Συναξάρι Ἁγίας Ὁσιομάρτυρος Φιλοθέης τῆς Ἀθηναίας († 19 Φεβρουαρίου)

Μητροπολίτου Φαναρίου Ἀγαθαγγέλου

Γενικοῦ Διευθυντοῦ τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

Ἡ Ὁσία Φιλοθέη ἐγεννήθηκε τό ἔτος 1522 μ.Χ. στήν τουρκοκρατούμενη τότε Ἀθήνα. Οἱ εὐσεβεῖς γονεῖς της ὀνομάζονταν Ἄγγελος καί Συρίγη Μπενιζέλου, γυναίκα στείρα ἡ ὁποία ἀπέκτησε τήν Ἁγία μετά ἀπό θερμή καί συνεχῆ προσευχή. Καί βέβαια ὁ Κύριος, πού ἱκανοποιεῖ τό θέλημα ἐκείνων πού Τόν σέβονται καί Τόν ἀγαποῦν, ἄκουσε τή δέησή της. Καί πράγματι, μιά ἡμέρα ἡ Συρίγα μπῆκε, κατά τή συνήθειά της, στό ναό τῆς Θεοτόκου, γιά νά προσευχηθεῖ, καί ἀπό τόν κόπο τῆς ἔντονης καί ἐπίμονης προσευχῆς τήν ἐπῆρε γιά λίγο ὁ ὕπνος. Τότε ἀκριβῶς εἶδε ἕνα θαυμαστό ὅραμα. ῞Ενα φῶς ἰσχυρό καί λαμπρό βγῆκε ἀπό τήν εἰκόνα τῆς Θεομήτορος καί εἰσῆλθε στήν κοιλιά της. ῎Ετσι ἐξύπνησε ἀμέσως καί ἔκρινε ὅτι τό ὅραμα αὐτό σήμαινε τήν ἱκανοποίηση τοῦ αἰτήματός της. ῎Ετσι καί ἔγινε. Ὕστερα ἀπό λίγο καιρό ἡ Συρίγα ἔμεινε ἔγκυος καί ἔφερε στόν κόσμο τή μονάκριβη θυγατέρα της.

Μαζί μέ τή χριστιανική ἀνατροφή, ἔδωσαν στή μοναχοκόρη τους καί κάθε δυνατή, γιά τήν ἐποχή ἐκείνη, μόρφωση. Ἔτσι ἡ Ρηγούλα, αὐτό ἦταν τό ὄνομά της προτοῦ γίνη μοναχή, ὅσο ηὔξανε κατά τή σωματική ἡλικία, τόσο προέκοπτε καί κατά τήν ψυχή, ὅπως λέει τό συναξάρι της.

Σέ ἡλικία 14 χρόνων, οἱ γονεῖς της τήν ἐπάντρεψαν μέ ἕναν ἀπό τούς ἄρχοντες τῆς Ἀθήνας. Ἀργότερα, ἀφοῦ ἀπέθαναν οἱ γονεῖς καί ὁ σύζυγός της, ἦρθε ἡ ὥρα νά πραγματοποιήσει ἕνα μεγάλο πόθο της. Ἀφιερώνεται ἐξ ὁλοκλήρου στόν Χριστό, γίνεται μοναχή καί παίρνει τό ὄνομα Φιλοθέη.

Κατ' ἀρχήν, ὕστερα ἀπό ἐντολή τοῦ Ἁγίου ᾿Ανδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, τόν ὁποῖο εἶδε σέ ὅραμα, οἰκοδόμησε ἕνα γυναικεῖο μοναστήρι μέ ἀρκετά κελλιά, στό ὁποῖο καί ἔδωσε τό ὄνομά του, γιά νά τόν τιμήσει. Στό μοναστήρι προσέθεσε καί ἄλλα ἀναγκαία οἰκοδομήματα καί ἐκτάσεις καί τό ἐπροικοδότησε μέ μετόχια καί ὑποστατικά, πού ὑπερεπαρκοῦσαν γιά τή διατροφή καί συντήρηση τῶν μοναζουσῶν.

Τό μοναστήρι αὐτό τοῦ Ἁγίου ᾿Ανδρέου ἐσωζόταν στήν ᾿Αθήνα, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἐπί πολλά ἔτη καί ἦταν πλουτισμένο ὄχι μόνο μέ ὑποστατικά καί διάφορα μετόχια,ἀλλά καί μέ πολυειδῆ χρυσοΰφαντα ἱερατικά καί σκεύη, ἀπαραίτητα γιά τίς ἐτήσιες ἱερές τελετές καί ἀγρυπνίες. Προπαντός ὅμως τό μοναστήρι σεμνυνόταν καί ἐγκαλλωπι-ζόταν μέ τό θησαυρό τοῦ τιμίου καί ἁγίου λειψάνου τῆς ῾Αγίας, τό ὁποῖο ἦταν ἀποθησαυρισμένο καί ἀποτεθειμένο στό δεξιό μέρος τοῦ ῾Ιεροῦ Βήματος, ὅπου καί τό ἀσπάζονταν μέ εὐλάβεια ὅλοι οἱ Χριστιανοί. Τό τίμιο λείψανο τῆς Ἁγίας ἐσκορποῦσε εὐωδία, γεγονός πού ἀποτελοῦσε ἐμφανῆ μαρτυρία καί ἀπόδειξη τῆς ἁγιότητος αὐτῆς.

