποτέλεσμα είναι που ενδυναμώνει πολλές φορές την Αγάπη, διότι επιχειρείς κάτι για την ικανοποίηση του άλλου και δεν σε νοιάζει εάν θα εκτεθείς, απλά προσπαθείς.

Αγάπη, μπορεί να είναι και ένα ολόκληρο μέρος. Για παράδειγμα, το Ναύπλιο, η Ρόδος ή η Ύδρα. Αγάπη μπορεί να είναι ο ήχος των πατημασιών δύο ανθρώπων στα κατάλευκα σοκάκια της Ύδρας στις δώδεκα το βράδυ. Αγάπη μπορεί να είναι η ανάβαση στο Παλαμήδι ή μια βόλτα στην παλιά πόλη της Ρόδου, στο δρόμο των Ιπποτών. Αγάπη μπορεί να είναι ένα παγκάκι στην άκρη του γκρεμού με δύο ανθρώπους αγκαλιά και έναν κατακόκκινο ήλιο να βυθίζεται στην καταγάλανη θάλασσα. Αγάπη είναι ένα γέλιο, ένα βλέμμα, ένα χάδι ένα φιλί μα και ένας καυγάς. Αγάπη τελικά, είναι η αλληλεπίδραση δύο εντελώς διαφορετικών ανθρώπων, που στο τέλος ο ένας συμπληρώνει αριστουργηματικά τον άλλον. Πρόκειται, ίσως για το πιο δύσκολο μα και πιο απλό πάζλ του κόσμου, χρειάζεται μόνο δύο κομμάτια, μα πρέπει να βρεις το κατάλληλο κομμάτι έχοντας να διαλέξεις από 7δις κομμάτια, κρυμμένα σε όλο το μήκος και το πλάτος του πλανήτη.

Η Αγάπη είναι αυτή που σε μαθαίνει το πιο δύσκολο πράγμα, να μοιράζεσαι. Να μοιράζεσαι φαγητό, χρήματα, στιγμές, συναισθήματα, αναμνήσεις. Συγκεκριμένα, οι αναμνήσεις έχουν αξία γιατί είναι κοινές, τα συναισθήματα έχουν αξία γιατί είναι κοινά. Με την Αγάπη γίνεσαι ώριμος, ανεκτικός και αλληλέγγυος. Βλέπεις τον κόσμο που ξετυλίγεται γύρω σου με διαφορετικά μάτια, πιο αισιόδοξα, πιο χαρούμενα, ευτυχισμένα. 

Μα η Αγάπη, για να είναι αληθινή, προϋποθέτει δύναμη. Η δύναμη αυτή δεν έγκειται τόσο στο γεγονός του να δώσω, αλλά να δεχθώ. Όλες αυτές τις εκδοχές Αγάπης που ανέφερα παραπάνω, απαιτούν δύο άτομα αυτόν που θα δώσει, αλλά και αυτόν που θα δεχθεί, όπου βέβαια στο τέλος της ημέρας αυτά τα δύο άτομα θα γίνουν ένα. Συγκεκριμένα, στην Αγάπη το δυσκολότερο είναι ακριβώς αυτό, η μη ύπαρξη αυτής της δύναμης για να δεχθείς την προσφορά του άλλου. Αυτή η προσφορά άνευ όρων είναι που πολλές φορές κομματιάζει τον δέκτη, ίσως εξαιτίας χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης ή ίσως εξαιτίας εγωκεντρισμού και φόβου για την ανάληψη κάποιου είδους δέσμευσης. Διότι, η αμοιβαιότητα είναι αυτή που διατηρεί την φλόγα της Αγάπης, ωστόσο η αυθόρμητη αμοιβαιότητα, ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος δίνει, επειδή περιμένει ότι θα πάρει, αυτό γίνεται αυτόματα και αυθόρμητα. Η έλλειψη, λοιπόν, αυτής της δύναμης, που επί της ουσίας πρόκειται για αμιγώς προσωπικό ζήτημα του ατόμου, σκοτώνει την Αγάπη, μόνο και μόνο γιατί το ένα άτομο θεωρεί ότι δεν είναι ικανό να δεχθεί αυτήν την προσφορά Αγάπης, ή ότι αδυνατεί να την ανταποδώσει. Λείπει η μαγεία του αυθορμητισμού και της αυθεντικότητας. Άπαξ και μια κίνηση, μια πράξη ή μια κουβέντα φιλτραριστεί πριν γίνει ή ειπωθεί, τότε σε αυτό το φίλτρο μένει και η Αγάπη και αυτό που βγαίνει μετά είναι κάτι διαφορετικό, ίσως μια καλή απομίμησή της, η οποία όμως δεν κρατά για πολύ, χρησιμεύει μόνο για να ξεγελά τα υποκείμενα και να νομίζουν πως όντως νιώθουν το συναίσθημα της Αγάπης. Μα δεν είναι έτσι.

Πέραν όμως από την δύναμη αυτή που αναφέραμε. Η Αγάπη έχει ανάγκη και το αδερφάκι της για να υπάρξει και να μακροημερεύσει, την Εμπιστοσύνη. Η σιγουριά για τον άλλον, χωρίς όμως να τον θεωρείς και δεδομένο, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Αγάπης. Όταν υπάρχει Εμπιστοσύνη, τότε αυτομάτως παύει μια σχέση να αποτελεί περιορισμό και αυτό ξεχωρίζει μια αληθινή σχέση από μια περιστασιακή και εφήμερη. Το πρόβλημα του περιορισμού, είναι υπαρκτό σε πολλές σχέσεις και συνήθως οφείλεται στην έλλειψη αυτοπεποίθησης και χαμηλής αυτοεκτίμησης του ατόμου που τους θέτει. Οπότε αν μη τι άλλο, το να θέτεις περιορισμούς στον άλλον είναι μια βαθύτατα υποτιμητική πράξη για τον εαυτό σου. Όταν, λοιπόν, υπάρχει Εμπιστοσύνη, όλα είναι αυτοματοποιημένα, γνωρίζεις ότι ο άλλος, ό,τι και να γίνει δεν θα διαρρήξει αυτή την Εμπιστοσύνη. Ο λόγος που υπάρχει πραγματική Εμπιστοσύνη είναι, διότι και ο ένας και ο άλλος γνωρίζουν βαθύτατα ότι κανείς τους δεν πρόκειται να εκμεταλλευτεί αυτήν την Εμπιστοσύνη. Παρ' όλα αυτά, δεν συμφωνώ με την φράση: «Η εμπιστοσύνη χτίζεται για χρόνια και γκρεμίζεται σε μια στιγμή». Μια στιγμή δεν μπορεί να είναι ικανή, ούτε για να γκρεμίσει, ούτε καν για να αξιολογήσει την Εμπιστοσύνη. Άτυχες στιγμές μπορεί να υπάρξουν, δεύτερες ευκαιρίες οφείλουμε όλοι να δίνουμε, κανείς δεν έχει το αλάθητο. Η αυστηρότητα είναι προτιμότερο να υπάρχει για τον ίδιο μας τον εαυτό, όχι για τον άλλον ή εάν υπάρχει για τον άλλον, τουλάχιστον να υπάρχει πρώτα για τον εκάστοτε εαυτό.

