Καί απέναντι καί δίπλα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ὁ σιωπηλὸς Ἑβραῖος ...71
Ἀναγνώσεις
π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΘΕΡΜΟΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΡΝΑΡΑΚΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣ ...83
Διάλογος μὲ τοὺς ἀναγνῶστες ...101
Τὸ Βιβλίο ...95
Οἱ συνεργάτες τοῦ 163ου τεύχους ...110
* * *
Προλογικό τεύχους 163:
Καί ἀπέναντι καί δίπλα
Τὸ τεῦχος αὐτὸ εἶναι ἐράνισμα ποικίλων κειμένων. Οἱ ἀφορμές τους καὶ τὰ θέματά τους εἶναι διάφορα, ὡστόσο ὅλα δένουν σὲ μία ραχοκοκαλιά – ἔχουν τὴν ἴδια προοπτική: Διαυγάζουν τὴν χριστιανικὴ ταυτότητα στὴ σχέση της μὲ τὸν κόσμο ἤ, μὲ ἄλλα λόγια, διαυγάζουν τὴν ὄσμωση τοῦ μέσα μὲ τὸ ἔξω (ὄσμωση τὴν ὁποία τονίζουμε κάθε τόσο).
Αὐτὰ τὰ δύο (τὸ μέσα καὶ τὸ ἔξω, δηλαδὴ ἡ ἐνδοεκκλησιαστικὴ ζωὴ ἀπὸ τὴ μία καὶ ἡ ζωὴ τοῦ κόσμου ἀπὸ τὴν ἄλλη) εἶναι διακριτά, ὡστόσο γιὰ τὸν Χριστιανὸ δὲν μποροῦν νὰ νοηθοῦν αὐθύπαρκτα. Ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει ὄχι μὲν χάρη στὸν κόσμο, ἀλλὰ ὁπωσδήποτε χάριν τοῦ κόσμου. Τὰ κείμενα τοῦ τεύχους λοιπὸν σκιαγραφοῦν πλευρὲς ἀπὸ τὸ ἀντάμωμα τῶν πιστῶν μὲ ἀνθρώπους ἄλλων ἐπιλογῶν, ἀπὸ τὴν ἔγνοια γι’ αὐτοὺς καὶ ἀπὸ τὴν συμπόρευση ἢ καὶ τὴν ἀναμέτρηση μ’ αὐτούς. Ἔτσι τὸ «ἀπέναντι» καὶ τὸ «δίπλα» συνυφαίνονται, καθόσον τὸ καθένα τους εἶναι ἀνάπηρο ἂν ἐπιχειρήσει νὰ σταθεῖ ἀπὸ μόνο του. Καὶ βέβαια καρδιὰ τοῦ ὅλου ζητήματος εἶναι τὸ χρέος τοῦ πιστοῦ γιὰ ἄσκηση στὰ κριτήρια τοῦ Κυρίου του, καθόσον οὐδεὶς τὰ κατέχει ἄκοπα καὶ αὐτόματα. «Τὸ μεγάλο σκάνδαλο γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, κυρίως τοὺς ἀδιάφορους ἢ καὶ τοὺς ἄπιστους», ἔλεγε ὁ π. Μιχαὴλ Καρδαμάκης, «δὲν εἶναι ὁ Χριστὸς ποὺ σταυρώνεται γιὰ τὸν κόσμο, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία ποὺ στὸ ὄνομά Του σταυρώνει τὸν κόσμο. Πρόκειται γιὰ γεγονὸς πού […] μεταφράζεται ὡς ἀποδοχὴ τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ ὡς ἀπόρριψη τῆς Ἐκκλησίας, πράγμα ὄντως ὀξύμωρο, ὅταν ὁ Χριστὸς εἶναι ἄγνωστος στὴν Ἐκκλησία καὶ ἡ Ἐκκλησία ἀλλότρια τοῦ Χριστοῦ».
Ἐρχόμαστε λοιπὸν στὰ κείμενά μας.