Τό παράδειγμά της ἀκολουθοῦν καί ἄλλες νέες. Σέ λίγο διάστημα, ἡ μονή ἔφθασε νά ἔχει διακόσιες ἀδελφές. Ἡ μονή τῆς Ὁσίας Φιλοθέης γίνεται πραγματικό λιμάνι. Ἐκεῖ βρίσκουν προστασία ὅλοι οἱ ταλαιπωρημένοι ἀπό τή σκλαβιά. Ἐκεῖ οἱ ἄρρωστοι βρίσκουν θεραπεία, οἱ πεινασμένοι τροφή, οἱ γέροντες στήριγμα καί τά ὀρφανά στοργή.

Ἡ Ὁσία, παρά τίς ἀντιδράσεις τῶν Τούρκων, οἰκοδομεῖ διάφορα φιλανθρωπικά ἱδρύματα, νοσηλευτήρια, ὀρφανοτροφεῖα, «σχολεῖα διά τούς παῖδας τῶν Ἀθηναίων, διά ν' ἀνοίξῃ τούς ὀφθαλμούς αὐτῶν πρός τήν παράδοσιν καί τήν δόξαν τῶν προγόνων των». Πρωτοστατεῖ σέ ὅλα αὐτά τά ἔργα ἡ ἡγουμένη Φιλοθέη. Διδάσκει μέ τά λόγια καί μέ τή ζωή της. Στηρίζει τούς πονεμένους σκλάβους μέ τήν προσευχή της. Ἰδιαίτερες εἶναι οἱ φροντίδες της γιά νά σώσει ἀπό τόν ἐξισλαμισμό ἤ τήν ἁρπαγή τῶν Τούρκων τίς νέες Ἑλληνίδες.

Ἡ ὅλη δράση τῆς Ἁγίας Φιλοθέης ἐξαγρίωσε ἔτσι κάποτε τούς Τούρκους. Κάποια στιγμή τή συλλαμβάνουν καί ἐκείνη μέ πνευματική ἀνδρεία ὁμολογεῖ: «᾿Εγώ διψῶ νά ὑπομείνω διάφορα εἴδη βασανιστηρίων γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τόν ὁποῖο λατρεύω καί προσκυνῶ μέ ὅλη μου τήν ψυχή καί τήν καρδιά ὡς Θεό Ἀληθινό καί ἄνθρωπο τέλειο καί θά σᾶς χρωστάω μεγάλη εὐγνωμοσύνη, ἄν μπορεῖτε μιά ὥρα πρωτύτερα νά μέ στείλετε πρός Αὐτόν μέ τό στεφάνι τοῦ μαρτυρίου». ῞Υστερα ἀπό τήν ἡρωϊκή αὐτή ἀπάντηση πρός τούς κατακτητές, ὅλοι ἐπίστευαν ὅτι ἡ πανευτυχής καί φερώνυμη Φιλοθέη ἐντός ὀλίγου θά ἐτελειοῦτο διά τοῦ μαρτυρικοῦ θανάτου. ῞Ομως, κατά θεία βούληση, τήν τελευταία σχεδόν στιγμή πρόφθασαν κάποιοι Χριστιανοί καί καταπράϋναν τόν ἡγεμόνα μέ διάφορους τρόπους. ῎Ετσι ἐπέτυχαν νά ἐλευθερώσουν τήν ῾Αγία.

᾿Αφεθεῖσα πλέον ἐλεύθερη ἡ Ἁγία Φιλοθέη, ἐπέστρεψε ἀναίμακτη στό μοναστήρι της, ὅπως ἐπί Μεγάλου Κωνσταντίνου ὁ μυροβλύτης Νικόλαος καί πολλούς αἰῶνες ἀργότερα ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἐφρόντιζε δέ ὄχι μόνο γιά τή σωτηρία τῆς ἰδικῆς της ψυχῆς, ἀλλά καί τῶν ἄλλων, ἀφοῦ τούς μέν ἐναρέτους τούς ἐστερέωνε στήν ἀρετή, τούς δέ ἁμαρτωλούς τούς βελτίωνε ἠθικά καί τούς ὁδηγοῦσε στή μετάνοια. Καί ἀποκλειστικά γιά τό σκοπό αὐτό διαπέρασε στή νῆσο Τζιά (Κέα), ὅπου πρό πολλοῦ εἶχε οἰκοδομήσει μετόχι, γιά νά ἀποστέλλει ἐκεῖ τίς μοναχές ἐκεῖνες πού ἐφοβοῦνταν, γιά διάφορους λόγους, νά διαμένουν στήν ᾿Αθήνα. Στή Τζιά ἔμεινε ἀρκετό χρόνο καί κατήχησε θεαρέστως τίς ἀσκούμενες ἀδελφές στήν ἀκριβῆ τήρηση τῶν κανόνων τῆς μοναστικῆς ζωῆς. Μόλις ἐτελείωσε τό ἔργο της ἐκεῖ, ἐπέστρεψε καί πάλι στήν ᾿Αθήνα.