Διαλλακτικότητα, μετριοπάθεια, συμβιβασμός, αποφυγή ακραίων θέσεων είναι έννοιες που κερδίζεις από την Αγάπη και τολμώ να πω πως μόλις οι έννοιες αυτές γίνουν κτήμα του εαυτού σου, τότε καταλαβαίνεις το μεγάλο κέρδος τους.  Οι εγωισμοί είναι πολύ μικροί και λίγοι για να συνυπάρχουν με την Αγάπη. Η Αγάπη σε κάνει να καταλαβαίνεις πως εσύ δεν είσαι το κέντρο του κόσμου, πως εσύ δεν ασχολείσαι με το πιο σημαντικό πράγμα του κόσμου και οι άλλοι με ανοησίες, αντίθετα πως υπάρχουν άνθρωποι διαφορετικοί με τελείως διαφορετικές δυνατότητες και ασχολίες, οι οποίοι δεν υπολείπονται σε αξία σε σχέση με εσένα, ούτε στο ελάχιστο. Αντίθετα, αυτή η τόσο μεγάλη διαφορετικότητα αποτελεί έναν εκρηκτικό συνδυασμό Ευτυχίας, καθώς ο ένας καλύπτει τα κενά του άλλου, βελτιώνει ο ένας τις αδυναμίες του άλλου και τις κάνει πλεονεκτήματα και επειδή οι αδυναμίες και τα πλεονεκτήματα του καθένα είναι διαφορετικά, το αποτέλεσμα είναι πιο άρτιο και ισορροπημένο. Αντίθετα, όταν δύο άνθρωποι είναι μαζί και έχουν ίδια ενδιαφέροντα, ικανότητες και ασχολίες, τότε τα πλεονεκτήματα τους, αλλά και οι αδυναμίες τους είναι παρόμοια. Το γεγονός αυτό είναι προβληματικό, διότι ο ένας δεν καλύπτει τα κενά του άλλου και δεν βελτιώνει τα ελαττώματα του άλλου. Απόρροια αυτού είναι η δημιουργία ενός μεγάλου χάσματος μεταξύ αδυναμιών και πλεονεκτημάτων στο οικοδόμημα αυτό. Το μη ισορροπημένο αυτό οικοδόμημα, δεν είναι αδύνατο να υπάρξει, ωστόσο οι ισορροπίες είναι πολύ εύθραυστες και η Αγάπη ευάλωτη. Αυτή άλλωστε είναι η μαγεία της φύσης. Πίσω από το διαφορετικό κρύβεται η Αγάπη, πίσω από το διαφορετικό και το απλό.

Όλοι μας την έχουμε ανάγκη, είναι η κινητήριος δύναμη που μας τροφοδοτεί με ζωή. Η Αγάπη είναι το πλέον ουσιαστικότερο και απαραίτητο συστατικό της ζωής. Χωρίς αυτό, όλοι είμαστε αδύναμοι, ευάλωτοι και τρωτοί στην πραγματικότητα, που πολλές φορές είναι σκληρή. Με άλλα λόγια, η Αγάπη είναι μια υπαρκτή εξιδανικευμένη ουτοπία μέσα σε μια σκληρή πραγματικότητα. Είναι η ουσία της ύπαρξης. Κλείνοντας, παραθέτω μια φράση του Ν. Καζαντζάκη που περιγράφει αυτήν την έννοια της Αγάπης πολύ εύγλωττα και πολύ κοντά στην δική μου προσέγγιση: « Τι είναι αγάπη; Δεν είναι συμπόνια μήτε καλοσύνη. Στην συμπόνια είναι δύο, αυτός που πονά και αυτός που συμπονάει. Στην καλοσύνη είναι δύο, αυτός που δίνει και αυτός που δέχεται. Μα στην αγάπη είναι ένα. Σμίγουν οι δύο και γίνονται ένα. Δεν ξεχωρίζουν. Το εγώ και εσύ αφανίζονται. Αγαπώ θα πει χάνομαι…»

Αγάπα, λοιπόν, και μην φοβάσαι αν χαθείς, αυτό που θα προκύψει θα είναι σίγουρα πολύ καλύτερο. Αγάπα και μην φοβάσαι αν εκτεθείς. Βρες την δύναμη να αντέξεις την Αγάπη, να αγκαλιάσεις την διαφορετικότητα του άλλου και τότε, στο τέλος της ημέρας, μια νέα ζωή, πιο όμορφη, θα ξετυλιχθεί στα πόδια σου και εκείνη την φοβερή στιγμή θα είσαι πιο έτοιμος από ποτέ για να την ζήσεις.

[Εικαστικό σχόλιο κειμένου: Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης, Στην Αυλή, 1944, λάδι σε κοντραπλακέ]