Ὁ μητροπολίτης Κορέας Ἀμβρόσιος ψηλαφεῖ ἕνα ζήτημα καίριο γιὰ τὴν ἱεραποστολικὴ πράξη, ἀλλὰ καὶ εὐρύτερα. Ἐξετάζει πῶς ἡ μαρτυρία ὀφείλει νὰ διαποτίζεται ἀπὸ τὴν κένωση τοῦ διδάσκοντος, ἔτσι ὥστε τὸ μήνυμα ὄχι μόνο νὰ διαθέτει τυπικὰ δογματικὴ ἀκρίβεια, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐκφέρεται στὴ γλώσσα τοῦ συνομιλητῆ, ὥστε νὰ τοῦ δίνει τὴν εὐκαιρία γιὰ προσωπικὴ προκοπή. Ἂς μᾶς ἐπιτραπεῖ νὰ ἀφιερώσουμε τὴν δημοσίευση τοῦ κειμένου στὴ μνήμη τοῦ πρώτου μητροπολίτη Κορέας Σωτηρίου Τράμπα (καὶ προκατόχου τοῦ σεβ. Ἀμβροσίου), ὁ ὁποῖος κοιμήθηκε φέτος στὶς 10 Ἰουνίου.
Ἡ Νάιρα Στεργίου διαλέγεται μὲ μιὰ πραγματικότητα ἄγνωστη εὐρέως. Ἐξετάζει τὴν σύγχρονη τέχνη καὶ καταδεικνύει ὅτι αὐτὴ πολὺ συχνὰ ἐμπνέεται ἀπὸ θρησκευτικὲς ἔννοιες καὶ ἀναζητήσεις, ἀκόμα κι ὅταν αὐτὸ δὲν εἶναι διόλου προφανὲς ἢ ἀκόμα κι ὅταν ἡ καλλιτεχνικὴ δημιουργία ἐκφράζει στάση ἀντιθρησκευτικὴ ἢ ἀσκεῖ κριτικὴ σὲ συγκεκριμένες θρησκευτικὲς συμπεριφορές.
Ὁ π. Σέργιος Μπουλγκάκωφ (1871-1944) εἶχε διανύσει μιὰ πορεία ἀπὸ μαρξιστὴς οἰκονομολόγος σὲ χριστιανὸ θεολόγο. Τὸ κείμενό του (γραμμένο τὸ 1936 καὶ ἀπηχώντας τὴν προπολεμικὴ συγκυρία) ἀναφέρεται στὴ μεταστροφή του. Ἐδῶ χρειάζεται νὰ κάνουμε μία διευκρίνιση χάριν τῶν ἀναγνωστῶν ποὺ ἴσως δὲν τὸ ἔχουν ὑπόψη. Σὲ κάποιο σημεῖο ὁ Μπουλγκάκωφ ἀναφέρει τὴν πεποίθησή του γιὰ τὴν Σοφία τοῦ Θεοῦ ὡς «θεϊκὸ μέρος» καὶ ἐσώτερη πραγματικότητα τοῦ κτιστοῦ κόσμου. Πρόκειται γιὰ τὴν ἄποψη ἡ ὁποία ὀνομάστηκε «Σοφιολογία» καὶ ἡ ὁποία κατηγορήθηκε ὅτι πρόσθετε μία τέταρτη πραγματικότητα στὴν Ἁγία Τριάδα – τὴν Σοφία. Ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, γιὰ παράδειγμα, διαφώνησε, καταδεικνύοντας ὅτι ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι παρὰ ὁ Λόγος, τὸ δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδας. Στὸ κείμενο ὁ Μπουλγκάκωφ δὲν ἐπεκτείνεται στὸ ζήτημα αὐτό, πάντως τὸ ἀναφέρει στὸ πλαίσιο τοῦ νοήματος ποὺ ὁ ἴδιος βρῆκε στὴν χριστιανικὴ πίστη.
Τὴν πιὸ παράδοξη ἴσως καὶ δύσκολη ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ προσεγγίζει ὁ Ζάν-Κλὼντ Λαρσέ, μὲ τὴ βοήθεια τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Σιλουανοῦ (1866-1938). Εἶναι ἡ ἐντολὴ γιὰ ἀγάπη πρὸς τοὺς ἐχθρούς, κάτι ἀκατόρθωτο γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ μόνο του καὶ γιὰ τὰ ὁρμέμφυτά του. Εἶναι ὅμως κάτι τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ τὸ ζήσει ὅποιος δεξιωθεῖ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἔτσι διανοιχθεῖ σὲ ἕναν ἀλλιώτικο τρόπο ὕπαρξης, αὐτὸν τῆς οἰκουμενικῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Θανάσης Ν. Παπαθανασίου ξεκινᾶ ἀπὸ τὴ συμφυΐα ἱεραποστολικοῦ προβληματισμοῦ καὶ ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος καὶ ἐξετάζει σὲ ποιόν βαθμὸ αὐτὸς ἀπασχόλησε τὴν Σύνοδο τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ποὺ πραγματοποιήθηκε τὸν Ἰούνιο 2016. Ἐπισημαίνει βήματα ἀλλὰ καὶ ἐλλείμματα, τὰ ὁποῖα οὐσιαστικὰ εἶναι ἐλλείμματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐτοσυνειδησίας.