῎Ετσι λοιπόν ἡ Ἀγία Φιλοθέη, ἀφοῦ ἔφθασε σέ τελειότητα, καί στήν πράξη καί στή θεωρία, ἀξιώθηκε ἀπό τόν Θεό νά ἐπιτελεῖ θαύμα-τα, ἀπό τά ὁποῖα, πρός ἀπόδειξη τοῦ θαυματουργικοῦ της χαρίσματος, θά μνημονεύσουμε ἕνα μόνο, τό ἀκόλουθο: Ζοῦσε στήν ἐποχή της ἕνας νέος, ποιμένας προβάτων, ὁ ὁποῖος ἀπό πολύ μικρός εἶχε συνηθίσει στίς κλεψιές καί στίς ραδιουργίες. ῾Ο νέος αὐτός, κατά παραχώρηση τοῦ Θεοῦ, ἐκυριεύθηκε ἀπό τό Σατανᾶ. ᾿Εξ αιτίας τούτου περιφερόταν στά βουνά καί στίς σπηλιές γυμνός καί τετραχηλισμένος, θέαμα ὄντως ἐλεεινό. Πολλές φορές, ὅταν συνερχόταν ἀπό τήν τρέλα, στήν ὁποία τόν εἶχε ὁδηγήσει ὁ Σατανᾶς, ἐσύχναζε στά γύρω μοναστήρια, γιά νά βρεῖ θεραπεία στήν ἀσθένειά του, ἀλλά δέν μπόρεσε νά πετύχει τίποτε. Κάποιοι, πού τόν εὐσπλαγχνίσθησαν, τόν ὁδήγησαν στήν Ἁγία Φιλο-θέη, ἡ ὁποία, ὕστερα ἀπό πολλή καί ἐκτενῆ προσευχή, τόν ἐλύτρωσε ἀπό ἐκείνη τή διαβολική μάστιγα. ῎Επειτα, ἀφοῦ τόν ἐνουθέτησε ἀρκετά, τόν εἰσήγαγε καί στήν τάξη τῶν μοναχῶν. Καί ἔτσι ὁ νέος ἐκεῖνος, ἀφοῦ ἐκάρη μοναχός, ἐπέρασε τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς του μέ μετάνοια καί ἄσκηση, θαυμαζόμενος ἀπ᾿ ὅλους.

Μάταια οἱ Τοῦρκοι προσπαθοῦν νά ἀνακόψουν τή δράση της. Ὥσπου, μιά νύκτα, στίς 2 Ὀκτωβρίου τοῦ ἔτους 1588, πῆγαν στό μονύδριο πού εἶχε οἰκοδομήσει στά Πατήσια (ἔτυχε τότε νά ἑορτάζεται ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Διονύσιου τοῦ ᾿Αρεοπαγίτη καί ἡ ῾Αγία μαζί μέ τίς ἄλλες ἀδελφές βρίσκονταν στόν ἱερό ναό ἐπιτελώντας ὁλονύκτια ἀγρυπνία) καί πέντε ἀπό αὐτούς ἀνέβηκαν στόν ἐξωτερικό τοῖχο καί ἐπήδησαν μέσα στήν αὐλή. Στή συνέχεια εἰσέβαλαν στό ναό, ὅπου ἅρπαξαν τήν ῾Αγία καί τήν ἐμαστίγωσαν μέ μανία καί βαναυσότητα. Τό ἀσκητικό της σῶμα δέν ἄντεξε πολύ. Ἡ Δορκάς τῶν Ἀθηνῶν ὑπέκυψε.

Εἴκοσι ἡμέρες μετά ἀπό τήν κοίμηση τῆς ῾Αγίας, ὁ τάφος της εὐωδίαζε. ᾿Ακόμη, ὅταν μετά ἀπό ἕνα ἔτος ἔγινε ἡ ἀνακομιδή, τό τίμιο λείψανό της βρέθηκε σῶο καί ἀκέραιο. ᾿Επιπλέον ἦταν γεμᾶτο μέ εὐωδιαστό μύρο, τρανή καί λαμπρή ἀπόδειξη τῆς θεάρεστης καί ἐνάρετης πολιτείας της, πρός δόξα καί αἶνο τοῦ Θεοῦ καί καύχημα τῆς πίστεώς μας. Τό ἱερό λείψανό της φυλάσσεται σήμερα στόν Μητροπολιτικό Ναό τῶν Ἀθηνῶν.