e-περιοδικό της Ενορίας Μπανάτου εν Ζακύνθω. Ιδιοκτήτης: Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας (pakapodistrias@gmail.com), υπεύθυνος Γραφείου Τύπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου. Οι δημοσιογράφοι δύνανται να αντλούν στοιχεία, αφορώντα σε εκκλησιαστικά δρώμενα της Ζακύνθου, με αναφορά του συνδέσμου των αναδημοσιευόμενων. Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Τα νεότερα στα θεματικά ένθετα

Σάββατο 30 Ιουνίου 2007

Μια εβδομάδα με τους Έλληνες της πόλης Grenoble της Γαλλίας












Η Γκρενόμπλ (Grenoble), μια πανέμορφη πόλη 160.000 περίπου κατοίκων στα νοτιοανατολικά της Γαλλίας, φιλοξενεί μιαν εύρωστη ελληνορθόδοξη Κοινότητα, η οποία υπάγεται εκκλησιαστικά στην Ιερά Μητρόπολη Γαλλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Την Κοινότητα αυτήν είχα την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά, μαζί με την οικογένειά μου, έναν χρόνο πριν (τον Ιούλιο του 2006), καλεσμένος και φιλοξενούμενος του ιερατικώς προϊσταμένου εκεί Πρωτοπρεσβυτέρου Γερασίμου Σκαρτσή, Ζακυνθινού ως προς την καταγωγή, προσωπικού μου φίλου και συμφοιτητή.

Ο κομψός βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου, το Πρεσβυτέριο, το ελληνικό Σχολείο και το Νηπιαγωγείο που συστεγάζονται, αποτελούν το κέντρο ενδιαφέροντος και αναφοράς των Ελληνορθοδόξων της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας είναι ο κ. Βασίλης Ζάμπαλας, ένας ευγενέστατος άνθρωπος προσφοράς και αγάπης, ο οποίος, συνεργαζόμενος άριστα με τον δυναμικό και φιλοπρόοδο Εφημέριο και όλα τα μέλη και τα στελέχη της Παροικίας, έχει κατορθώσει να συμβιώνουν άπαντες αρμονικότατα, κάτω από την ευεργετική σκέπη του Άι Γιώργη, του προστάτη και πολιούχου τους. Αξίζει εδώ πληροφοριακά ν’ αναφέρουμε, ότι στις αυλές του Άι Γιώργη λειτουργούν επίσης μ’ επιτυχία ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Ορφεύς», με Τμήμα Ελληνικών Παραδοσιακών Χορών, Τμήμα Χορωδιακό και Τμήμα Θεατρικό, αλλά και Μουσικό Συγκρότημα. Η Ελληνική Γλώσσα βρίσκεται (και πρέπει να βρίσκεται) στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και της όλης προσπάθειας της Κοινότητας, με τμήματα παιδιών και ενηλίκων. Κάτι που αποδεικνύει, ότι δεν ξεχνούν τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη στο "Άξιον εστι":


"Τη γλώσσα μού έδωκαν ελληνική
(...).
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου.
(...)
Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!"

Οι εντυπώσεις μας από τον ευλογημένο εκείνον τόπο δεν πρόκειται να εξαλειφθούν ποτέ. Όλοι μάς αγκάλιασαν με αγαπητική διάθεση, με θερμότατα αισθήματα, μάς έμπασαν φιλικότατα στα σπίτια τους, οργάνωσαν συνεστίαση και ξεναγήσεις για χάρη μας, ενώ η συγκίνηση εκτοξεύτηκε στο ζενίθ κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας στον Άη Γιώργη, μαζί με τον φίλο συν-αδελφό παπα Γεράσιμο. Άνθρωποι θερμοί με εγκαρδιότητα που "σκλαβώνει", γλυκύτατοι, με πίστη εκδηλωτική και αφοσίωση υποδειγματική στις προγονικές τους παραδόσεις. Το έργο τους είναι άκρως ευθυνοφόρο και αξίζουν (τουλάχιστον) τη σκέψη μας και την ηθική μας συμπαράσταση. Στους καλοσυνάτους πλοηγούς αυτής της ευλογημένης πνευματικής Κιβωτού στη νοτιοανατολική Γαλλία (εννοώ τον π. Γεράσιμο και τον κ. Βασίλη) αφιερώνεται κυρίως το σημείωμα ετούτο, μαζί με μια μικρή σταχυολόγηση από τις αναμνηστικές μας φωτογραφίες, για εμάς πολυτιμότατες! Ας είναι όλοι καλά, στην ευλογημένη τους ζωή, τις καλές τους οικογένειες και τα ειρηνικά τους έργα!!!
π. Π. Κ.

Πέμπτη 28 Ιουνίου 2007

Εικονισματάκια μέσα στις Εικόνες









Παρατηρώντας τις Ορθόδοξες Εικόνες, αίσθηση προκαλεί, ότι πλάι στα κεντρικά ιερά πρόσωπα ή στα κορυφαία γεγονότα που ιστορούνται πάνω στο ξύλο, στον τοίχο ή στο πανί, αναπτύσσονται δειλά-δειλά κάποιες άλλες φιγούρες (πρόσωπα, άγγελοι, ζώα ή πτηνά), στοιχεία του περιθωρίου, τα οποία πάντως έχουν λειτουργική και αδιάσπαστη, υπηρετική πάντως, σχέση με το κατ’ εξοχήν εικονιζόμενο.

Πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα μπορεί ν’ αντλήσει ο κάθε φιλότεχνος ή ο υποψιασμένος πιστός απ’ αυτά τα περιφερειακά εικονισματάκια των Εικονισμάτων. Άλλωστε, είναι κανόνας απαράβατος, ότι σε τελευταία ανάλυση από λεπτομέρειες και δευτερεύοντα στοιχεία συντίθεται συνήθως το όποιο Πρωτεύον και Κυριαρχικό, είτε μιλάμε για την Τέχνη, είτε για τη Ζωή.

Τέτοιες μικρές λεπτομέρειες, φιλικές μινιατούρες μέσα σε πολύ ενδιαφέρουσες Εικόνες από το Ναό της Φανερωμένης στο Μπανάτο παρουσιάζουμε παραπάνω, για τους ενδιαφερόμενους φίλους Επισκέπτες του ενοριακού μας αυτού διαδικτυακού πολυ-περιοδικού.

Τετάρτη 27 Ιουνίου 2007

Το μετασεισμικό Δημοτικό Σχολείο Βανάτου

Το 2θέσιον Δημοτικόν Σχολείον Βανάτου

Γυμναστικαί επιδείξεις σχολικού έτους 1967-68

Ορισμένοι εκ των μαθητών, 1970

Δραστηριότητες δια τον Ελληνικόν Ερυθρόν Σταυρόν
σχολικού έτους 1972-73

Κείμενο: π. Παναγιώτης  Καποδίστριας

Μετά τούς σεισμούς του 1953 και μια πρώτη προσωρινή καλυβένια κατασκευή, χτίστηκε στο Μπανάτο την δεκαετία του '60, όπως και στ' άλλα κεφαλοχώρια της Ζακύνθου, ένα νέο ξυλότυπο διθέσιο Δημοτικό Σχολείο. Το σχολείο αυτό κάλυψε τις εγκύκλιες σπουδές της νεολαίας του χωριού και της ευρύτερης περιοχής για τρεις τουλάχιστον -δίσεκτες ιστορικά- δεκαετίες.

Αποτέλεσε πνευματική κυψέλη για εκατοντάδες παιδιά, τα οποία έχουν σήμερα διαπρέψει -κατά τις δυνάμεις του ο καθένας- σε διάφορους τομείς της Επιστήμης και της Κοινωνίας. Αξέχαστες παραμένουν για τους απόφοιτους οι σχολικές στιγμές στο ευάερο και ευήλιο εκείνο κτίσμα: Μόρφωση καλή για την εποχή, επιμονή στη μάθηση έστω και δια της ράβδου όπου δεν έπιπτε λόγος, θεατρικές παραστάσεις και γυμναστικές επιδείξεις υποδειγματικές (αν και ξεπερασμένες υπό τη σύγχρονη οπτική της Παιδαγωγικής), ήρεμα κλάματα, χαρές, χοροί, τραγούδια, παιχνίδια, το συσσίτιο με γάλα γιδίσιο και φασολάδα στην ημερησία διάταξη, οι κορνιζαρισμένοι βασιλείς στο Γραφείο απαστράπτοντες, ο πάντοτε ανθηρός σχολικός μας κήπος, η έπαρση και η υποστολή της ελληνικής σημαίας!...

Οι μακροβιότεροι και αγαπητότεροι δάσκαλοι του Σχολείου μας υπήρξαν οι Μπανατιώτες α) Μαρία Κοντονή, σύζυγος Στέλιου Βλαχιώτη και β) Νικόλαος Κοντονής ή Κουμπούρας του ιερέως Χαραλάμπους. Και οι δύο διακρίνονται σε μιαν από τις δημοσιευόμενες εδώ φωτογραφίες.

Όπως όλα όμως στη ζωή μας -και οι στιγμές από το Δημοτικό- μαζί με το συγκεκριμένο Δημοτικό, ανήκουν στο παρελθόν. Ο καθένας τσουρουφλίζεται στον ιδιωτικό καύσωνά του, ενώ για τις ώρες της αναδρομικής περισυλλογής, ευτυχώς υπάρχουν οι αναμνηστικές φωτογραφίες, για να ξαναζωντανεύουν τα περασμένα...

Κυριακή 24 Ιουνίου 2007

Το φως μες στο ναό μας, μυστηριώδες και ιαματικό



Το ηλιακό φως μέσα στον ναό μας (και στην κάθε εκκλησιά) διοχετεύεται κατά τρόπον έκτακτο και μυστηριώδη. Πρόκειται για πλάγιο φως, όχι κυριαρχικό και αυτοφυές, επειδή άλλος είναι ο Κυριάρχης στον όλο χώρο και χρόνο. Είναι, μάλλον, επικουρικό των ιερών μορφών και των Μυστηρίων που τελούνται εδώ μέσα.

Αυτό το πλάγιο φως, λοιπόν, μεταπλάθει τα συναισθήματα και αποκτά χαρακτήρα αναγωγικό. Δημιουργεί ειδική ατμόσφαιρα ιεροπρέπειας, παρέχοντας τη βεβαιότητα, ότι εδώ μέσα εγκοσμιώνεται ο Ουρανός και ουρανίζεται ο Άνθρωπος.

Προσέξτε το φως των ναών μας και αφήστε να Σάς αγγίξει παραμυθητικά κι εντέλει ιαματικά.

Κλείνοντας αυτές τις σύντομες σκέψεις αναθυμούμαι ένα ποίημα του Αλεξανδρινού Ποιητή, του Κ. Π. Καβάφη, για την ατμόσφαιρα, που κυκλοφορεί μέσα στις εκκλησιές μας. Αξίζει ν' αναγνωσθεί απ' όλους:

ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Την εκκλησίαν αγαπώ - τα εξαπτέρυγά της,
τ' ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της,
τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της.

Εκεί σαν μπω, μές σ' εκκλησία των Γραικών
με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες,
με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες,
τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες
και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό -
λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό -
ο νους μου πιαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας,
στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό.

Σάββατο 16 Ιουνίου 2007

ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ. Βιβλίο με διαχρονική αξία

Υπομνηματισμός-Επιμέλεια:
Πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Καποδίστριας
Εκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, Ζάκυνθος 1998, σσ. 650

Ουσιαστική συμβολή στην Ορθόδοξη υμνογραφική βιβλιογραφία αποτελεί το μεγαλεπήβολο έργο υπό τον χαρακτηριστικό τίτλο «ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ» (έκδοση 1998). Πρόκειται για μιαν εξαντλητική καταγραφή, προς διάσωση και μάλιστα λειτουργική χρήση, όλων των γνωστών και αγνώστων υμνογραφικών κειμένων, που αφορούν σε Ζακυνθίους Αγίους, θαύματα λοιπών Αγίων που σχετίζονται με το ευφρόσυνο αυτό νησί του Ιονίου και ιδιαιτέρως τιμώνται εκεί, μνήμες σημαντικών γεγονότων, αλλά και περίπυστες εικόνες της Παναγίας.

Ο υμνογραφικός αυτός πλούτος απαρτίζεται από Ακολουθίες, Παρακλητικούς ή Λιτανευτικούς Κανόνες και Χαιρετισμούς, είτε σε σκόρπια απολυτίκια, κοντάκια και μεγαλυνάρια, τα οποία κατεξοχήν ψάλλονται στους Ναούς της Ζακύνθου.

Πηγές του «Εορτοδρομίου» αποτελούν: 
α) oι κατά καιρούς αποσπασματικές ή μεμονωμένες εκδόσεις ιερών Ακολουθιών, συμπληρωμένες από Κώδικες Βιβλιοθηκών (π.χ. της Μαρκιανής), 
β) oι παλαιές και δυσεύρετες φυλλάδες (ή τ' αντίγραφά τους για όσες έχουν ήδη κλαπεί κατά καιρούς, αλλά και πρόσφατα) που διασώζονται στους Ναούς μας, 
γ) τα ιστοριοδιφικά πονήματα εντοπίων ιστορικών (π.χ. του αλησμόνητου ιστορικού Ντίνου Κονόμου), 
δ) η υμνογραφική παραγωγή του Γερασίμου Μοναχού Μικραγιαννανίτου, Υμνογράφου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, του οποίου ολόκληρο το περί των Ζακυνθίων Αγίων έργο του περιλαμβάνεται στον εόρτιο αυτόν τόμο , με την ευγενική και φιλάγια παραχώρηση του δικαιώματος της δημοσιεύσεώς του από τους κληρονόμους του Μικραγιαννανίτες Πατέρες και 
ε) η ευλαβική και άκρως ποιητική γραφίδα του έγκριτου Υμνογράφου της Εκκλησίας Δρος Χαραλάμπους Μπούσια, ο οποίος στις μέρες μας πλουτίζει και κοσμεί τον ανθώνα του τοπικού «Εορτοδρομίου» με νέα «μυρίπνοα άνθη».

Το όλο έργο, που κυκλοφορεί σε μεγάλου σχήματος καλαίσθητο χρυσόδετο τόμο 650 σελίδων, διανθισμένων με πολλές (πρωτότυπες εν πολλοίς) τετραχρωμίες, προλογίζει ο Μητροπολίτης Ζακύνθου κ. Χρυσόστομος, ενώ την όλη επιμέλεια της έκδοσης και των υπομνημάτων είχε ο Πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Καποδίστριας, Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου.

Η έκδοση αυτή αποτελεί την πρώτη πλήρη και συστηματική αποτύπωση της Ζακυνθινής Υμνογραφίας και -δίχως άλλο- είναι απόκτημα για κάθε απαιτητικό ερευνητή, ναό, μονή ή βιβλιοθήκη, διαθέτει μάλιστα την από 17ης Δεκεμβρίου 1997 [αριθμ. Πρωτ. 3418/Διεκπ. 1477] 'Έγκριση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Πέμπτη 14 Ιουνίου 2007

Αλλοτινά κτίσματα του Μπανάτου, αθώρητα στο απρόσωπο σήμερα









Σαν να το ήξερα ότι σήμερα δεν θα υπάρχουν πια... Ήταν αρχές Σεπτεμβρίου του 1981, τότε που, οπλισμένος με μια (πολύ καλή για την εποχή) φωτογραφική μηχανή, τριγύριζα στο Τζάντε μας και αποτύπωνα ενδιαφέρουσες στιγμές κτισμάτων με προσωπικότητα. Και παρέμεναν στο προσωπικό μου αρχείο χρόνια μετά.


Ύστερα επέδραμε στο νησί μας η "πρόοδος" και η τάση για ξεθεμέλιωμα όλων εκείνων των στοιχείων, που θα μπορούσαν να μάς θυμίζουν τα παλιά. Αχ, αυτή η μανία του λαού μας γι' άκριτους και αβασάνιστους νεοτερισμούς... Ο κόσμος τριγύρω μας κτίζει, κτίζει και κτίζεται ήδη μέσα στ' απρόσωπα κτίριά του. Τα σπίτια του, εν πολλοίς άψυχα, υψώνονται περικακέστατα τριγύρω, συμπνίγοντάς μας.


Πάντως, από πλευράς μου διέσωσα, ό,τι μπόρεσα!... Τα παρουσιαζόμενα εδώ κτίρια-παλιότερες λαϊκές γωνιές του Μπανάτου, δεν υπάρχουν πια. Τα γκρέμισαν ή τα παράτησαν... Στη θέση τους βασιλεύει τώρα είτε το τσιμέντο της αυτοεπιβεβαίωσης είτε το χόρτο της αυτοεγκατάλειψης.