Ἀπὸ τοὺς πνευματικοὺς θησαυροὺς τῆς ἀρμενικῆς παράδοσης εἶναι ἡ «προσευχὴ γιὰ κάθε ὥρα τῆς ἡμέρας» καὶ γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Τὴν ἔχει συνθέσει ἕνας Πατριάρχης καὶ ἅγιος τῆς ἀρμενικῆς Ἐκκλησίας, ὁ Νερσὲς ὁ Χαρίεις (Χαριτωμένος), ὁ ὁποῖος μάλιστα εἶχε ἐργαστεῖ τὸν 12ο αἰ. ἰδιαίτερα γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ προσέγγιση Ἀρμενίων καὶ Βυζαντινῶν.
Ἕνα πικρόγλυκο, ἁγιωτικὸ διήγημα τοῦ Παπαδιαμάντη, τὸ «Νησὶ τῆς Οὐρανίτσας» (1902), στὸ ὁποῖο ἀποτυπώνονται οἱ ἀγκυλώσεις τῶν κοινωνιῶν σὲ κάθε ἐποχή (ἀκόμα δηλαδὴ καὶ σὲ ἐκεῖνες ποὺ κάποιοι σήμερα ἐξιδανικεύουν), ἀναλύει ὁ Ἀντώνης Φουντής. Το ἀναλύει ἐφαρμόζοντας τὶς ἀρχὲς τῆς «ἀφηγηματικῆς κριτικῆς», ἡ ὁποία, μὲ δυὸ λόγια, ἐξετάζει τὴν τέχνη μὲ τὴν ὁποία ὁ ἀφηγούμενος ὁδηγεῖ μιὰ ἱστορία στὴν ἔκβασή της.
Στὴ συνέχεια μία συγκινητικὴ ἑβραϊκὴ ἀφήγηση ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 13ου αἰ. ἀποκαλύπτει τὴν πανανθρώπινη παρουσία τῆς ἀγάπης (τὴν οἰκουμενικὴ πνοὴ τοῦ Θεοῦ, οὐσιαστικά) καὶ συγκεκριμένα τῆς ἀγάπης ἡ ὁποία κορυφώνεται σὲ ταπεινὴ αὐτοθυσία μόνο καὶ μόνο γιὰ χάρη ἄλλων – δηλαδὴ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ μποροῦσε εὔκολα νὰ ἔχει ἀποφευχθεῖ.
Βιωματικὰ ὁ π. Κωνσταντῖνος Καλλιανὸς ἐκφράζει, ἀπὸ τὴ σκοπιὰ ἑνὸς πρεσβύτη, τὶς ἀγωνίες του γιὰ τὴν ἀτμόσφαιρα τὴν ὁποία ζοῦν σήμερα οἱ νέοι. Εἶναι ἀγωνίες σεβαστές, οἱ ὁποῖες ὅμως χρειάζεται νὰ μὴ μείνουν στὴ νοσταλγία, ἀλλὰ νὰ διακρίνουν ὅτι ἡ ἐν λόγῳ πρωτόγνωρη ἀτμόσφαιρα κυοφορεῖ καὶ ἐλπίδες, μὲ τοὺς δικούς της τρόπους. Τέλος, ἡ φωνὴ τοῦ βαθύνου Κωστῆ Μοσκώφ (1939-1998) ἀποπνέει, πρὸ σαράντα περίπου ἐτῶν, ἕνα προφητικὸ ἄρωμα, ὑπὸ τὴν ἔννοια ὅτι φωτίζει ἄλγη τὰ ὁποῖα ἔχουν πλέον γίνει ἐνδημικά. Κι ἐδῶ ἡ ἐλπίδα φωλιάζει ἀκατάσταλτη, παρ’ ὅλη τὴν γκριζίλα.
Θ.Ν.Π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου