"Με τ' άλλα μάτια…" - Κυριακή της Ορθοδοξίας

"Philip und Nathanael" - W.J. Morgan

Γράφει ο π. Βασίλειος Αργυριάδης

Η σημερινή ευαγγελική περικοπή μάς διηγήθηκε την πρώτη συνάντηση ενός μαθητή με τον Χριστό. Η πρώτη αυτή συνάντηση του Ναθαναήλ με τον Κύριο, κατέληξε σε μια υπόσχεση του Χριστού:«Μείζω τούτων ὄψει» — θα δεις πολύ σπουδαιότερα πράγματα από αυτό που είδες… Τι ήταν αυτό που είχε δει ο μαθητής; Είχε δει έναν δάσκαλο να του φανερώνει ότι γνώριζε πού ήταν και τι έκανε ο ίδιος, πριν τη συνάντησή τους — «πριν συναντηθούμε, σε είδα που καθόσουν κάτω από τη συκιά». Κι αυτή η θαυμαστή διορατικότητα του δασκάλου ξάφνιασε τον Ναθαναήλ. Αλλά ο Χριστός του υπόσχεται ότι θα δει σπουδαιότερα πράγματα από αυτό.

Είκοσι κεφάλαια μετά, ο ίδιος ευαγγελιστής, ο ευαγγελιστής Ιωάννης, θα μας διηγηθεί την τελευταία συνάντηση που είχε ο Χριστός με έναν άλλο μαθητή, τον Θωμά. Εκεί, ο αναστημένος Χριστός θα βάλει και τον Θωμά να δει κάτι θαυμαστό, τις πληγές Του από τη Σταύρωση. Θα του πει όμως κάτι διαφορετικό: «Μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες» (Ιωάν. 20,29) — μακάριοι αυτοί που πίστεψαν χωρίς να δουν. Στον ένα μαθητή υπόσχεται ότι θα δει και μάλιστα πράγματα σπουδαία. Στον άλλο μαθητή, μοιάζει σαν να αποδοκιμάζει όποιον λαχταρά κάτι να δει. Γιατί συμβαίνει αυτό; Θα τα καταλάβουμε όλα, αν αναζητήσουμε το βαθύτερο περιεχόμενο της σημερινής ευαγγελικής περικοπής. Διότι ο Χριστός δεν υπόσχεται απλώς στον Ναθαναήλ ότι θα δει σπουδαιότερα πράγματα από αυτό που είδε, αλλά του αποκαλύπτει κιόλας ποιά θα είναι αυτά: «Σας βεβαιώνω ότι σύντομα θα δείτε να έχει ανοίξει ο ουρανός και οι άγγελοι του Θεού να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν πάνω στον Υιό του Ανθρώπου». Τι σημαίνει αυτό; Και γιατί είναι σπουδαιότερο;

Η φράση αυτή, όπως και όλη η σημερινή ευαγγελική περικοπή, είναι μια παραπομπή στην ιστορία του πατριάρχη Ιακώβ. Ο Ιακώβ ήταν αυτός που είχε δει σε ενύπνιο όραμα μια μεγάλη σκάλα να εκτείνεται από τον ουρανό ως τη γη και πάνω της να ανεβοκατεβαίνουν άγγελοι. Ο Θεός, σ’ αυτό το όραμα, υποσχέθηκε στον Ιακώβ πως θα είναι μαζί του και θα του χαρίσει μια ολόκληρη χώρα κι οι απόγονοί του θα ευλογηθούν και η ευλογία θα επεκταθεί σε όλα τα έθνη της γης. Κι ο Ιακώβ ονομάστηκε Ισραήλ κι οι απόγονοί του Ισραηλίτες. Και να που τώρα ένας απόγονός του, ένας άδολος Ισραηλίτης, ο Ναθαναήλ, βρίσκεται μπροστά σ’ ένα δάσκαλο και τον βλέπει να κάνει πράγματα θαυμαστά. Και ο δάσκαλος τού αποκαλύπτει πως η σκάλα εκείνη που είδε ο Ιακώβ να ενώνει γη και ουρανό είναι αυτός ο ίδιος ο Χριστός. Αυτός είναι που ενώνει τον άνθρωπο και τον Θεό σε ένα πρόσωπο. Αυτός είναι που γεφυρώνει όλη την απόσταση ουρανού και γης. Πλέον, οι άγγελοι του ουρανού έχουν σκάλα να ανεβοκατεβαίνουν — όλες οι ευλογίες δηλαδή του Θεού μπορούν να γίνουν κτήμα των ανθρώπων και οι άνθρωποι μπορούν να βρουν παρρησία ενώπιον του Θεού, να εναποθέσουν κάθε πόνο τους στον ουρανό. Ο Χριστός έγινε σκάλα κι όλος ο ουρανός κατέβηκε στη γη. Ο Χριστός έγινε σκάλα κι όλη η γη ανέβηκε στον ουρανό. Αυτό είναι το σπουδαιότερο που υποσχέθηκε ο Χριστός ότι θα δει ο Ναθαναήλ: θα δει και θα κατανοήσει μέσα του τι είναι πραγματικά ο Χριστός και τι έφερε στον κόσμο.

Ο Ναθαναήλ έκτοτε είδε κι άλλα πράγματα με τα μάτια του σώματός του. Είδε τον Χριστό να διδάσκει, να θεραπεύει, να κάνει θαύματα, ακόμα και να ανασταίνει νεκρούς. Μα δεν ήταν αυτά τα σπουδαιότερα. Αυτά τα είδαν και οι Φαρισαίοι και δεν πίστεψαν. Τα είδαν και οι μαθητές, κι ωστόσο με τη σύλληψη του δασκάλου, σκόρπισαν˙ στη σταύρωση, φοβήθηκαν και κρύφτηκαν. Το τι είναι ο Χριστός και τι έφερε στον κόσμο, οι μαθητές το κατάλαβαν όταν άνοιξαν τα μέσα μάτια τους, κατά τη μέρα της Πεντηκοστής. Όσα είδαν τα μάτια του σώματός τους ήταν σπουδαία, μα τα κατάλαβαν όταν το Άγιο Πνεύμα άνοιξε τα άλλα μάτια τους. Διότι είναι με την όραση της καρδιάς μας που μπορούμε να γνωρίσουμε το μυστήριο του Χριστού και της αγάπης του Θεού. Αυτός είναι και ο λόγος που ο αναστημένος Χριστός είπε στον Θωμά «Μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες» — είναι ευλογημένοι αυτοί που θα εμπιστευτούν όχι τα μάτια του σώματός τους, αλλά τα άλλα μάτια τους, τα εσωτερικά. Κι είναι ευλογημένοι, γιατί μ’ αυτή την όραση θα μπορέσουν να δουν τον Χριστό σαν σκάλα προς τον ουρανό. Τόσο στον Ναθαναήλ, όσο και στον Θωμά, για το ίδιο πράγμα μίλησε ο Χριστός: για τα άλλα μάτια!

Ποιος ήταν όμως ο Ναθαναήλ που αξιώθηκε τόσα πράγματα; Ήταν ένας άδολος Ισραηλίτης που ζούσε με τη λαχτάρα να γνωρίσει τον Μεσσία. Καθόταν κάτω από το δέντρο και μελετούσε τον Νόμο (αυτό μας λένε οι ερμηνευτές ότι σημαίνει η αναφορά της συκιάς — έτσι έκαναν οι ευσεβείς Ισραηλίτες). Κι όταν ακούει από τον Φίλιππο τα νέα για τον δάσκαλο, αμέσως ρωτά, αμφιβάλλει («ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι;») θέλει να μάθει. Κι αφήνει τις θεωρίες και σηκώνεται να πάει να δει. Κι όταν βρίσκει τον δάσκαλο κι ακούει να του λέει «να ένας αγαθός Ισραηλίτης!», ο Ναθαναήλ δεν αφήνεται στον έπαινο˙ ξαναρωτά: «κι εσύ πού με ξέρεις;». Όλα αυτά δείχνουν έναν άνθρωπο γεμάτο λαχτάρα και προσμονή, δίχως «εύκολες» επαναπαύσεις. Σ’ αυτή τη λαχτάρα, ο Χριστός ανταποκρίνεται με ένα θαυμαστό γεγονός, για τα σάρκινα μάτια του Ναθαναήλ, και με μια υπόσχεση, για τα άλλα μάτια του, τα μάτια του μέσα εαυτού.

Όλα αυτά λένε πολλά και για μας σήμερα. Τα άλλα μάτια μας, τα μάτια του μέσα ανθρώπου ανοίγουν όταν το θέλει ο Θεός˙ όταν το Άγιο Πνεύμα μάς επισκέπτεται και μας αξιώνει να ακουμπήσουμε με εμπιστοσύνη τον εαυτό μας στον Χριστό. Μα αυτό δεν γίνεται χωρίς προϋποθέσεις από τη μεριά μας. Θέλει από μας να μελετάμε τις εντολές του Θεού, όπως ο Ναθαναήλ. Και μέσα από τις εντολές και την εφαρμογή τους, να καλλιεργούμε τη λαχτάρα και την επιθυμία μας. Ακόμα και με το σώμα μας να διακονούμε αυτή την αναζήτηση, όπως εκείνος ξεβολεύτηκε από τη σκιά του δέντρου για να ψάξει και να βρει τον δάσκαλο. Τούτη την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής, ξέρουμε πως η περίοδος που διανύουμε μας προσφέρει πολλές ευκαιρίες να καλλιεργήσουμε την επιθυμία και τη λαχτάρα μας, ακόμα και με το σώμα μας: έχουμε μπροστά μας το άθλημα της νηστείας και τις πολλαπλές ευκαιρίες της προσευχής. Ξεβολεύουμε τον εαυτό μας, βγαίνουμε από το σπίτι μας και ερχόμαστε στο ναό, σε απόδειπνα, προηγιασμένες, μεγάλους κανόνες, ακάθιστους ύμνους˙ ενώνουμε τη φωνή μας με τη φωνή όλων των χριστιανών προς τον Θεό. Όλα αυτά είναι ένας τρόπος να καλλιεργήσουμε την επιθυμία μας, να την κάνουμε λαχτάρα και προσμονή για τον Θεό. Κρατάμε τα μάτια του σώματός μας ανοιχτά, καλώντας Τον να μας ανοίξει και τα άλλα μάτια. Για να Τον δούμε, να Τον αναγνωρίσουμε, να ακουμπήσουμε πάνω Του όλο μας τον εαυτό.

Ίσως γι’ αυτά τα άλλα μάτια είναι που θέλει κι η Εκκλησία να μας μιλήσει, όταν μας καλεί τούτη την Κυριακή, Κυριακή της Ορθοδοξίας, να γιορτάσουμε το ιστορικό γεγονός του τέλους της Εικονομαχίας και της αναστήλωσης των ιερών εικόνων. Διότι οι Πατέρες, μέσα απ’ αυτή την ιστορική περιπέτεια, μάς δίδαξαν πως οι εικόνες δεν έχουν αξία για τα ξύλα και τα χρώματά τους ή τις ζωγραφικές τους παραστάσεις (καλότεχνες ή μη), που βλέπουν τα μάτια του σώματός μας, αλλά γι’ αυτό στο οποίο μάς παραπέμπουν. Κι αυτό στο οποίο μάς παραπέμπουν, μόνο με έναν τρόπο μπορούμε να το δούμε: με τα άλλα μάτια!

Ας ευχηθούμε να μας αξιώσει ο Θεός να καταλάβουμε πόση αξία έχει η όραση της καρδιάς και να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να καλλιεργήσουμε τη λαχτάρα και την επιθυμία μας για τον Θεό. Γιατί τότε θα μας αξιώσει ο Θεός να «δούμε» στον Χριστό τη σκάλα που ενώνει τον ουρανό με τη γη. Θα μας αξιώσει να καταλάβουμε το μυστήριο του Χριστού και να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας στον Σταυρό και την Ανάστασή Του, που θα γιορτάσουμε σε σαράντα μέρες από σήμερα.