Ως μικρή κίνηση αντί-δρασης στην επίφοβη δράση των υπερφίαλων συντοπιτών έναντι του περιβάλλοντος χώρου μας, το Φθινόπωρο του 2002, μαζί με λαϊκά ποιήματα και τραγούδια της Ζακύνθου, πρωτοδημοσιεύτηκαν εκείνες οι πολύτιμες (για μένα) φωτογραφίες στο φιλόξενο και φιλόκαλο Περιοδικό του Δ. Σέρρα ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΑ ΦΥΛΛΑ 22 (2002) 563-581, στην εργασία υπό τον τίτλο "Τραγούδια του Τζάντε".


Σαν να το ήξερα, ότι σήμερα δεν θα υπάρχουν πια... Διέσωσα ό,τι μπόρεσα... Μακάρι να μπορούσα περισσότερα...

π. Παν. Καποδίστριας

Δευτέρα 11 Ιουνίου 2007

Δυο γραφικές προσκυνηματικές "κολόνες" στο Μπανάτο

Άγιος Βλάσιος

Η αρχαιότερη πληροφορία για την ύπαρξη ναού του Αγίου Βλασίου στο Μπανάτο έρχεται από το 1495. Μετά την επικράτηση των Βενετών, ο ναός περιήλθε στην κυριαρχία τους, οι οποίοι τον παραχωρούσαν κατά καιρούς, ανάλογα με τις ορέξεις και τα συμφέροντά τους σε διάφορους ιερωμένους. Το 1513 ο ναός ανήκε στον Βασίλειο Ρουσέλο, το δε 1545 στον Θ. Παλαμηδά. Το 1637 αναφέρεται ως gastaldo (επίτροπος, διαχειριστής) για τον Άγιο Βλάσιο ο Contestabile του Μπανάτου Παύλος Κοντονής. Στις 24 Φεβρουαρίου 1694 παραχωρήθηκε στον ιερέα Γεώργιο Βούλγαρι (αδελφό του πατέρα του Ευγενίου Βουλγάρεως). Ακολούθησε ο Κρητικός ιερ. Ανδρέας Αρμάκης, στον οποίον παραχωρήθηκε ισόβια με το από 30ής Ιουλίου 1707 Δουκικό Διάταγμα. Μ’ ένα άλλο Δουκικό Διάταγμα, αυτό της 17ης Δεκεμβρίου 1722, δόθηκε στον ιερ. Ιωάννη Κουρούμαλο και μ’ ένα επόμενο, από 11ης Σεπτεμβρίου 1756, στον ιερομόναχο Ευγένιο Τσουκαλά, κατόπιν στον ιερ. Νικ. Μαρίνο και τέλος (15 Σεπτεμβρίου 1778) στον Βερονέζο διάκονο Don Αντώνιο Μαφφέη, για τις υπηρεσίες του στην πατρίδα.

Κατά τον 20ό αιώνα μέχρι τις μέρες μας δεν υπήρξε πια ναός, παρά μόνον ένα παραδοσιακό προσκυνητάρι, όπου οι περίοικοι ανάβουν ευλαβικά θυμίαμα και καντήλι μπροστά στην εικόνα του Αγίου. Ιδιοκτήτης σήμερα είναι ο Αντώνης Κοντονής ή Καλλιπάς.

[Βλ. α) Λεωνίδα Χ. Ζώη, Λεξικόν Ιστορικόν και Λαογραφικόν Ζακύνθου, Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Αθήναι 1963, τ. 1, 96, β) Ντίνου Κονόμου, Εκκλησίες και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967, σ. 30 και γ) Μαριάννας Κολυβά, «Cattastico delle Chiese Greche Καταστίχωση των ορθόδοξων Ναών και Μονών της Ζακύνθου (το έτος 1637)», Θησαυρίσματα 34 (2004) 177-252].



Άγιος Νικόλαος στη Λουρίδα


Ο ναός αυτός ταυτίζεται με τον Άγιο Νικόλαο των Στραβοποδαίων. Από συμβόλαιο του 1583 προκύπτει, ότι υφίστατο ως ιερή στέγη το 1533, ενώ αδελφοί και κτήτορές του ήταν οι οικογένειες Στραβοπόδη, Ρίκου και Ζαρκάδη. [Βλ. Ντίνου Κονόμου, ό.π., σ. 101 εξ.]

Σύμφωνα με μια τοπική παράδοση, ο ναός κτίστηκε, για να ξορκιστεί ένα μεγάλο κακό, το οποίο συντελείτο σ’ εκείνη την περιοχή της Λουρίδας: Στα τέλη του 15ου-αρχές 16ου αιώνα δρούσε στο μέρος αυτό μια φοβερότατη συμμορία, η οποία σταματούσε τους περισσότερους περαστικούς, πού ανυποψίαστοι όδευαν προς τη Χώρα και αφού τούς λήστευε, τούς ξάπλωνε πάνω σ' ένα «ταβλάτσο» κι εφάρμοζε πάνω τους την αρχαία και αποτρόπαιη μέθοδο του Προκρούστη.
[Πληροφορία από τον γείτονα Παναγιώτη Δημ. Στραβοπόδη, (γεν. 1926)].

Στον χώρο του πάλαι ποτέ ναού υπάρχει σήμερα μόνο μια κομψή, φροντισμένη και ασβεστωμένη πάντα, «κολόνα» (δηλ. παραδοσιακό προσκυνητάρι δρόμου). Συχνά ευσεβείς διαβάτες σταματούν για ν’ ανάψουν το καντήλι και να προσευχηθούν, για ό,τι ο καθένας ποθούμενο.



Κυριακή 10 Ιουνίου 2007

Ψηφιακή καταγραφή ιερών αντικειμένων των ναών του Μπανάτου

Ολοκληρώθηκε πριν κάμποσες μέρες η ψηφιακή καταγραφή όλων των εικόνων, σκευών, αργυρόγλυπτων, παλαιών βιβλίων και όσων πολύτιμων ιερών αντικειμένων υπάρχουν στους ναούς της Ενορίας μας, δηλαδή σε αυτόν της Παναγούλας και σ' εκείνον της Φανερωμένης.
Η καταγραφή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο σχετικής απόφασης της Ιεράς Συνόδου και του Μητροπολίτη μας, η οποία αποβλέπει σε μια σύγχρονη μορφή αποτύπωσης και αρχειοθέτησης του πολύτιμου πολιτισμικού - πνευματικού υλικού όλων των ναών της πατρίδας μας, για κάθε χρήση.
Η καταγραφή έγινε από ειδική Επιτροπή, της οποίας μέλη είναι ο Αρχιμανδρίτης Διονύσιος Λυκογιάννης, Θεολόγος - ιστορικός ερευνητής και οι Αδελφοί Ανδρέας και Μάριος Θεοδόση, υπεύθυνοι του εύρωστου Εργαστηρίου Συντήρησης Εικόνων της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου.

Ήδη οι συγκεκριμένοι άξιοι και φιλότιμοι συντηρητές παρέλαβαν τέσσερις εικόνες από τις καταγεγραμμένες γι' αποκατάσταση στο Εργαστήριό τους, οι οποίες χρειάζονταν άμεση επέμβαση, λόγω σημαντικότητας, παλαιότητας και φθοράς απ' τις αλλεπάλληλες παρεμβάσεις του πανδαμάτορα Χρόνου. Πρέπει βέβαια να σημειωθεί, ότι μέχρι σήμερα έχουν συντηρηθεί (και άρα διασωθεί) πλείστες όσες και σημαντικές εικόνες της Ενορίας μας, είτε από τις υπηρεσίες του Μουσείου Ζακύνθου παλαιότερα, είτε από τους Αδελφούς Θεοδόση τα τελευταία χρόνια.
Να επισημανθεί τέλος, ότι με το έργο της ψηφιακής καταγραφής στο Μπανάτο έκλεισε ο κύκλος της αποτύπωσης των έργων εκκλησιαστικής Τέχνης στους ναούς του Δήμου Αρκαδίων και θ' ακολουθήσουν οσονούπω οι άλλοι Δήμοι του νησιού μας.

Σάββατο 9 Ιουνίου 2007

Για τη Δανειστική Βιβλιοθήκη της Ενορίας μας

Αμέσως μετά την ανάληψη των εφημεριακών καθηκόντων του (το 1987) στην Ενορία του Μπανάτου ο π. Π.Κ. θεώρησε άκρως απαραίτητο, μαζί με την ίδρυση της "Νεανικής Συντροφιάς Μπανάτου", να υπάρξει και μια υποτυπώδης Βιβλιοθήκη, ώστε να μπορούν τα παιδιά, αλλά και ο κάθε ενδιαφερόμενος ενορίτης ή μη, να έχει πρόσβαση στη Γνώση μέσω καλών κι επιλεγμένων βιβλίων. Τα πρώτα βιβλία προήλθαν από δωρεά του Εφημερίου, ο οποίος απευθύνθηκε σε πολλούς πνευματικούς ανθρώπους της Ζακύνθου και της πατρίδας μας, αλλά και γνωστούς εκδοτικούς οίκους. Ευχαρίστως ανταποκρίθηκαν οι περισσότεροι, μεταξύ των οποίων οι Εκδόσεις Άγκυρα, η Ιωάννα Τσάτσου, ο Ντίνος Κονόμος, η Μάχη Μουζάκη, ο Σπύρος Καββαδίας, ο Διονύσης Σέρρας και πλείστοι άλλοι ιδιώτες.

Σύμφωνα με τα τηρούμενα Αρχεία, το δανειστικό Τμήμα της Βιβλιοθήκης λειτούργησε από τον Νοέμβριο του 1988 μέχρι τον Μάρτιο του 2002 με ικανοποιητική (περί τις χίλιες αναγνώσεις) συμμετοχή, παιδιών κυρίως, στον δανεισμό. Στη συνέχεια το σχετικό Τμήμα σταμάτησε να λειτουργεί για τεχνικούς λόγους.

Τα βιβλία (λογοτεχνικά, θεολογικά, ιστορικά, παιδικά, περιοδικά κ.ά.) εν τω μεταξύ πλήθυναν πολύ και το Γραφείο του Ναού, όπου στεγαζόταν η Βιβλιοθήκη δεν χωρούσε πια. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τελευταία αποκτήθηκε το ογκώδες και πολυτιμότατο έργο της Ελληνικής Πατρολογίας του Migne. Εξαιτίας, λοιπόν, της πληθώρας των βιβλίων και αναζητώντας νέα στέγη για τη Βιβλιοθήκη, αποφασίστηκε η αναστολή λειτουργίας της ως ανοικτής στο κοινό, μέχρι να εξευρεθεί νέος τόπος και τρόπος της λειτουργίας της.

Κατά χρέος, είναι επιβεβλημένο ν' αναφερθούν τιμητικά οι κατά καιρούς εθελοντικά υπεύθυνοι της Βιβλιοθήκης νέοι μας, οι οποίοι στη συνέχεια διαπρέπουν στην επιστήμη του ο καθένας: Παρασκευή-Ελένη Παράσχη, Ιουστίνη Μούσουρα, Διονυσία Μούσουρα, Δέσποινα Καποδίστρια, Αθηνά Στραβοπόδη, Αναστάσιος Ζαρκάδης και Νίκος Καποδίστριας.

Τρίτη 5 Ιουνίου 2007

Ιστορικά στιγμιότυπα από την Παναγούλα στο Μπανάτο

[Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το υπό έκδοσιν βιβλίο του Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτη Καποδίστρια, "Δυο Μπανατιώτες αφηγητές ζακυνθινού λαογραφικού υλικού" από τις εκδόσεις "Συλλογές"]


1. Τo Κόνισμα

Η «Παναγούλα», η εφέστια Εικόνα της κωμόπολης του Μπανάτου (έδρας του νεοσύστατου Δήμου Αρκαδίων) στη Ζάκυνθο, κοσμεί τον ομώνυμο Ναό, ο οποίος, σε προγενέστερη φάση του, πρωτοσυναντιέται ως Μοναστήριον το 1510.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για δυο Εικόνες. Σύμφωνα με την τοπική Παράδοση, το παλαιότερο και μικρότερο Κόνισμα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας (το οποίο, διαστ. 27Χ36 εκατοστών και φέροντας ασημένια επένδυση, φυλάσσεται στον παραπάνω Ναό, μέσα σε ιδιότυπη αχιβαδοειδή μικρή Καθέδρα), βρέθηκε με τρόπο θαυμαστό μέσα στα βάτα, τα οποία υπήρχαν άλλοτε εκεί ακριβώς όπου αργότερα χτίστηκε ο Ναός.


Η δεύτερη Εικόνα της Θεοτόκου, γνωστότερης ως «Παναγούλας» και διαστάσεων 61Χ93 εκατοστών, φέρει ενδιαφέρουσα επίσης ασημένια επένδυση («πουκάμισο») με ραφή στη μέση.


Στο πίσω μέρος του ξύλου της Εικόνας, μέσα σε όμορφο κι ενδιαφέροντα φυτικό διάκοσμο φέρει την ένδειξη: «1742 ΧΕΙΡ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΛΕΡΓΗ». Η επιγραφή αυτή, σύμφωνα με επιτόπια έρευνα ειδικών του Μεταβυζαντινού Μουσείου Ζακύνθου, θεωρείται μη γνήσια:


Η Εικόνα πάντως φυλάσσεται μέσα σε ξυλόγλυπτη Καθέδρα, τύπου επτανησιακού μπαρόκ. Συγκεντρώνει τον βαθύτατο σεβασμό του πιστού λαού της περιοχής διαχρονικά, τη μετάνοια και τα πλείστα όσα τάματά του.

2. Το φημισμένο Πανηγύρι

Το Πανηγύρι της Παναγούλας στο Μπανάτο πραγματοποιείται κάθε χρόνο μεταξύ 6ης και 12ης Σεπτεμβρίου. [Τούτο ίσχυσε μέχρι το 2005. Για τα επόμενα χρόνια η επικρατούσα σκέψη είναι να πραγματοποιείται ανήμερα στην εορτή της Κοιμήσεως, 15 Αυγούστου. Όπερ και καθιερώθηκε πια]. Υπήρξε το δεύτερο από τα τρία παραδοσιακά φθινοπωρινά πανηγύρια της Ζακύνθου (δηλ. Οσίου Ιωσήφ του Σαμάκου στο Γαϊτάνι, Παναγούλας Μπανάτου και Σπηλούλας Καληπάδου), τα οποία ελάμβαναν χώραν αμέσως μετά το θερινό πανηγύρι του Πολιούχου Αγίου Διονυσίου. [Βλ. Eliezer (: Νιόνιου Μελίτα), «Τρία φθινοπωρινά πανηγύρια του Κάμπου», Εφημερίδα Ζακυνθινό Βήμα, Ζάκυνθος 15.9.1980, σ. 1. Το ίδιο κείμενο δημοσιεύτηκε οριστικά στο, Του ίδιου, Ντόπια και ... ξενωτικά. Χρονογραφήματα (1979-1982), εκδ. Μπάστα, Ζάκυνθος 2000, σ. 97 εξ.]

Διακρινόταν για τη μεγαλοπρέπειά του και τη μεγάλη συμμετοχή λαού απ' όλο το νησί. Σε πρώτη ανάγνωση δεν έχει αιτία ύπαρξης μέσα στον Σεπτέμβριο, αφού το Δεκαπενταύγουστο (οπότε γιορτάζει ο ναός) είναι μακριά, παρότι στη Ζάκυνθο ανέκαθεν συνηθίζεται ν' απέχει η κατ' εξοχήν γιορτή απ' το πανηγύρι.

Κατά πάσα πιθανότητα, πρόκειται για μια πανηγυρική σύναξη προς τιμήν της Παναγίας, σε μια χρονική στιγμή, κατά την οποίαν έχει ολοκληρωθεί ο αγώνας και η αγωνία του Τρύγου και ο κόσμος του χωριού έχει ησυχάσει από τις πολλές δουλειές, αλλά ταυτόχρονα μπορεί ανετότερα τώρα να συνεισφέρει οικονομικά στην πολυέξοδη συνήθως διοργάνωση της παραδοσιακής αυτής φιέστας. Πώς; Μα, προσφέροντας ο καθένας στην Επιτροπή του Πανηγυριού (αν δυσκολεύεται να δώσει χρήματα, κάτι συνηθισμένο σε καιρούς δύσκολους) λίγη από την σταφίδα του, που βρίσκεται ήδη μισοψημένη στ' αλώνια.

Τούτο σημαίνει, ότι την προηγούμενη πάντα Κυριακή από εκείνην που έχει ορισθεί για το πανηγύρι, μια Επιτροπή σεβαστών συγχωριανών υπό τον Εφημέριο επισκέπτεται όλα τα σπίτια της περιοχής. Ο ιερέας κρατά τη λεγόμενη «κασέλα» ή «κασελέτα» ή «κασελέτο» της Παναγίας, δηλαδή το ασημόντυτο εκείνο κουτί-μικρό φορητό χρηματοκιβώτιο, που διαθέτουν όλες οι παλιές εκκλησίες της Ζακύνθου. Η «κασελέτα» προτάσσεται και προσκυνείται απ' όλη την οικογένεια κι εκεί μέσα ρίχνει ο καθένας την όποια χρηματική του ενίσχυση για «τσι φωτίες του πανηγυριού» ή προσφέρει όση σταφίδα προαιρείται μέσα στα μεγάλα καλάθια (τα «μαλαθούνια») ή στα τσουβάλια, που κουβαλούσε συνήθως κάποιο γαϊδουράκι. Η προσφορά σταφίδας ήταν πολύ συνηθισμένη μέχρι περίπου το 1980.

Την επόμενη μέρα, Δευτέρα προ του πανηγυριού, χτυπιέται το «πρώτο σένιο» (η πρώτη επίσημη αναγγελία του, το πρώτο σινιάλο του), δηλαδή ρουκέτες, πολύκροτες μπόμπες και πολλά καμπανίσματα ως χαρμόσυνη διαφήμιση της γιορτής προς κάθε κατεύθυνση. Τα "σένια" συνεχίζονται να χτυπιούνται κάθε σούρουπο καθ' όλη αυτή την εβδομάδα.

Την Παρασκευή προ του πανηγυριού το χωριό μοσχομυρίζει από τα εφτάζυμα (το ειδικά επιμελημένο αυτό ψωμί των πανηγυριών και των γιορτών), το οποίο ζυμώνουν πολλές παραδοσιακές νοικοκυρές.

Το πρωί της κυριώνυμης μέρας του Μπανατιώτικου πανηγυριού γίνεται η επίσημη θεία Λειτουργία, παλαιότερα Αρχιερατική, χωρίς όμως μεγάλη συμμετοχή λαού, διότι όλοι ετοιμάζουν τις... δυνάμεις τους για το απόγευμα.


Από νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας, λοιπόν, το «ταμπουρλανιάκαρο» προδιαθέτει ευχάριστα και γοητευτικά για την κορύφωση της γιορτής, με την Παράκληση, ψαλλόμενη πάντοτε και απαράβατα κατά το ζακυνθινό εκκλησιαστικό ιδίωμα, τη Λιτανεία του Κονίσματος της Παναγούλας και κατόπιν τους χορούς και όλα τα παρεπόμενα.

Με το "πέσιμο του ήλιου" και υπό τα εκκωφαντικά "σμπάρα" του "Κάστρου" (της ειδικής δηλαδή κατασκευής πυροτεχνημάτων, που εκπυρσοκροτούν όλα μαζί αυτή τη στιγμή) το Κόνισμα προβάλλει από την κεντρική θύρα του Ναού. Ρίγη συγκίνησης, κατάνυξης και πνευματικής ανάτασης στο παριστάμενο πλήθος, Κλήρο και Λαό! Πυροτεχνήματα, ψαλμωδίες, προσευχές, σταυροκοπήματα! Οι ευσεβέστεροι μάλιστα των χωρικών βγάζουν έξω, στην πόρτα του σπιτιού ή του κήπου τους, στους κεντρικούς δρόμους απ' όπου θα διαβεί «Η Παρθένα η Κυρά», μικρά τραπέζια ή καθίσματα με φροντισμένα, συνήθως λευκά καλύμματα ή κεντήματα, πάνω στα οποία έχουν αποθέσει ευλαβικά ένα εικόνισμα, καντηλάκι, κερί και λιβανιστήρι αναμμένα.


Καθώς περνά το περίπυστο Κόνισμα, ο ιερέας είθισται να δέεται υπέρ της καλής υγείας της συγκεκριμένης Οικογένειας, ενθυμούμενος κυρίως τους ξενιτεμένους, αν βέβαια υπάρχουν στο σπιτικό αυτό. Οι γέροντες της Οικογένειας επιθυμούν πολύ ν' ακούσουν τον Εφημέριό τους να εύχεται π.χ.: "Έτι δεόμεθα υπέρ υγείας και προκοπής του δούλου του Θεού Κωστάκη, ευρισκομένου εν Αμερική". [Το υποκοριστικό παραπέμπει στο ότι ο ξενιτεμένος έφυγε νέος στα ξένα. Έτσι λοιπόν τον θυμάται και τον αναφέρει προσευχητικά η τοπική κοινωνία δια στόματος του ιερέα].

Της όλης πομπής προηγείται πάντα ο Επίτροπος του ναού, κρατώντας δίσκο (το λεγόμενο «βατσέλι»), όπου αποθέτουν τον οβολό τους οι παρακολουθούντες φιλέορτοι, αλλά κυρίως οι ντόπιες οικογένειες, οι οποίες περιμένουν ευλαβικά να διαβεί από μπροστά τους η ιερή πομπή, αλληλευχόμενες "Και του χρόνου"!!!



3. Οι κλοπές

Κάνοντας μιαν ιστορική αναδρομή στα εκκλησιαστικά Χρονικά του Μπανάτου, διαπιστώνουμε, ότι τρεις φορές στο πέρασμα των αιώνων έχουν συμβεί σοβαρότατες παραβιάσεις του Ναού της Παναγούλας, προστάτισσας του χωριού, από κλέφτες.

Ικανά ιστορικά στοιχεία διαθέτουμε για την πρώτη, αυτήν του 18ου αιώνα. Αντλούμε χρησιμότατα στοιχεία από τον λόγιο Δημήτριο Πυρρή (1700-1750) και από το πολυτιμότατο κείμενό του «Διήγησις περί της πανούκλας της Ζακύνθου στους 1728». Γράφει χαρακτηριστικά:

«Στους 1726, Φεβρουαρίου 16. Τον αυτόν χρόνον είχαν κλέψει τές κάτωθεν εκκλησίες και έγδυσαν και πολλά άγια και θαυματουργά κονίσματα, ήγουν τον άγιον Ευστάθιον, τον Άγιον Σπυρίδωνα, τον Άγιον Κωνσταντίνον, και έβγαλαν και το πουκάμισο της Θεοτόκου Μιρακουλόζας, την Αγίαν Μαρίνα του Κουλουρά, την Κυρία την Παπαντή, την Παναγούλα εις το Μπανάτο, και τον Άγιο Παντελεήμονα, παίρνοντας τα καντήλια, λαμπάδες, πουκάμισα, τροπάρια, κορόνες, θυμιατά και όλα τα άγια σκεύη των άνωθεν εκκλησιών· εις την Κυρία την Παπαντή ως και τον Άγιον Άρτον έριξαν χάμου. Μην ηξεύροντας τινάς τους αυτούς κλέπτας έβαλαν αφορεσμούς πολλοτάτους με προτζεσιόνες [λιτανείες], με τα αυτά άγια και εγδυμένα κονίσματα, από τόπον εις τόπον, σημαίνοντας όλες οι εκκλησίες νεκρικάτα, οπού ο κόσμος έφρισσεν και πολλότατα δάκρυα εχύνοντο, αμή δεν ήτον τρόπος να φανερωθούν αυτοί οι κακότροποι δαίμονες, έως ότου ο Θεός εφανέρωσε τα πάντα με μεγάλον θυμόν και οργήν του. (...)» [Ντίνου Κονόμου, Ζακυνθινά Χρονικά (1485-1953), Αθήνα 1970, σ. 109 εξ.]


Ο Δημήτριος Πυρρής, ο σπουδαίος αυτός χρονικογράφος, εκφράζοντας και διασώζοντας τα τότε πιστεύματα του ζακυνθινού λαού, αποδίδει την επιδημία της πανούκλας που ενέσκυψε στον τόπο δυο χρόνια αργότερα (1728) και σκότωσε χιλιάδες λαού, σε αυτή την αλυσίδα των κλοπών των διαφόρων ναών της εποχής εκείνης.


Για την δεύτερη κλοπή (αυτή των τελών του 19ου αιώνα, Εφημερίου όντος του Ιωάννη Ροδίτη ή παπα-Αντωνέλου), λιγοστά στοιχεία μάς παρέχει η τοπική παράδοση, σύμφωνα με την οποίαν οι κλέφτες παραβίασαν με «δράπανο» την πίσω δυτική εξώθυρα του προσεισμικού -εννοείται- ναού. Μέχρι που γκρεμίστηκε ο παλαιός ναός, για να κτισθεί ο νεότερος σημερινός, σωζόντουσαν ακόμη τα σημάδια στην πόρτα.


Εσχάτως πληροφορούμαστε, από νεοδημοσιευμένη καταγραφή γεγονότων της εποχής, ότι η κλοπή αυτή έγινε στις 20 Νοεμβρίου 1892:
«Παρασκευή, εν τω Βανάτω, άγνωστοι, διαρρήξαντες τη θύρα της Θεοτόκου Παναγούλας, αφήρεσαν εν κιβώτιο, περιέχων δρχ. 300 και όλα τα αφιερώματα, χρυσά και αργυρά, αξίας άνω των 500 δραχμών.» [Ιωάννη Μ. Δεμέτη, Κυριώτερα συμβάντα της νήσου Ζακύνθου 1874-1907 υπό Διονυσίου Κλάδη του ιερέως Παναγιώτη, εκδ. Τρίμορφο, Ζάκυνθος 2004, σ. 192.]


Η τρίτη παραβίαση έγινε τη νύχτα της 27ης προς την 28η Ιουλίου 1994. Οι κλέφτες, αφού αναστάτωσαν τη Βιβλιοθήκη και το Αρχείο του Ναού, αφαίρεσαν όλα τα τάματα απ' το Κόνισμα της Παναγίας, αφού το παραβίασαν με κατσαβίδι μάλλον. Εκείνο το Καλοκαίρι κλάπηκαν περί τις είκοσι εκκλησίες του νησιού, χωρίς ποτέ ν' αποκαλυφθούν οι ένοχοι.

Παρασκευή 1 Ιουνίου 2007

Πετυχημένη η Ημερίδα του Τ.Ε.Ι. στο Μπανάτο






Πραγματοποιήθηκε απόψε στο ευρύχωρο και φιλόξενο πλάτωμα της Παναγούλας η προγραμματισμένη Ημερίδα του Τ.Ε.Ι. Ζακύνθου για τη Βιολογική Γεωργία, σύμφωνα με το Πρόγραμμα, που ήδη έχουμε δημοσιοποιήσει σε προηγούμενη ανάρτηση. Συμμετείχαν εκπρόσωποι των Αρχών του τόπου μας, το καθηγητικό και διοικητικό προσωπικό του ανώτερου εκπαιδευτικού Ιδρύματος του νησιού μας, πολλοί φοιτητές και αρκετοί κάτοικοι του Μπανάτου και της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Αρκαδίων.

Στην προσφώνησή του ο Εφημέριός μας π. Παναγιώτης Καποδίστριας (ο οποίος εκπροσωπούσε και τον Μητροπολίτη Ζακύνθου, τυγχάνει άλλωστε και Διδάσκων του Τμήματος Οικολογίας και Περιβάλλοντος) εξήρε την πρωτοβουλία της εκδήλωσης και μάλιστα τις σύντονες προσπάθειες της Προϊσταμένης του Ιδρύματος Αναπληρώτριας Καθηγήτριας κ. Θεοδώρας Παπαδάτου και πρότεινε να καθιερωθεί μια κατ' έτος ανάλογη Ημερίδα στο όμορφο πλάτωμα της Παναγούλας μας ή οποιαδήποτε άλλη ψυχ-αγωγική (με την έννοια της αγωγής της ψυχής) εκδήλωση ακόμη και μέσα στο Ναό, όπως συμβαίνει κατά κόρον σε άλλες χώρες της Ευρώπης.